Вобласць (Расія)

Палітыка

Расія

Артыкул — частка серыі: Палітычная сістэма Расіі

Палітычная сістэма Канстытуцыя Расіі Папраўкі Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін Адміністрацыя прэзідэнта Урад Старшыня Урада Міхаіл Мішусцін Міністр замежных спраў Сяргей Лаўроў Міністр абароны Сяргей Шайгу Савет бяспекі Федэральны сход Савет Федэрацыі Члены СФ Старшыня СФ Валянціна Матвіенка Дзяржаўная дума Дэпутаты Дзярждумы Старшыня Дзярждумы Вячаслаў Валодзін Судовая сістэма Канстытуцыйны суд Вярхоўны суд Вышэйшы арбітражны суд Пракуратура Федэратыўны лад Рэспублікі Краі Вобласці Гарады федэральнага значэння Аўтаномная вобласць Аўтаномныя акругі Выбары Палітычныя партыі Рэферэндумы: 17 сакавіка 1991 25 красавіка 1993 12 снежня 1993 Парламенцкія выбары: 1990 • 1993 • 1995 • 1999 • 2003 • 2007 • 2011 • 2016 • 2021 Прэзідэнцкія выбары: 1991 • 1996 • 2000 • 2004 • 2008 • 2012 • 2018 • 2024 Унутраная палітыка Знешняя палітыка Знешнеэканамічная палітыка Ваеннае становішча Міжнародныя арганізацыі

Расійская Федэрацыя складаецца з 85 суб’ектаў федэрацыі, 46 з якіх называюцца абласцямі. У наш час край і вобласць як суб’екты Расійскай Федэрацыі не маюць паміж сабой істотных адрозненняў у прававым становішчы.

Пералік абласцей Расійскай Федэрацыі

Вобласці Расіі. Нумарацыя прыведзена ад 1 да 47 з пропускам нумара 7 у сувязі з тым, што раней пад гэтым нумарам была паказана Чыцінская вобласць, якая існавала да 2008 года (усяго абласцей — 46).

1. Амурская вобласць
2. Архангельская вобласць
3. Астраханская вобласць
4. Белгародская вобласць
5. Бранская вобласць
6. Чалябінская вобласць
8. Іркуцкая вобласць
9. Іванаўская вобласць
10. Калінінградская вобласць
11. Калужская вобласць
12. Кемераўская вобласць
13. Кіраўская вобласць
14. Кастрамская вобласць
15. Курганская вобласць
16. Курская вобласць
17. Ленінградская вобласць
18. Ліпецкая вобласць
19. Магаданская вобласць
20. Маскоўская вобласць
21. Мурманская вобласць
22. Ніжагародская вобласць
23. Наўгародская вобласць
24. Новасібірская вобласць
25. Омская вобласць
26. Арэнбургская вобласць
27. Арлоўская вобласць
28. Пензенская вобласць
29. Пскоўская вобласць
30. Растоўская вобласць
31. Разанская вобласць
32. Сахалінская вобласць
33. Самарская вобласць
34. Саратаўская вобласць
35. Смаленская вобласць
36. Свярдлоўская вобласць
37. Тамбоўская вобласць
38. Томская вобласць
39. Цвярская вобласць
40. Тульская вобласць
41. Цюменская вобласць
42. Ульянаўская вобласць
43. Уладзімірская вобласць
44. Валгаградская вобласць
45. Валагодская вобласць
46. Варонежская вобласць
47. Яраслаўская вобласць

Гісторыя абласцей у Расіі

Вобласці ў Расійскай імперыі

Упершыню адміністрацыйная адзінка «вобласць» з’яўляецца яшчэ ў часы Расійскай імперыі. Першапачаткова вобласці ўзнікалі часцей за ўсё на новых далучаных землях як часовая адзінка на пераходны перыяд перад усталяваннем адміністрацыйнага ладу, прынятага ў Расійскай імперыі. Пазней абласцямі сталі таксама называць вялікія маланаселеныя тэрыторыі, галоўным чынам — у Сярэдняй Азіі, на Каўказе і Далёкім Усходзе, якія кіраваліся па іншым прынцыпе, чым звычайныя губерні. Некаторыя вобласці існавалі вельмі нядоўга, іншыя ж (пазначаны тлустым) перажылі Кастрычніцкую рэвалюцыю, але пасля грамадзянскай вайны ў выніку перабудовы тэрыторыі ўсё роўна былі скасаваны.

