Мінскае ўзвышша: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Няма тлумачэння праўкі |
вікіфікацыя, афармленне |
||
| Радок 6: | Радок 6: | ||
'''Мінскае ўзвышша''' займае найбольш высокую частку [[Беларуская града|Беларускай грады]] і ўсёй [[Беларусь|Беларусі]]. На ўзвышшы размешчана сталіца Беларусі г. [[Мінск]], большыя або меншыя часткі [[Барысаўскі раён|Барысаўскага]], [[Валожынскі раён|Валожынскга]], [[Вілейскі раён|Вілейскага]], [[Дзяржынскі раён|Дзяржынскага]], [[Крупскі раён|Крупскага]], [[Лагойскі раён|Лагойскага]], [[Маладзечанскі раён|Маладзечанскага]], [[Мінскі раён|Мінскага]], [[Смалявіцкі раён|Смалявіцкага]] раёнаў [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. |
'''Мінскае ўзвышша''' займае найбольш высокую частку [[Беларуская града|Беларускай грады]] і ўсёй [[Беларусь|Беларусі]]. На ўзвышшы размешчана сталіца Беларусі г. [[Мінск]], большыя або меншыя часткі [[Барысаўскі раён|Барысаўскага]], [[Валожынскі раён|Валожынскга]], [[Вілейскі раён|Вілейскага]], [[Дзяржынскі раён|Дзяржынскага]], [[Крупскі раён|Крупскага]], [[Лагойскі раён|Лагойскага]], [[Маладзечанскі раён|Маладзечанскага]], [[Мінскі раён|Мінскага]], [[Смалявіцкі раён|Смалявіцкага]] раёнаў [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. |
||
Узвышша працягнулася з паўднёвага захаду на паўночны ўсход больш чым на 150 км, з захаду на ўсход, у самым шырокім месцы, амаль на 120 км; плошча 7,3 тыс. км². Узвышша мяжуе на поўдні са [[Стаўбцоўская раўніна|Стаўбцоўскай раўнінай]], на ўсходзе |
Узвышша працягнулася з паўднёвага захаду на паўночны ўсход больш чым на 150 км, з захаду на ўсход, у самым шырокім месцы, амаль на 120 км; плошча 7,3 тыс. км². Узвышша мяжуе на поўдні са [[Стаўбцоўская раўніна|Стаўбцоўскай раўнінай]], на ўсходзе — з [[Верхнебярэзінская нізіна|Верхнебярэзінскай нізінай]] і [[Цэнтральнабярэзінская раўніна|Цэнтральнабярэзінскай раўнінай]], на поўначы — са [[Свянцянскія грады|Свянцянскімі градамі]], на захадзе — з [[Ашмянскае ўзвышша|Ашмянскім узвышшам]] і [[Нарачана-Вілейская нізіна|Нарачана-Вілейскай нізінай]]. Вылучаюцца тры найвышэйшыя пункты Беларусі — [[Дзяржынская гара]] (345 м [[вышыня НУМ|над узроўнем мора]]), [[Гара Лысая, Мінскі раён|Лысая гара]] (342 м) і [[Гара Маяк, Валожынскі раён|Маяк]] (335 м). Над суседнімі нізінамі і раўнінамі ўзвышша прыўзнята на 150 м і больш. Рэльеф буйна-ўзгорысты, градава-ўзгорысты і ўзгорысты, перасечаны рачнымі далінамі, лагчынамі, месцамі шматлікімі ярамі. Трапляюцца озавыя грады і камавыя масівы. |
||
==Структура== |
== Структура == |
||
На Мінскім узвышшы вылучаюць асобныя часткі, якія маюць сваю геалагічную гісторыю і сваё аблічча: |
На Мінскім узвышшы вылучаюць асобныя часткі, якія маюць сваю геалагічную гісторыю і сваё аблічча: |
||
*[[Аляхновіцкае ўзвышша]], |
* [[Аляхновіцкае ўзвышша]], |
||
*[[Докшыцкае ўзвышша]], |
* [[Докшыцкае ўзвышша]], |
||
*[[Івянецкае ўзвышша]], |
* [[Івянецкае ўзвышша]], |
||
*[[Лагойскае ўзвышша]], |
* [[Лагойскае ўзвышша]], |
||
*[[Плешчаніцкае ўзвышша]], |
* [[Плешчаніцкае ўзвышша]], |
||
*[[Радашковіцкае ўзвышша]]. |
* [[Радашковіцкае ўзвышша]]. |
||
Паводле новых даследаванняў, да Мінскага ўзвышша трэба адносіць і [[Валожынскае ўзвышша]], якое па традыцыі разглядаюць як усходняе крыло Ашмянскага ўзвышша. |
Паводле новых даследаванняў, да Мінскага ўзвышша трэба адносіць і [[Валожынскае ўзвышша]], якое па традыцыі разглядаюць як усходняе крыло Ашмянскага ўзвышша. |
||
==Пароды== |
== Пароды == |
||
