Смалявіцкі раён

Смалявіцкі раён

Герб Сцяг
Краіна	Беларусь
Уваходзіць у	Мінская вобласць
Адміністрацыйны цэнтр	Смалявічы
Афіцыйныя мовы	Родная мова: беларуская 73,24 %, руская 23,78 % Размаўляюць дома: беларуская 34,58 %, руская 58,11 %
Насельніцтва (2009)	42 917 чал, (9-е месца)
Шчыльнасць	30,72 чал./км² (9-е месца)
Нацыянальны склад	беларусы — 90,72 %, рускія — 6,58 %, украінцы — 1,05 %, іншыя — 1,65 %
Плошча	1 394,14 км² (16-е месца)
Афіцыйны сайт
Смалявіцкі раён на Вікісховішчы

Смаляві́цкі раён — адміністрацыйная адзінка ў складзе Мінскай вобласці. Утвораны 17 ліпеня 1924, скасаваны 25 снежня 1962 г. і зноў утвораны 6 студзеня 1965 г. Падзелены на 9 сельскіх саветаў.

Геаграфічнае становішча

Працягласць з поўначы на поўдзень — 43 км, з захада на ўсход — 42 км. Мяжуе з Мінскім, Барысаўскім, Бярэзінскім, Лагойскім раёнамі Мінскай вобласці.

Прырода

Значная частка раёна размешчана ў межах Мінскага ўзвышша, на паўднёвым усходзе — Цэнтральнабярэзінская раўніна. Пераважаюць вышыні 170—200 м, максімальная 266 м (каля вёскі Карпілаўка).

Галоўныя рэкі — Гайна з прытокам Усяжа; Пліса, Вуша, Волма (з Глебкаўкай). Азёры Судабле, Вялікае, Малое. Створаны Пятровіцкае, Смалявіцкае, Жодзінскае, Дубраўскае вадасховішчы.

На тэрыторыі Смалявіцкага раёна выяўлены 7 радовішчаў торфу, 4 — пяскова-жвіровага матэрыялу, 3 — будаўнічых пяскоў. Залягае шмат сыравіны для вытворчасці цэглы.

Возера Судобле мае найвялікшую з беларускіх азёр магутнасць адкладаў сапрапелю (доннага глею) — 30 метраў.

Клімат умерана кантынентальны. Сярэдняя тэмпература студзеня −6,9 °C, ліпеня 17,9 °C. Ападкаў 685 мм. Вегетацыйны перыяд — 186 дзён.

Лясы (33 % тэрыторыі раёна) пераважна хваёвыя, яловыя, бярозавыя. Біялагічныя заказнікі дзяржаўнага значэння — Пекалінскі і Валмянскі.

Насельніцтва

На тэрыторыі раёна знаходзіцца каля 190 населеных пунктаў.

Колькасць насельніцтва:

2000 — 46 тыс.

2001 — 45,5 тыс.

2008 — 43,2 тыс.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

Раён падзелены на 11 сельскіх саветаў і 1 пасялковы (Зялёнаборскі).

• г. Смалявічы.
• Пліскі сельсавет: цэнтр — в. Зарэчча, вёскі Верхняе Возера, Восава, Дзямідава Жэсць, Лаўля, Ліпкі, Малыя Ліпкі, Палявая, Пліса, Сакаўка; пасёлкі Акцябрскі, Пеліка, Цэнтральны, Чарніцкі.
• Прылепскі сельсавет: цэнтр — в. Усяжа, вёскі Аношкі, Вішня, Высокае, Дуброва, Ізбіцкае, Кавалеўшчына, Кудрышчына, Ляды, Прылепская Усяжка, Прылепы, Прыстрамы, Рудня, Тадуліна.
• Пятровіцкі сельсавет: цэнтр — в. Пятровічы, вёскі Быкачана, Бярозавая Гара, Волма, Дзяхань, Загор'е, Задвор'е, Зарэчча, Заямнае, Зялёны Лужок, Каліта, Куляшоўка, Лазовы Куст, Лукова, Першамайская, Плюшчай, Узбарогі, Чырвоны Лужок; хутар Самсонаўка.
• Смалявіцкі райсавет: цэнтр — г. Смалявічы, вёскі Восава, Калюга, Крыніца, Плішчына, Рабы Слуп, Уборкі, Чорны Лес.
• Усяжскі сельсавет: цэнтр — пасёлак Усяж, вёскі Емяльянава, Каменка, Вялікая Каменка, Крывая Бяроза, Куркава, Малая Каменка, Навадвор'е, Напалкі, Трубічына, Узбярэжжа, Шпакоўшчына.
• Юр'еўскі сельсавет: цэнтр — в. Юр'ева, вёскі Антаполле, Кальнікі, Мглё, Прудзішча, Сарнацкае, Сутокі, Хаценава, Юзафова.