У Расійскай імперыі існавалі наступныя вобласці (у храналагічным парадку):

• Алонецкая вобласць (створана ў 1776 годзе ў складзе Наўгародскага намесніцтва, з 1781 годзе ў складзе Пецярбургскай губерні, у 1784 годзе вобласць ператворана ў самастойнае Алонецкае намесніцтва)
• Калыванская вобласць (1779—1783, у складзе Табольскай губерні), ператворана ў самастойную аднайменную губерню.
• Таўрычаская вобласць (1784—1796), увайшла ў склад Наварасійскай губерні
• Якуцкая вобласць (з 1784 года, да 1805 года ў складзе Іркуцкай губерні)
• Каўказская вобласць (1790—1802 у складзе Астраханскай губерні, 1822—1847), першы раз атрымала статус аднайменнай самастойнай губерні, другі раз ператворана ў Стаўрапольскую губерню
• Камчацкая вобласць (1803—1822 у складзе Іркуцкай губерні, 1849—1856, з 1909 года), першы раз скасавана і пакінута ў складзе Іркуцкай губерні як Камчацкае прыморскае кіраванне, другі раз увайшла ў склад Прыморскай вобласці
• Беластоцкая вобласць (1808—1842), увайшла ў склад Гродзенскай губерні
• Імерэцінская вобласць (1811—1840), увайшла ў склад Грузіна-Імерэцінскай губерні
• Бесарабская вобласць (1812—1873), ператворана ў аднайменную губерню
• Омская вобласць (1822—1838), падзелена паміж Табольскай і Томскай губернямі
• Армянская вобласць (1828—1840), ператворана ў Эрыванскую губерню
• Каспійская вобласць (1840—1846), падзелена на Дэрбенцкую, Кутаіскую, Тыфліскую і Шэмахінскую губерні
• Забайкальская вобласць (з 1851 года)
• Сяміпалацінская вобласць (з 1854 года)
• Вобласць Сібірскіх Кіргізаў (1854—1868), падзелена на Акмолінскую і Сямірэчанскую вобласці
• Прыморская вобласць (з 1856 года)
• Амурская вобласць (з 1858 года)
• Вобласць Арэнбургскіх Кіргізаў (1859—1868), падзелена на Ўральскую і Тургайскую вобласці
• Дагестанская вобласць (з 1860 года)
• Кубанская вобласць (з 1860 года)
• Церская вобласць (з 1860 года)
• Туркестанская вобласць (1865—1867), ператворана ў аднайменнае генерал-губернатарства і падзелена на Сямірэчанскую і Сырдар’інскую вобласці
• Сямірэчанская вобласць (з 1867 года)
• Сырдар’інская вобласць (з 1867 года)
• Акмолінская вобласць (з 1868 года)
• Тургайская вобласць (з 1868 года)
• Уральская вобласць (з 1868 года)
• Вобласць Войскі Данскога (з 1870 года)
• Ферганская вобласць (з 1876 года)
• Батумская вобласць (1878—1883, з 1903 года), першы раз увайшла ў склад Кутаіскай губерні
• Карская вобласць (з 1878 года)
• Закаспійская вобласць (з 1881 года)
• Самаркандская вобласць (з 1887 года)
• Квантунская вобласць (1899—1905), арандаваная тэрыторыя, адышла Японіі
• Сахалінская вобласць (з 1909 года)

У 1776—1796 гадах, акрамя павятовага падзелу, на вобласці былі падзелены некаторыя буйныя намесніцтвы, пасля пераўтварэння намесніцтваў назад у губерні ўнутраны падзел на вобласці быў ліквідаваны. На вобласці былі падзелены наступныя намесніцтвы:

• Валагодскае (1780—1796, Архангельская, Вялікаўсцюжская і Валагодская вобласці)
• Іркуцкае (1783—1796, Іркуцкая, Нерчынская, Ахоцкая і Якуцкая вобласці)
• Кастрамское (1778—1796, Кастрамская і Ўнжанская вобласці)
• Наўгародскае (1776—1781, Наўгародская і Алонецкая вобласці)
• Пермскае (1781—1796, Екацярынбургская і Пермская вобласці)
• Табольскае (1782—1796, Табольская і Томская вобласці)
• Уфімскае (1781—1796, Арэнбургская і Уфімская вобласці)

Вобласці падчас Грамадзянскай вайны

Пасля Лютаўскай, а асабліва пасля Кастрычніцкай рэвалюцый, на ўскраінах былой імперыі, а таксама ў рэгіёнах з пераважным нярускім насельніцтвам, пачынаюць набіраць абароты нацыяналістычныя рухі, якія патрабавалі федэралізацыі краіны і ўласнай аўтаноміі. З 1918 года ўзнікае трэцяя сіла — Белагвардзейскі рух, якая ставіла сваёй мэтай аднаўленне адзінай Расійскай імперыі. Да 1920—1921 годзе савецкая ўлада была ўсталявана амаль на ўсёй тэрыторыі РСФСР і суседніх з ёй дзяржаў.

Такім чынам, у 1918 годзе сітуацыя з былымі абласцямі Расійскай імперыі была наступная:

• Вобласці былога Туркестанскага генерал-губернатарства (Закаспійская, Самаркандская, Сямірэчанская, Сырдар’інская і Ферганская) спачатку патрапілі пад уладу Туркестанскай аўтаноміі, але ўжо да пачатку 1918 года замест Туркестанскай аўтаноміі была ўтворана першая аўтаномная савецкая сацыялістычная рэспубліка — Туркестанская АССР, вобласці ператвораны ў адпаведныя адміністрацыйна-тэрытарыяльныя адзінкі рэспублікі.
• Вобласці былога Стэпавага генерал-губернатарства (Акмолінская, Сяміпалацінская, Тургайская і Ўральская) апынуліся пад уладай Алашскай аўтаноміі.
• Дагестанскую і большую частку Церскай абласцей кантралявала Горская рэспубліка.
• На тэрыторыях Кубанскай вобласці і вобласці Войскі Данскога былі абвешчаны антыбальшавіцкія незалежныя рэспублікі.
• Батумская і Карская вобласці, разам з усімі закаўказскімі губернямі кантраляваліся закаўказскімі паўстанцкімі сіламі.
• Усе далёкаўсходнія вобласці (Амурская, Забайкальская, Камчацкая, Прыморская, Сахалінская, Якуцкая) кантраляваліся «белымі».

Акрамя таго, у 1918 годзе пад кантроль Белай арміі пры падтрымкі Антанты патрапілі сучасныя тэрыторыі Мурманскай, часткі Архангельскай абласцей (уключаючы горад Архангельск) і ўсходняя Карэлія, дзе была ўтворана Паўночная вобласць.

На тэрыторыях, кантралюемых Чырвонай арміяй, на кароткі перыяд таксама былі ўтвораны вобласці, якія з’яўляліся фактычна аб’яднаннем саветаў губерняў:

• Заходняя вобласць, на часткі яе тэрыторыі ўтворана Беларуская ССР
• Маскоўская вобласць, распушчана з-за непераадольных рознагалоссяў у кіраўніцтве
• Паўночная вобласць, распушчана з-за сепаратысцкіх настрояў
• Уральская вобласць, захоплена Белай арміяй

З 1919 года войскі Чырвонай арміі пачалі атрымліваць верх над белым рухам, ствараючы ў складзе РСФСР савецкія нацыянальныя аўтаноміі. Да сярэдзіны 1920 года Масква ўсталявала кантроль амаль над усёй тэрыторыяй РСФСР, адначасова ажыццяўляючы адміністрацыйныя пераўтварэнні.

Пасля разгрому Алашскай аўтаноміі, на яе тэрыторыі ўтворана Кыргызская (пазней — Казахская) АССР, а якія ўваходзяць вобласці пераназваны ў губерні.

На Каўказе тэрыторыя Дагестанскай вобласці ператворана ў Дагестанскую АССР, а з тэрыторыі Церскай вобласці ўтвораны Горская АССР і Церская губерня.