Мінскае ўзвышша складзена з уласна ледавіковых (марэна) і водна-ледачіковых (пяскі і [[жвір]]) адкладаў, якія намножыліся за час не менш як трох зледзяненняў. Паўднёвыя і паўднёва-ўсходнія схілы ўзвышша месцамі ўкрыты лёсападобнымі пародамі, што намножыліся ў час апошняга паазерскага зледзянення, калі [[ледавік]] падступаў да Мінскага ўзвышша. |
Мінскае ўзвышша складзена з уласна ледавіковых (марэна) і водна-ледачіковых (пяскі і [[жвір]]) адкладаў, якія намножыліся за час не менш як трох зледзяненняў. Паўднёвыя і паўднёва-ўсходнія схілы ўзвышша месцамі ўкрыты лёсападобнымі пародамі, што намножыліся ў час апошняга паазерскага зледзянення, калі [[ледавік]] падступаў да Мінскага ўзвышша. |
||
| Радок 24: | Радок 24: | ||
== Гідралагічныя асаблівасці == |
== Гідралагічныя асаблівасці == |
||
Мінскае ўзвышша |
Мінскае ўзвышша з’яўляецца часткай [[водападзел]]у паміж басейнамі рэк [[Балтыйскае мора|Балтыйскага]] і [[Чорнае мора|Чорнага]] мораў. На яго схілах бяруць пачатак рэкі: басейна [[Нёман]]а — [[Вілія]] і яе левыя прытокі [[Рака Сэрвач, прыток Віліі|Сэрвач]], Дзвінаса, Ілія; [[Заходняя Бярэзіна]] з Іслаччу, Сула і Уса. Тут пачынаюцца таксама рэкі басейна [[Дняпро|Дняпра]] — дняпроўская [[Бярэзіна]] і яе прытокі [[Поня]], [[Рака Гайна|Гайна]], [[Рака Пліса, прыток Бярэзіны|Пліса]], [[Рака Свіслач, прыток Бярэзіны|Свіслач]], [[Рака Пціч|Пціч]]. Для водазабеспячэння і адпачынку насельніцтва створаны вадасховішчы на Свіслачы ([[Заслаўскае вадасховішча]], [[Вадасховішча Крыніца|Крыніца]], [[Вадасховішча Дразды|Дразды]]), на р. Вяча ([[вадасховішча Вяча]]), на р. Пціч ([[Воўкавіцкае вадасховішча]]). Па тэрыторыі ўзвышша праходзіць канал [[Вілейска-Мінская водная сістэма|Вілейска-Мінскай воднай сістэмы]]. |
||
==Расліннасць== |
== Расліннасць == |
||
Найбольшая разаранасць (каля 50%) назіраецца на поўдні ўзвышша. Лясістасць на поўначы складае да 40-50% (хваёвыя бары), на поўдні паніжаецца да 10-20%. Балоты нешматлікія, пераважна асушаныя. Пашыраны яры. |
Найбольшая разаранасць (каля 50 %) назіраецца на поўдні ўзвышша. Лясістасць на поўначы складае да 40-50 % (хваёвыя бары), на поўдні паніжаецца да 10-20 %. Балоты нешматлікія, пераважна асушаныя. Пашыраны яры. |
||
==Выдатныя мясціны== |
== Выдатныя мясціны == |
||
Мінскае ўзвышша вылучаецца маляўнічасцю краявідаў. Тут знаходзяцца Купалаўскі мемарыяльны запаведнік «Вязынка», спартыўны комплекс «Раўбічы», курорты, зоны адпачынку. |
Мінскае ўзвышша вылучаецца маляўнічасцю краявідаў. Тут знаходзяцца Купалаўскі мемарыяльны запаведнік «Вязынка», спартыўны комплекс «Раўбічы», курорты, зоны адпачынку. |
||
== Гл. таксама == |
== Гл. таксама == |
||
| ⚫ | |||
* [[ |
* [[Навагрудскае ўзвышша]] |
||
| ⚫ | |||
== Літаратура == |
== Літаратура == |
||
* Геаграфія Беларусі: Энцыкл. даведнік. — Мн.: БелЭн, 1992. — С. 62-63. |
* Геаграфія Беларусі: Энцыкл. даведнік. — Мн.: БелЭн, 1992. — С. 62-63. |
||
== |
== Спасылкі == |
||
* [http://www.nadir-minsk.com/images/stories/2009_Panasen/mao.jpg Мапа найвышэйшых геаграфічных кропак Мінскай вобл.] {{ref-ru}} |
* [http://www.nadir-minsk.com/images/stories/2009_Panasen/mao.jpg Мапа найвышэйшых геаграфічных кропак Мінскай вобл.] {{ref-ru}} |
||
Версія ад 20:47, 21 мая 2018
.svg)
Мінскае ўзвышша займае найбольш высокую частку Беларускай грады і ўсёй Беларусі. На ўзвышшы размешчана сталіца Беларусі г. Мінск, большыя або меншыя часткі Барысаўскага, Валожынскга, Вілейскага, Дзяржынскага, Крупскага, Лагойскага, Маладзечанскага, Мінскага, Смалявіцкага раёнаў Мінскай вобласці.