Гаспадарчая дзейнасць

Сельская гаспадарка спецыялізуецца на мяса-малочнай жывёлагадоўлі, птушкагадоўлі і агародніцтве. Развіта свінагадоўля і авечкагадоўля. Вырошчваюцца зерневыя і кармавыя культуры, а таксама бульба.

Прадпрыемствы машынабудаўнічай, металаапрацоўчай, будаўнічых матэрыялаў, паліўнай, харчовай прамысловасці. У Жодзіна працуе РУПП «Беларускі аўтамабільны завод».

Дзейнічае Смалявіцкая ГРЭС. Каля вёскі Емяльянава знаходзіцца станцыя спадарожнікавай сувязі «Тэлепорт».

Транспарт

Па тэрыторыі раёна праходзяць чыгунка і аўтамабільная дарога Мінск — Масква, аўтадарогі на Чэрвень, Лагойск, Мар'іну Горку, Рудзенск.

На поўдні раёна размясціўся Нацыянальны аэрапорт "Мінск".

Культура, адукацыя, друк

Мясцовая прэса прадстаўлена газетай "Край Смалявіцкі". Наклад - каля 5 тыс. асобнікаў (2009), гл. Край Смалявіцкі.

Славутасці

• Курган Славы Савецкай Арміі — вызваліцельніцы Беларусі

Захаваліся помнікі архітэктуры і садова-паркавага мастацтва:

• будынак бровару (пачатак XX ст.) у в. Алесіна,
• вадзяны млын (пачатак XX ст.) у в. Высокае,
• Свята-Янаўская царква (1772) у в. Дамашаны,
• Свята-Касма-Даміянаўская царква (1850) у в. Драчкава,
• Свята-Георгіеўская царква (1907) у в. Забалацце,
• былая ўніяцкая Свята-Дабравешчанская царква і базыльянскі кляштар у в. Ляды,
• Свята-Раства-Багародзіцкая царква (1905) у в. Пліса,
• парк (канец XІX ст. — пачатак XX ст.) у в. Шыпяны.

Выбітныя асобы

• Ігнат Дуброўскі (1906) — беларускі пісьменнік, навуковец у галіне сельскай гаспадаркі (нарадзіўся ў вёсцы Дуброва)
• Канстанцін Ельскі (1837—1896) — беларускі батанік, заолаг, географ, геолаг і падарожнік (нарадзіўся ў вёсцы Ляды)
• Антаніна Кошаль — алімпійская чэмпіёнка, (Мюнхен, 1972, спартыўная гімнастыка), заслужаны трэнер Рэспублікі Беларусь
• Марына Лобач (1970) — алімпійская чэмпіёнка (Сеул, 1988, мастацкая гімнастыка)
• Таццяна Мархель — народная артыстка Беларусі (нарадзілася ў вёсцы Шпакоўшчына)
• Мікола Нікановіч (1902—1944) — беларускі пісьменнік (нарадзіўся ў вёсцы Кляннік)
• С. Ф. Акуліч (1934, в. Юзафова) — Герой Сацыялістычнай Працы
• А. А. Аляхновіч (1914, в. Дабраводка — 1979) — савецкі лётчык, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны
• Я. Р. Слонскі (1886, в. Юр'ева — 1943) — удзельнік Грамадзянскай і Вялікай Айчыннай войнаў, Герой Савецкага Саюза
• В. А. Тумар (1919, в. Пеліка — 1944), удзельнік Вялікай Айчыннай войнаў, Герой Савецкага Саюза

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 22, 46—47. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0251-2 (Т. 15).

Спасылкі

• Сайт "Смалявічы"
• Смалявіцкі раённы выканаўчы камітэт (руск.) 
• Смалявіцкі раён на сайце Мінскага аблвыканкама (руск.) 
• Мапы і агульныя звесткі на emaps-online
• Гісторыка-культурныя каштоўнасці Смалявіцкага раёна на сайце "Дорогами Беларуси"
• Славутасці на партале globus.tut.by (руск.) 
• Фотаздымкі на сайце Radzima.org
• Гарады Беларусі