Расонскі раён
| Расонскі раён | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
|||||
| Краіна |
 Беларусь |
||||
| Уваходзіць у | Віцебская вобласць | ||||
| Адміністрацыйны цэнтр | Расоны | ||||
| Кіраўнік | Уладзімір Уладзіміравіч Быкаў[d] | ||||
| Афіцыйныя мовы |
Родная мова: беларуская 69,77 %, руская 29,49 % Размаўляюць дома: беларуская 42,44 %, руская 54,16 %[1] |
||||
| Насельніцтва (2009) |
11 514 чал.[1] (21-е месца) | ||||
| Шчыльнасць | 5,97 чал./км² (21-е месца) | ||||
| Нацыянальны склад |
беларусы — 89,41 %, рускія — 8,97 %, іншыя — 1,62 %[1] |
||||
| Плошча |
1 926,87[2] (9-е месца) |
||||
| Вышыня над узроўнем мора • Найвышэйшы пункт |
224,1 м |
||||
 |
|||||
| Афіцыйны сайт | |||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
Расонскі раён — адміністрацыйная адзінка ў складзе Віцебскай вобласці.
Раён размешчаны на поўначы Віцебскай вобласці. Мяжуе з Верхнядзвінскім і Полацкім раёнамі Віцебскай вобласці, Невельскім і Себежскім раёнамі Пскоўскай вобласці Расіі. Утвораны 17 ліпеня 1924 года ў складзе Полацкай акругі. 20 лютага 1938 года ўвайшоў у Віцебскую, 20 верасня 1944 — Полацкую вобласць, 8 студзеня 1954 года зноў у складзе Віцебскай вобласці. 25 снежня 1962 года раён быў скасаваны, 6 студзеня 1965 года адноўлены.
У раён уваходзяць 139 сельскіх населеных пунктаў. Адміністрацыйна падзяляецца на 6 сельсаветаў: Альбрэхтаўскі, Гарбачэўскі, Клясціцкі, Краснапольскі, Сакалішчанскі, Янкавіцкі. Цэнтр — г.п.Расоны.
Прырода
Паверхня Расонскага раёна пераважна плоская, забалочаная, з асобнымі ўчасткамі марэнных град. Большая частка раёна знаходзіцца ў межах Полацкай нізіны, на ўсходзе — Нешчардаўскага ўзвышша. Нахіл паверхні з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад. Найвышэйшы пункт — гара Гваздзіха, 224 м (знаходзіцца на захад ад в. Забор’е)[3], найбольш нізкая адзнака (112 м) — урэз р. Дрыса пры сутоку з Нішчай. Глыбіня расчлянення рэльефу на ўсходзе да 30 м/км², на Полацкай нізіне да 2,5 м/км².
У тэктанічных адносінах раён прымеркаваны да Латвійскай седлавіны. Зверху залягаюць пароды антрапагенавага ўзросту паазерскага, сожскага і дняпроўскага зледзяненняў магутнасцю ад 25 да 70 м; ніжэй дэвонскія да 350—400 м, на 3 кембрыйскія да 100 м і ардовікскія да 30 м, паўсюдна верхнепратэразойскія (венд) да 250—300 м адклады. Пароды крышт. фундамента на глыбіні 600—700 м ніжэй узроўню мора. Вядомы радовішчы торфу, глін і суглінкаў, пясчана-жвіровага матэрыялу.
Глебы сельгасугоддзяў (у %): дзярновыя і дзярнова-карбанатныя (0,1), дзярнова-падзолістыя глебы (55,4), дзярнова-падзолістыя забалочаныя глебы (19,6), дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя (11,8), поймавыя (алювіяльныя) забалочаныя (2,2), тарфяна-балотныя глебы 10,9; паводле механічнага складу глебы пераважна сугліністыя (50,7) і супясчаныя (30,6).
Сярэдняя тэмпература паветра ў студзені −7,5, ліпені +17,4 °C. Выпадае 583 мм ападкаў за год. Вегетатыўны перыяд складае 182 сутак.
Найбольшая рака Дрыса з прытокамі Свольна, Нішча, Нешчарда. Іншыя рэкі: рака Звёрынка. На тэрыторыі раёна шмат азёр. Найбольшымі з’яўляюцца Нешчарда, Усвечча, Валоба, Белае, Сіньша, Шэвіна, Расона, Дрысы, Межава, Межна. Іншыя азёры: возера Вядзета, возера Межна, возера Глыбочына
Насельніцтва
- 1999 — 15,1 тыс.
- 2006 — 12,1 тыс.
- 2009 — 11,5 тыс.
Пераважаюць сельскія жыхары.
Гаспадарка
Буйнейшыя прадпрыемствы:
- «Каапнарыхтпрам», ЧУП
- Обальскі керамічны завод, расонскі філіял, КПУП
- Расонскі камбінат прамысловых тавараў, КУВП
- Расонскі лясгас, ДЛГУ
Транспарт
Па тэрыторыі Расонскага раёна праходзяць аўтамабільныя дарогі Полацк—Апочка (Расія), Дзісна—Невель (Расія), Полацк—Расоны і інш.
У паданнях
«Гара Рагнеды» знаходзіцца на п-ве Перавоз паміж вусцем ракі Ушчы пры яе ўпадзенні ў возера Дрысы і вытокам ракі Дрысы. Паводле народнага падання, тут быў забіты князь Рагвалод ударам каменнага молата, а потым тут жа пахавана княгіня Рагнеда. Паводле звестак А. Кіркора і А. Семянтоўскага, і на самой гары, і ў воз. Дрысы ў XIX ст. часта знаходзілі каменныя молаты і паліцы, што таксама можа сведчыць пра існаванне тут старажытнага скандынаўскага пасялення і кульце Тора.
Расонскі раён вядомы з нарысу ў творы Яна Баршчэўскага «Шляхціц Завальня, або Беларусь у фантастычных апавяданнях». Менавіта тут, у пушчах Паазер’я, адбываюцца падзеі апавяданняў.
Старшыні Расонскага райвыканкама
Вядомыя асобы
- Генадзь Бураўкін (1936) — паэт, дзяржаўны дзеяч Беларусі (нарадзіўся ў в. Шуляціна, цяпер в. Тродавічы).
- Мікалай Матукоўскі (1929—2001) — драматург (нарадзіўся ў в. Калюціна).
- Станіслаў Шантыр (каля 1763 — пасля 1846) — мемуарыст, гісторык рэлігіі.
- Аляксандр Кірылавіч Шэлепень (1918, вёска Забор’е — 1964) — Герой Савецкага Саюза.
Гл. таксама
Зноскі
- ↑ а б в Вынікі перапісу 2009 года
- ↑ «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь» (па стане на 1 студзеня 2011 г.)
- ↑ Горные вершины равнинной Беларуси / В. Э. Пасанен, Е. А. Дикусар, В. Е. Подлисских. — Минск: ГУ «Республиканский учебно-методический центр физического воспитания населения», 2014. — С. 150
Літаратура
- Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Расонскага раёна / гал. рэд. Б. І. Сачанка [і інш.]. — Мн., 1994. — 558 с.
- Расонскі раён // Энцыклапедыя прыроды Беларусі : у 5 т. / рэдкал.: І. П. Шамякін [і інш.]. — Мн., 1985. — Т. 4. — С. 366—367.
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Расонскі раён- Спісак населенных пунктаў Расонскага раёна па сельсаветах
- Адметныя мясціны Расонскага раёна на Radzima.org
- Прыдзвінскі край — Расонскі раён
 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| |||||||
