Перайсці да зместу

Вяйсея

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Вяйсіеяй)
Горад
Вяйсея
літ.: Veisiejai
Герб
Герб
Краіна
Павет
Раён
Каардынаты
Першая згадка
1501
Плошча
  • 5,04 км²
Вышыня цэнтра
119 м
Насельніцтва
  • ▼1 054 чал. (1 студзеня 2023)[1]
Часавы пояс
Тэлефонны код
318
Паштовыя індэксы
LT-67043
Афіцыйны сайт
Вяйсея на карце Літвы
Вяйсея (Літва)
Вяйсея

Вяйсея[2], таксама Вяйсіеяй (літ.: Veisiejai) — горад у Лаздзейскім раёне Аліцкага павета Літвы. Утварае гарадскую сянюнію, адміністрацыйны цэнтр Вяйсейскай сянюніі.

Назва

[правіць | правіць зыходнік]

Тапонім Вяйсея[3] (Вяйсеі[4], Вяйсей[5], Вейсі[6]) утварыўся ад назвы возера, якое месціцца за 6 км на паўднёвы захад ад горада.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Вялікае Княства Літоўскае

[правіць | правіць зыходнік]

Першы пісьмовы ўпамін пра Вяйсею датуецца 1501 годам, калі вялікі князь Аляксандр перадаў яе князям Глінскім. У гэты час Вяйсея ўваходзіла ў склад Гарадзенскага павета Троцкага ваяводства. У XVI ст. вялікі князь Жыгімонт Аўгуст перадаў вёску князям Алелькавічам.

У 1525 годзе Вяйсея атрымала прывілей на правядзенне кірмашоў. Першая царква была пабудавана ў 1526 годзе слуцкім князем Юрыем. У ХVII ст. Вяйсея перайшла ў валоданне князёў Масальскіх; у касцельнай крыпце спачыў гетман Міхал Юзаф Масальскі. У другой палове XVIII стагоддзя мястэчка Вяйсея ўваходзіла ў склад Гарадзенскага павета Вялікага Княства Літоўскага, цэнтральны маёнтак, ува ўласнасці Масальскіх[6].

Пад уладай Расійскай імперыі

[правіць | правіць зыходнік]

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай у 1795 годзе Вяйсея апынулася ў складзе Прусіі, у 1807 годзе згодна з Тыльзіцкім мірным дагаворам — у складзе Расійскай імперыі, у Сейненскім павеце Аўгустоўскай губерні. На 1827 год тут было 63 будынкі.

У 1885—1887 гадах у Вяйсеі працаваў афтальмолагам стваральнік эсперанта Людвік Заменгоф.

Найноўшы час

[правіць | правіць зыходнік]

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам 1921 года Вяйсея апынулася ў складзе Літвы. З 1940 па 1991 год у складзе Літоўскай ССР. У часы Другой сусветнай вайны з чэрвеня 1941 да 1944 года Вяйсея знаходзілася пад акупацыяй Германіі.

З 1950 па 1959 год быў раённым цэнтрам Каўнаскай вобласці. Затым уваходзіў у Лаздзіяйскі раён Літоўскай ССР. Правы горада атрымаў у 1956 годзе.

З 1991 года ў складзе Літвы. У 1990-я гады ўлады Літвы залучылі Вяйсею ў афіцыйны этнаграфічны рэгіён Дзукія. З 1995 года цэнтр аднайменнай сянюніі. У 2000 годзе атрымаў герб і сцяг.

  • Горад на старых здымках
  • Касцёл на Рынку, 1928 г.
    Касцёл на Рынку, 1928 г.
  • Палац Агінскіх, 1922 г.
    Палац Агінскіх, 1922 г.
  • Касцёл і палац, 1922 г.
    Касцёл і палац, 1922 г.
  • Дом Заменгофа, каля 1890 г.
    Дом Заменгофа, каля 1890 г.

Насельніцтва

[правіць | правіць зыходнік]
  • XIX стагоддзе: 1827 год — 737 чал.[7]
Год Колькасць
2001 1 764 [1]
2002 1 769 [1]
2003 1 720 [1]
2004 1 700 [1]
2005 1 662 [1]
2006 1 624 [1]
Год Колькасць
2007 1 606 [1]
2008 1 557 [1]
2009 1 524 [1]
2010 1 499 [1]
2011 1 438 [1]
2012 1 412 [1]
Год Колькасць
2013 1 380 [1]
2014 1 356 [1]
2015 1 327 [1]
2016 1 285 [1]
2017 1 267 [8]
2018 1 216 [9]
Год Колькасць
2019 1 210 [10]
2020 1 174 [10]
2021 1 141 [1]
2022 1 117 [10]
2023 1 054 [1]

Славутасці

[правіць | правіць зыходнік]
  • Касцёл Святога Юрыя (1817)
  • Могілкі іўдзейскія
  • Сінагога (XIX ст.)
  • Сядзібна-паркавы комплекс Агінскіх (XVIII—XIX стагоддзі)

Страчаная спадчына

[правіць | правіць зыходнік]
  • Палац Агінскіх (XVIII ст.)

Галерэя

[правіць | правіць зыходнік]
  • Краявіды Вяйсеі
  • Касцёл Святога Юрыя
    Касцёл Святога Юрыя
  • Касцёл, званіца
    Касцёл, званіца
  • Бібліятэка і музей
    Бібліятэка і музей
  • Парк
    Парк

Вядомыя асобы

[правіць | правіць зыходнік]
  • Міхал Халецкі (1679—1715) — дзяржаўны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага.

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н о п р с т Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
  2. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 2 / [складзены і падрыхтаваны да друку ў 2012 г. ; спецыяльны змест распрацавалі: Я. К. Анішчанка і інш.]. — 1 атлас (347, [4] с.) : каляр., карты, тэкст, іл., паказальнік с. — ISBN 978-985-508-245-4. С. 87.
  3. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 2 / [складзены і падрыхтаваны да друку ў 2012 г. ; спецыяльны змест распрацавалі: Я. К. Анішчанка і інш.]. — 1 атлас (347, [4] с.) : каляр., карты, тэкст, іл., паказальнік с. — ISBN 978-985-508-245-4. С. 87.
  4. ↑ Насевіч В. Гарадзенскі павет // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 505. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
  5. ↑ Вяйсей на сайце Radzima.org
  6. ↑ а б Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 2 / [складзены і падрыхтаваны да друку ў 2012 г. ; спецыяльны змест распрацавалі: Я. К. Анішчанка і інш.]. — 1 атлас (347, [4] с.) : каляр., карты, тэкст, іл., паказальнік с. — ISBN 978-985-508-245-4. С. 201.
  7. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo (польск.). — Warszawa, 1893. S. 303.
  8. ↑ State Data Agency of Lithuania Праверана 18 лютага 2018.
  9. ↑ State Data Agency of Lithuania Праверана 2 чэрвеня 2019.
  10. ↑ а б в Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 19 чэрвеня 2022.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Вяйсея&oldid=4947940"