Узвышша працягнулася з паўднёвага захаду на паўночны ўсход больш чым на 150 км, з захаду на ўсход, у самым шырокім месцы, амаль на 120 км; плошча 7,3 тыс. км². Узвышша мяжуе на поўдні са Стаўбцоўскай раўнінай, на ўсходзе — з Верхнебярэзінскай нізінай і Цэнтральнабярэзінскай раўнінай, на поўначы — са Свянцянскімі градамі, на захадзе — з Ашмянскім узвышшам і Нарачана-Вілейскай нізінай. Вылучаюцца тры найвышэйшыя пункты Беларусі — Дзяржынская гара (345 м над узроўнем мора), Лысая гара (342 м) і Маяк (335 м). Над суседнімі нізінамі і раўнінамі ўзвышша прыўзнята на 150 м і больш. Рэльеф буйна-ўзгорысты, градава-ўзгорысты і ўзгорысты, перасечаны рачнымі далінамі, лагчынамі, месцамі шматлікімі ярамі. Трапляюцца озавыя грады і камавыя масівы.
Структура
На Мінскім узвышшы вылучаюць асобныя часткі, якія маюць сваю геалагічную гісторыю і сваё аблічча:
- Аляхновіцкае ўзвышша,
- Докшыцкае ўзвышша,
- Івянецкае ўзвышша,
- Лагойскае ўзвышша,
- Плешчаніцкае ўзвышша,
- Радашковіцкае ўзвышша.
Паводле новых даследаванняў, да Мінскага ўзвышша трэба адносіць і Валожынскае ўзвышша, якое па традыцыі разглядаюць як усходняе крыло Ашмянскага ўзвышша.
Пароды
Мінскае ўзвышша складзена з уласна ледавіковых (марэна) і водна-ледачіковых (пяскі і жвір) адкладаў, якія намножыліся за час не менш як трох зледзяненняў. Паўднёвыя і паўднёва-ўсходнія схілы ўзвышша месцамі ўкрыты лёсападобнымі пародамі, што намножыліся ў час апошняга паазерскага зледзянення, калі ледавік падступаў да Мінскага ўзвышша.
На ўзвышшы выяўлены радовішчы пяску, жвіру, керамічнай сыравіны, падземных, у тым ліку мінеральных вод.
Гідралагічныя асаблівасці
Мінскае ўзвышша з’яўляецца часткай водападзелу паміж басейнамі рэк Балтыйскага і Чорнага мораў. На яго схілах бяруць пачатак рэкі: басейна Нёмана — Вілія і яе левыя прытокі Сэрвач, Дзвінаса, Ілія; Заходняя Бярэзіна з Іслаччу, Сула і Уса. Тут пачынаюцца таксама рэкі басейна Дняпра — дняпроўская Бярэзіна і яе прытокі Поня, Гайна, Пліса, Свіслач, Пціч. Для водазабеспячэння і адпачынку насельніцтва створаны вадасховішчы на Свіслачы (Заслаўскае вадасховішча, Крыніца, Дразды), на р. Вяча (вадасховішча Вяча), на р. Пціч (Воўкавіцкае вадасховішча). Па тэрыторыі ўзвышша праходзіць канал Вілейска-Мінскай воднай сістэмы.
Расліннасць
Найбольшая разаранасць (каля 50 %) назіраецца на поўдні ўзвышша. Лясістасць на поўначы складае да 40-50 % (хваёвыя бары), на поўдні паніжаецца да 10-20 %. Балоты нешматлікія, пераважна асушаныя. Пашыраны яры.
Выдатныя мясціны
Мінскае ўзвышша вылучаецца маляўнічасцю краявідаў. Тут знаходзяцца Купалаўскі мемарыяльны запаведнік «Вязынка», спартыўны комплекс «Раўбічы», курорты, зоны адпачынку.
Гл. таксама
Літаратура
- Геаграфія Беларусі: Энцыкл. даведнік. — Мн.: БелЭн, 1992. — С. 62-63.