На поўдні краіны Кубанская вобласць была аб’яднана з Чарнаморскай губерняй у Кубана-Чарнаморскую вобласць, а з часткі вобласці Войска Данскога ўтворана Данская вобласць, астатняя частка перададзена Царыцынскай губерні.

У Закаўказзі ў выніку пастаянных войнаў і ўзаемных тэрытарыяльных прэтэнзій быў падпісаны Карскі дагавор, паводле якога Карская і большая частка Батумскай абласцей адышлі да Турцыі. На астатняй частцы Батумскай вобласці была ўтворана АССР Аджарыстан у складзе Грузінскай ССР.

На Далёкім Усходзе ўлада белага руху захоўвалася даўжэй усяго. Для канчатковай барацьбы з «белымі», а таксама для процідзеяння японскай інтэрвенцыі, Амурская, Забайкальская, Камчацкая, Прыморская і Сахалінская вобласці былі штучна выведзены са складу РСФСР з утварэннем Далёкаўсходняй рэспублікі (ДУР). Якуцкая вобласць пры гэтым засталася ў складзе РСФСР і была ператворана ў Якуцкую губерню. У канцы 1922 года, пасля канчатковага разгрому рэштак Добраахвотніцкай арміі, ДУР самараспусцілася і ўвайшла ў склад РСФСР у якасці Далёкаўсходняй вобласці, усе вобласці, якія ўваходзілі ў яе, былі пераназваны ў губерні. У тым жа годзе Якуцкая губерня ператворана ў Якуцкую АССР.

Вобласці ў РСФСР і СССР

Працэс утварэння абласцей у РСФСР і СССР можна ўмоўна падзяліць на два перыяды: да 1930 года і пасля 1930 года. У першы перыяд утвараліся буйныя вобласці, якія аб’ядноўвалі ў сабе некалькі касуемых губерняў. У другі перыяд створаныя раней буйныя вобласці і краі падзяляліся на драбнейшыя вобласці, пры гэтым некаторыя вобласці касаваліся. У РСФСР гэты працэс ішоў практычна бесперапынна да 1957 года, а ў саюзных рэспубліках — практычна да 1990 года.

На момант адукацыі СССР у РСФСР існавалі тры самастойныя вобласці — Далёкаўсходняя, Данская і Кубана-Чарнаморская, а таксама шэсць абласцей у складзе Туркестанскай АССР, але неўзабаве гэтыя вобласці былі ліквідаваны. У 1924 годзе Данская і Кубана-Чарнаморская вобласці ўвайшлі ў склад Паўднёва-Усходняй вобласці, якая да канца таго ж года была ператворана ў Паўночна-Каўказскі край; у тым жа годзе ў выніку нацыянальна-тэрытарыяльнага размежавання ў Сярэдняй Азіі ліквідавана Туркестанская АССР разам з яе тэрытарыяльным ладам. Далёкаўсходняя вобласць была ператворана ў Далёкаўсходні край у 1926 годзе.

РСФСР

Акрамя згаданай вышэй Паўднёва-Усходняй вобласці, да 1930 года таксама былі ўтвораны (у храналагічным парадку):

• Уральская вобласць (1923) з Екацярынбургскай, Пермскай, Цюменскай і Чалябінскай губерняў.
• Ленінградская вобласць (1927) з Ленінградскай, Мурманскай, Наўгародскай, Пскоўскай і Чарапавецкай губерняў.
• Ніжняволжская вобласць (1928) з Астраханскай, часткі Самарскай, Саратаўскай і Сталінградскай губерняў; у тым жа годзе ператворана ў Ніжняволжскі край.
• Сярэдняволжская вобласць (1928) з Арэнбургскай, Пензенскай, часткі Саратаўскай, Самарскай і Ўльянаўскай губерняў; у 1929 годзе ператворана ў Сярэдняволжскі край.
• Цэнтральна-Чарназёмная вобласць (1928) з Варонежскай, Курскай, Арлоўскай і Тамбоўскай губерняў.
• Ніжагародская вобласць (1929) з Ніжагародскай, Вяцкай і малых частак Уладзімірскай і Кастрамской губерняў; у тым жа годзе ператворана ў Ніжагародскі край.
• Іванаўская прамысловая вобласць (1929) з Уладзімірскай, Івана-Узнясенскай, Кастрамской і Яраслаўскай губерняў.
• Цэнтральна-Прамысловая (Маскоўская) вобласць (1929) з Маскоўскай, Разанскай, Тульскай, частак Уладзімірскай, Калужскай і Цвярской губерняў.
• Заходняя вобласць (1929) з Бранскай, Смаленскай, частак Калужскай, Цвярскі губерняў і Вялікалукскай акругі Ленінградскай вобласці.

