Гродзенскі раён

Гродзенскі раён
Герб Сцяг
Краіна	Беларусь
Уваходзіць у	Гродзенскую вобласць
Уключае	383 сельскіх населеных пунктаў 14 сельсаветаў
Адміністрацыйны цэнтр	Гродна
Дата ўтварэння	15 студзеня 1940
Кіраўнік	Валерый Уладзіміравіч Хелскі
Афіцыйныя мовы	Родная мова: беларуская 51,21 %, руская 38,53 % Размаўляюць дома: беларуская 27,58 %, руская 54,77 %
Насельніцтва (2009)	54 525 чал. (5-е месца)
Шчыльнасць	21,02 чал./км² (13-е месца)
Нацыянальны склад	беларусы — 55,98 %, палякі — 33,6 %, рускія — 7,78 %, украінцы — 1,26 %, іншыя — 1,38 %
Плошча	2 593,92 (1-е месца)
Вышыня над узроўнем мора	139 м
Афіцыйны сайт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гродзенскі раён  — адміністрацыйная адзінка на паўночным захадзе Гродзенскай вобласці. Плошча — 2,6 тыс.км², мяжуе з Рэспублікай Польшча (працягласць мяжы 68 км) і Літоўскай Рэспублікай (працягласць мяжы 32,8 км). Падзяляецца на 13 сельсаветаў. Адміністрацыйны цэнтр — горад Гродна. Утворанны 15 студзеня 1940 г.

Геаграфія

Плошча 2700 км² (1-е месца сярод раёнаў). Большая частка тэрыторыі раёна занята Нёманскай нізінай, на захадзе — Гродзенскае ўзвышша. Рэльеф — узгорыста-раўнінны. Пераважае вышыня 100—170 метраў над узроўнем мора. Самы высокі пункт — 247 метраў (каля аг. Капцёўка).

Карысныя выкапні: цагельныя гліны, торф, сілікатныя пяскі, мел, пясчана-гравійныя матэрыялы, сапрапель.

Сярэдняя тэмпература студзеня −5,1°С, ліпеня 18°С. Ападкаў выпадае 545 мм у год. Вегетацыйны перыяд — 199 сутак.

Асноўныя рэкі — Нёман і яго прытокі Свіслач, Ласосна, Чорная Ганча, Котра. Аўгустоўскі канал злучае раку Нёман з ракой Бебжа (басейн ракі Вісла). Іншыя рэкі: Баранава, Баярка, Гажанка, Горніца. На тэрыторыі раёна размешчаны азёры: Белае, Рыбніца, Малочнае, Кальніца, Вераўскае, Вензавец, Кавеня, Шлямы.

Лясы пераважна хваёвыя, бярозавыя, яловыя, займаюць 31,7 % тэрыторыі раёна (буйны масіў Гродзенскай пушчы на паўночным усходзе). Глебы пераважна дзярнова-падзолістыя і дзярнова-падзолістыя забалочаныя. Агульная плошча балот займае 2,5 % плошчы раёна (балотныя масівы Святое, Масткі-Нівішча, Закрэўшчына).

На тэрыторыі раёна размешчаны заказнікі: ландшафтны — Азёры, біялагічныя — Гожаўскі і Сапоцкінскі. Помнікі прыроды: кангламерат пясчана-гравійна-галечны «Прынёманскі», геалагічныя агаленні Калодзежны Роў і Равец.

Насельніцтва

Колькасць насельніцтва раёна на 1 студзеня 2016 г. — 50,5 тыс.чалавек. г. Скідзель — 10,4 тыс. чалавек, г.п. Сапоцкін — 1,1 тыс.чалавек; гарадское насельніцтва — 11,5 тыс. чалавек, сельскае — 38,9 тыс.чалавек. Нацыянальны склад: беларусы — 56 %, палякі — 34 %, рускія — 7,8 %, іншыя нацыянальнасці — 2,2 %.

Гаспадарка

Агульная плошча сельгасугоддзяў складае 117 тыс. га, з іх асушаных 20,9 тыс. га. У раёне 12 калгасаў, 5 саўгасаў, 4 сельгаспрадпрыемствы, 4 птушкафабрыкі. Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі: мяса-малочная жывёлагадоўля (буйная рагатая жывёла, свінагадоўля, конегадоўля), буракаводства, агародніцтва, вырошчваюць збожжавыя, кармавыя культуры, бульбу.

