Нямянчыне
Горад
Нямянчыне на карце Літвы   | ||||||||||||||||||||||
Нямянчыне (літ.: Nemenčinė, польск.: Niemenczyn, традыцыйная беларуская назва — Немянчын) — горад у Літве, пры ўпадзенні рэчкі Нямянча ў Вілію. Цэнтр гарадской і сельскай сянюній Вільнюскага раёна Вільнюскага павета. Насельніцтва 5879 чал. (2009). Знаходзіцца за 20 км на паўночны ўсход ад Вільнюса; на шашы Вільнюс — Швянчоніс.
Назва
[правіць | правіць зыходнік]Тапонім «Немянчын» утварыўся ад назвы рэчкі Немянчынка (Нямянча). Тым часам гідронім выводзяць з літоўскай мовы як спалучэнне выразу «не мана», што азначае «не маё», і слова «чынай», што азначае «тут». Абапіраючыся на такую інтэрпрэтацыю, даследчыкі мяркуюць, што рэчка была мяжою паміж старажытнымі княствамі. Іх меркаванне падмацоўвае даўняе гарадзішча з I—IV стагоддзяў, якое знаходзіцца за 1,5 км на поўнач ад Немянчына[2].
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Першы пісьмовы ўспамін пра Немянчын датуецца 1338 годам. У 1387 годзе вялікі князь літоўскі Ягайла заснаваў тут першы касцёл. У 1434 годзе паселішчам валодаў Андрэй Саковіч.
.jpg)
У 1557 годзе мясцовых жыхароў вызвалілі ад падаткаў з наданнем абавязку ўтрымліваць масты праз Вілію. Паводле звестак за 1569 год Немянчын знаходзіўся ва ўладанні вялікіх князёў. У 1766 годзе з мястэчка, а таксама вёсак Немянчын і Геяны ўтварылася асобнае нягродавае староства[3]. 27 красавіка 1794 года паміж паўстанцамі Тадэвуша Касцюшкі і расійскімі войскамі адбылася бітва пад Немянчынам.
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Немянчын апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, у Віленскім павеце. У часы вызваленчага паўстання (1830—1831) у ваколіцах мястэчка адбыліся сутычкі з расійскімі войскамі.
У 1920 годзе Немянчын апынуўся ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Віленска-Троцкага павета Віленскага ваяводства.
У 1939 годзе Нямянчыне апынулася ў складзе Літвы, дзе 10 кастрычніка 1955 атрымала статус горада. У 2004 адбылося афіцыйнае зацверджанне гарадскага герба.
Насельніцтва
[правіць | правіць зыходнік]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- XIX стагоддзе: 1867 — 420 чал.[7]
- XX стагоддзе: 1959 — 2081 чал.; 1970 — 3139 чал.; 1976 — 3700 чал.; ; 1979 — 4075 чал.; 1989 — 5612 чал.
- XXI стагоддзе: 2001 — 5892 чал., з іх 56,3 % палякаў, 24,2 % літоўцаў, 12,1 % рускіх, 7,2 % беларусаў; 2009 — 5879 чал.
Інфраструктура
[правіць | правіць зыходнік]У Нямянчыне працуюць 2 гімназіі, гарадская і дзіцячая бібліятэкі, тэатр. У першую суботу сакавіка ў месце праходзіць кірмаш «Немянчынскі Казючык».
Турыстычная інфармацыя
[правіць | правіць зыходнік]
У Нямянчыне дзейнічае Этнаграфічны музей Віленшчыны.
Славутасці
[правіць | правіць зыходнік]- Касцёл Святога Міхаіла Архангела (1855)
- Могілкі каталіцкія, капліца
Гарады-пабрацімы
[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ а б в г д е ё ж з і к л м н о п р с т Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
- ↑ Уладзімір Міхневіч. Немянчын — горад на «нічыёй зямлі»(недаступная спасылка) // «Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё», 23 сакавіка 2009.
- ↑ Niemenczyn // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VII: Netrebka — Perepiat (польск.). — Warszawa, 1886. S. 85—86.
- ↑ State Data Agency of Lithuania Праверана 18 лютага 2018.
- ↑ State Data Agency of Lithuania Праверана 2 чэрвеня 2019.
- ↑ а б в Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 19 чэрвеня 2022.
- ↑ Неменчинъ // Географическо-статистический словарь Российской империи. T. 3: Лаарсъ — Оятъ. — СПб, 1867. С. 415.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Niemenczyn // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VII: Netrebka — Perepiat (польск.). — Warszawa, 1886. S. 85—86.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Нямянчыне
Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Нарматыўны кантроль |