Такім чынам да 1930 годзе на тэрыторыі РСФСР, ды і ўсяго СССР, былі ліквідаваны ўсе губерні.

Пасля 1930 года шэсць буйных абласцей пачалі падзяляць на драбнейшыя; да 1957 годзе канчаткова сфарміраваўся абласны падзел РСФСР, не якое змянялася да 1990 года, а фактычна — да 2005 года.

• Уральская вобласць у 1934 годзе была падзелена на Обска-Іртышскую, Свярдлоўскую і Чалябінскую вобласці, у тым жа годзе Обска-Іртышская вобласць ліквідавана, і на яе аснове ўтворана Омская вобласць. У далейшым з часткі Свярдлоўскай вобласці была ўтворана Пермская вобласць, з часткі Чалябінскай — Курганская вобласць, а з часткі Омскай — Цюменская вобласць.
• З Ленінградскай вобласці паслядоўна ўтварыліся Мурманская, Наўгародская і Пскоўская вобласці, а яшчэ да ўтварэння Мурманскай вобласці, частка Ленінградскай вобласці адышла да зноў утворанай Валагодскай вобласці.
• Цэнтральна-Чарназёмная вобласць першапачаткова была падзелена на Варонежскую і Курскую вобласці, пасля з іх тэрыторый і тэрыторый суседніх Заходняй і Разанскай абласцей таксама былі ўтвораны Белгародская, Бранская, Ліпецкая, Арлоўская, Пензенская і Тамбоўская вобласці. У 1954 годзе на стыку Варонежскай, Саратаўскай і Сталінградскай абласцей была ўтворана Балашоўская вобласць, але праз 3 гады яна была ліквідавана.
• Іванаўская прамысловая вобласць была падзелена на Іванаўскую і Яраслаўскую вобласці, пазней з часткі Іванаўскай вобласці ўтварылася Уладзімірская, а з часткі Яраслаўскай — Кастрамская вобласці.
• З Маскоўскай вобласці спачатку ўтварылася Калінінская вобласць (разам з часткай Заходняй вобласці), затым — Разанская і Тульская вобласці. Пазней з часткі Тульскай і суседняй Смаленскай абласцей утварылася Калужская вобласць. У 1943 годзе з часткі Калінінскай вобласці і тэрыторый суседніх абласцей была ўтворана Вялікалукская вобласць, але ў 1957 годзе яна была скасавана і падзелена паміж Калінінскай і Пскоўскай абласцямі.
• Частка Заходняй вобласці спачатку адышла зноў створанай Калінінскай вобласці, а 27 верасня 1937 года частка вобласці адышла да зноў утворанай Арлоўскай вобласці, астатняя частка стала Смаленскай вобласцю.

Некаторыя буйныя краі таксама мелі ў сваім складзе вобласці. Так, у складзе Паўночна-Каўказскага края была ўтворана Паўночная вобласць, але праз 2 месяцы яна перайшла ў склад Азова-Чарнаморскага края, а яшчэ праз паўгода была ліквідавана. Далёкаўсходні край з 1932 года таксама меў абласны падзел: спачатку былі ўтвораны Амурская, Камчацкая, Прыморская і Сахалінская вобласці, пазней да іх дадаліся Зейская, Ніжне-Амурская, Усурыйская і Хабараўская вобласці. Пасля падзелу края, Прыморская і Усурыйская вобласці адышлі да Прыморскага края, а Амурская, Камчацкая, Ніжне-Амурская, Сахалінская і Хабараўская — да Хабараўскага; Зейская вобласць за год да гэтага была перададзена Чыцінскай вобласці. У далейшым, увосень 1943 года быў ліквідаваны абласны падзел Прыморскага края, а пазней са складу Хабараўскага края ў самастойныя вобласці паслядоўна выведзены Сахалінская, Амурская, Магаданская (створана з часткі раёнаў былой Хабараўскай вобласці) і Камчацкая вобласці. Ніжне-Амурская вобласць была ліквідавана 23 студзеня 1956 года адначасова з вывадам Камчацкай вобласці, яе тэрыторыя пакінута ў складзе Хабараўскага края, тым самым быў пакладзены канец абласному падзелу краёў.

