Калоніі і залежныя тэрыторыі Вялікабрытаніі

У прыведзеным спісе прадстаўлены ўсё тэрыторыі свету, якія калі-небудзь знаходзіліся ў каланіяльнай ці іншай форме залежнасці ад Англіі, Вялікабрытаніі або асабістай залежнасці ад англійскага (брытанскага) манарха. Гістарычна гэтыя тэрыторыі адносіліся да Брытанскай імперыі.

C 1876 па 1947 год манарх Вялікабрытаніі таксама меў тытул Імператара (Імператрыцы) Індыі. У наш час каралева Елізавета II з'яўляецца манархам 16 дзяржаў (гл. Каралеўствы Садружнасці).

Арганізацыя кіравання калоніямі змянялася ў часе і прасторы, але па стане на 1920-я гады (час найбольшага пашырэння) можа быць класіфікавана па наступных катэгорыях:

само Злучанае Каралеўства — саюз Англіі, Уэльса, Шатландыі і Ірландыі (з 1922 — толькі Паўночнай Ірландыі);
каронныя землі (востраў Мэн, Джэрсі і Гернсі);
пасяленчыя калоніі. Карона абвяшчала свой абсалютны суверэнітэт над імі, хоць яны і не з'яўляліся часткай Злучанага Каралеўства. На іх распаўсюджвалася брытанскае агульнае права, і законы, якія прымаліся Брытанскім парламентам. Каралеўская ўлада ўвасаблялася ў губернатары, прызначаным брытанскім урадам;
уладальніцкія калоніі, якія існавалі ў Амерыцы ў XVI—XVII стагоддзях. Карона даравала іх у кіраванне асобным арыстакратам;
калоніі, якія кіраваліся кампаніямі. У першую чаргу — Брытанскай Ост-Індскай кампаніяй. Таксама існавалі некалькі драбнейшых падобных кампаній у Афрыцы;
пратэктараты. Фармальна разглядаліся, як замежныя дзяржавы на чале з замежным кіраўніком. Аднак, пратэктарат адмаўляўся ад самастойных кантактаў з замежнымі дзяржавамі, таксама існавала значнае ўмяшанне брытанскіх улад і ў яго ўнутраныя справы;
дамініёны. З'явіліся напачатку XX стагоддзя як былыя пасяленчыя калоніі ці федэрацыі такіх калоній;
падмандатныя тэрыторыі. З'явіліся пасля Першай сусветнай вайны і ўяўлялі сабой былыя германскія калоніі і былыя нацыянальныя ўскраіны Асманскай імперыі, перададзеныя пад кіраванне Брытаніі Лігай Нацый.

У Еўропе[правіць | правіць зыходнік]

Ірландыя, уключаючы Ольстэр
Гельгаланд (1807—1890) (цяпер частка Германіі)
Мальта (цяпер незалежная дзяржава)
Гібралтар
Мінорка (яна ж Менорка, цяпер частка Іспаніі)
Іанічныя астравы (цяпер частка Грэцыі)
Кіпр (уключаючы базы Акратыры і Дэкелія)

Каронныя землі[правіць | правіць зыходнік]

Каронныя землі з'яўляюцца тэрыторыямі з самастойнай выканаўчай уладай і ўласнай прававой сістэмай. Яны таксама не з'яўляюцца і ніколі не з'яўляліся калоніямі, заморскімі тэрыторыямі (англ.: overseas territories, раней «залежныя тэрыторыі» — англ.: dependent territory) з пункту гледжання брытанскага заканадаўства^[1], аднак пытанні абароны і знешняй палітыкі (за выключэннем мытных і іміграцыйных) дэлегаваны ўраду Вялікабрытаніі^[2]. Законы, якія выдаюцца парламентам Вялікабрытаніі, могуць дзейнічаць і на тэрыторыі астравоў у выпадку адпаведнага рашэння Тайнага савета кароны^[3].