Гродзенскі раён на працягу 2013—2014 гг. займаў першае месца ў краіне па ўраджайнасці збожжавых і зернебабовых культур (73,9 цэнтнераў з гектара ў 2014 г.).

Прадпрыемствы: харчовай (Скідзельскі цукровы камбінат, вытворчасць мясных і агароднінных кансерваў, масла, сыру, крухмалу), дрэваапрацоўчай прамысловасці (мэбля, піламатэрыялы, сталярныя вырабы), паліўнай прамысловасці (торфабрыкет), вытворчасць будаўнічых матэрыялаў (кафля і жалезабетонныя вырабы).

На тэрыторыі раёна праходзяць чыгуначныя лініі Вільнюс — Гродна — Беласток (Польшча), Гродна — Масты, аўтадарогі ад Гродна на Беласток, Друскінінкай (Літва), Астрыну, Ліду, Вялікую Бераставіцу, Ваўкавыск.

Рэлігія

У раёне дзейнічаюць 46 рэлігійных суполак, якія зарэгістравалі свае статуты: 24 рымска-каталіцкіх, 18 — праваслаўных, таксама дзейнічаюць: суполка царквы Хрысціян Веры Евангельскай, царква Хрысціян Адвентыстаў Сёмага Дня, мусульманская рэлігійная суполка, Новаапостальская рэлігійная суполка.

У прыходах раёна працуюць 14 праваслаўных святароў, 18 ксяндзоў, 9 з іх грамадзяне Рэспублікі Польшча. На тэрыторыі раёна знаходзіцца 40 культавых будынкаў. Увесь час вывучаецца і аналізуецца канфесійная сітуацыя ў раёне, працэсы і з'явы, якія адбываюцца ў рэлігійнай сферы і нацыянальных супольнасцях.

Памятныя мясціны

Асноўны артыкул: Спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Гродзенскага раёна

Архітэктурныя помнікі: касцёл Тэклі (1854) у вёсцы Адамавічы, касцёл Ушэсця (XVIII ст.) у вёсцы Адэльск, царква Ушэсця (XX ст.) у вёсцы Азёры, Крыжаўзвіжанская царква (1881) у вёсцы Галавачы, касцёл (XIX ст.) у вёсцы Галынка, касцёл (XIX—XX стст.) у вёсцы Гожа, Свята-Дабравешчанская царква (XVII—XVIII стст.) у вёсцы Жытомля, касцёл Марыі (пачатак XX ст.) у вёсцы Зарачанка, Троіцкі касцёл (1825) у вёсцы Індура, Праабражэнская царква (1844) у вёсцы Коматава, Мікалаеўская царква (1822) у вёсцы Лаша, касцёл (1806) у вёсцы Парэчча, сядзіба (XIX ст.) у вёсцы Свіслач, палацава-паркавы ансамбль (XVIII—XIX стст.) у вёсцы Свяцк, Праабражэнскі касцёл (1844) у вёсцы Селіванаўцы. Помнік гідратэхнічнага будаўніцтва (XIX ст.) — Аўгустоўскі канал. У вёсцы Верцялішкі мемарыяльны комплекс на брацкай магіле савецкіх воінаў. Вёска Квасоўка — старажытны цэнтр мастацкага промыслу (ручное ткацтва і апрацоўка дрэва).

Выдатныя людзі

• Іосіф Баранецкі
• М. А. Абабкава (1935, в. Сухмяні) — Герой Сацыялістычнай Працы
• Леакадыя Іванаўна Богдан — Герой Сацыялістычнай Працы (1966)

Гл. таксама

• Вёска Александрова
• Вёска Асочнікі
• Вёска Асташа
• Вёска Ахрымаўцы
• Вёска Лабна-Агароднікі
• Ліхасельцы
• Сіўкава
• Кадышскі бой

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).

Спасылкі

• Сайт Гродзенскага аблвыканкама
• Гісторыя Гродзенскага раёна