10 сакавіка 1932 года тэрыторыя Казахскай АССР была падзелена на 6 абласцей: Акцюбінскую, Алма-Ацінскую, Усходне-Казахстанскую, Заходне-Казахстанскую, Карагандзінскую і Паўднёва-Казахстанскую. Пазней, у ліпеня 1936 года з часткі Акцюбінскай вобласці была ўтворана Кустанайская вобласць, а з часткі Карагандзінскай — Паўночна-Казахстанская, але ўжо 5 снежня 1936 года Казахская АССР была ператворана ў саюзную Казахскую ССР з захаваннем абласнога падзелу.

5 снежня 1936 года, пасля вываду ўтвораных АССР са складу краёў у самастойныя суб’екты, у РСФСР утварыліся 7 новых абласцей, названыя як і былыя краі: Усходне-Сібірская, Горкаўская, Кіраўская, Куйбышаўская, Саратаўская, Паўночная і Сталінградская; за два гады да гэтага з часткі Сярэдняволжскага (Куйбышаўскага) края была ўтворана Арэнбургская вобласць. У далейшым Усходне-Сібірская вобласць была падзелена на Іркуцкую і Чыцінскую вобласці, Паўночная — на Архангельскую і Валагодскую, з часткі Сталінградскай вобласці ўтворана Астраханская, а з часткі Куйбышаўскай — Ульянаўская вобласці. Напачатку 1954 года з часткі Горкаўскай вобласці была створана Арзамаская вобласць, але праз тры гады яе ліквідавалі і вярнулі ў склад Горкаўскай вобласці.

У 1937 годзе былі ўтвораны яшчэ дзве вобласці — Растоўская і Новасібірская, утвораныя з частак Азова-Чарнаморскага і Заходне-Сібірскага краёў адпаведна, пры гэтым астатнія тэрыторыі захавалі статус края, але атрымалі іншыя назвы. З частак Новасібірскай вобласці пазней былі ўтвораны Кемераўская і Томская вобласці. У 1954 годзе з часткі Растоўскай вобласці была ўтворана Каменская вобласць, але праз тры гады яна была скасавана.

Падчас Вялікай Айчыннай вайны, пасля вызвалення тэрыторый некаторыя «нядобранадзейныя» народы дэпартаваліся са сваіх спрадвечных месцаў пражывання, у тым ліку чачэнцы, інгушы і крымскія татары. У гэтай сувязі Крымская АССР у 1945 годзе была ператворана ў Крымскую вобласць, а Чачэна-Інгушская АССР у 1944 годзе была ліквідавана і на часткі яе тэрыторыі ўтворана Грозненская вобласць. У далейшым народы былі рэабілітаваны і вернутыя на свае землі, Крымская вобласць была перададзена Украінскай ССР, дзе заставалася вобласцю да 1992 года, а Чачэна-Інгушская АССР у 1957 годзе была адноўлена, адпаведна Грозненская вобласць — ліквідавана.

У 1946 годзе на землях, якія адышлі да СССР у выніку II Сусветныя вайны ад Германіі і Японіі, утвораны адпаведна Кёнігсбергская і Паўднёва-Сахалінская вобласці. Першая праз 3 месяцы была пераназвана ў Калінінградскую, а другая праз год ліквідавана і аб’яднана з Сахалінскай вобласцю.

У маі 1952 года ў якасці эксперыменту Башкірская і Татарская АССР былі падзелены на вобласці: Башкірская — на Стэрлітамакскую і Уфімскую, Татарская — на Казанскую і Чыстапольскую. У лютым 1953 года «на паперы» ў складзе Татарскай АССР была ўтворана трэцяя, Бугульмінская вобласць, але праз два месяцы эксперымент быў прызнаны няўдалым і ўсе вобласці былі ліквідаваны.

Некаторыя вобласці змянялі сваю назву. Так, у 1939—1957 гадах Арэнбургская вобласць называлася Чкалаўскай, а Пермская ў 1940—1957 гадах — Молатаўскай. У 1961 годзе Сталінградская вобласць была пераназвана ў Валгаградскую, а у пачатку 1990-х гадоў назвы змянілі Горкаўская, Калінінская і Куйбышаўская вобласці, стаўшы, адпаведна, Ніжагародскай, Цвярской і Самарскай абласцямі.

Узбуйненне рэгіёнаў з пераўтварэннем абласцей у краі ў 2000-я гады

На працягу першага дзесяцігоддзя XXI стагоддзя адбыўся шэраг змен федэратыўнага ладу Расіі, якія зводзіліся да пераўтварэння часткі аўтаномных акруг з суб’ектаў федэрацыі ў тэрыторыі з асобым статусам у складзе краёў і абласцей, у якія яны ўваходзілі. Юрыдычна гэтыя змены афармляліся, як аб’яднанне двух суб’ектаў федэрацыі — края ці вобласці з аднаго боку і аўтаномнай акругі з іншага. Пры гэтым аб’яднаны суб’ект федэрацыі або атрымліваў у спадчыну назву адпаведнага края ці вобласці (Краснаярскі край, Іркуцкая вобласць), або (у большасці выпадкаў аб’яднання абласцей з аўтаномнымі акругамі) атрымліваў новую назву, стаўшы краем.

Вобласці, ператвораныя ў краі пры ўзбуйненні

Пермская вобласць 1 снежня 2005 года ўвайшла ў склад новага Пермскага края, утворанага ў выніку зліцця вобласці з Комі-Пярмяцкай аўтаномнай акругай па выніках рэферэндуму, праведзенага 7 сакавіка 2003 года. На тэрыторыі былой аўтаномнай акругі створана адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка з асобым статусам — Комі-Пярмяцкая акруга, якая кіруецца спецыяльным краявым міністэрствам.

Камчацкая вобласць 1 ліпеня 2007 года ўвайшла ў склад новага Камчацкага края, утворанага ў выніку зліцця вобласці з Каракскай аўтаномнай акругай па выніках рэферэндуму, праведзенага 23 кастрычніка 2005 года. На тэрыторыі былой аўтаномнай акругі створана адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка з асобым статусам — Каракская акруга, якая кіруецца спецыяльным краявым міністэрствам.

Чыцінская вобласць 1 сакавіка 2008 года ўвайшла ў склад новага Забайкальскага края, утворанага ў выніку зліцця вобласці з Агінскім Бурацкай аўтаномнай акругай па выніках рэферэндуму, праведзенага 11 сакавіка 2007 года. На тэрыторыі былой аўтаномнай акругі створана адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка з асобым статусам — Агінская Бурацкая акруга, якая кіруецца адміністрацыяй на чале з намеснікам старшыні краявога ўрада.

Узбуйненая вобласць, не ператвораная ў край

Іркуцкая вобласць 1 студзеня 2008 года па выніках рэферэндуму, праведзенага 16 красавіка 2006 года, аб’яднана з Усць-Ардынскай Бурацкай аўтаномнай акругай. Аб’яднаны суб’ект федэрацыі захаваў назву Іркуцкая вобласць, хоць магчымасць пераўтварэння ў край разглядалася і ў гэтым выпадку. На тэрыторыі былой аўтаномнай акругі створана адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка з асобым статусам — Усць-Ардынская Бурацкая акруга, якая кіруецца адміністрацыяй на чале з намеснікам губернатара вобласці.

Вобласці, якія не падвергліся ўзбуйненню

У наш час у Расіі захаваліся 2 вобласці, у склад якіх уваходзяць аўтаномныя акругі — Архангельская з Ненецкай аўтаномнай акругай, Цюменская з Ханты-Мансійскай аўтаномнай акругай — Югрой і Ямала-Ненецкай аўтаномнай акругай. Планы аб’яднання суб’ектаў федэрацыі ў гэтых выпадках таксама разглядаліся, але рэалізаваны не былі.

Гл. таксама

• Федэратыўны лад Расіі