Добруш
Горад
Добруш 
Добруш на карце Беларусі ±   | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
До́бруш[3] (афіц. транс.: Dobruš) — горад раённага падпарадкавання ў Гомельскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Добрушскага раёна, на р. Іпуць. За 28 км ад Гомеля, чыгуначная станцыя на лініі Гомель—Унеча (Расія), аўтамабільнымі дарогамі звязаны з Гомелем, Веткай, Церахоўкай, Навазыбкавым (Расія). Насельніцтва 18 760 чал. (2017)[4].
Назва
[правіць | правіць зыходнік]Назва Добруша — спадчына мясцовага балцкага насельніцтва, якое таксама дало назвы такім рэчкам, што знаходзяцца навокал Добруша, як Чачора, Рэкта, Гжунь, Ачоса. Згодна з лінгвістам Ул. Тапаровым, верхнедняпроўскія гідронімы тыпу Дабрэйка, Добрыч, Дубрыч паходзяць ад балцкіх каранёў *dubur-, *daubur-, якія выкарыстоўваюцца ў словах, звязаных з паглыбленымі месцамі (у рацэ, на дарозе, у лесе). У Літве вядомыя некалькі гідронімаў Dabr-upis, антрапонім Dabrišius. У літоўскай мове утваральнік -š- з’яўляецца даволі прадуктыўным і надае слову значэнне суаднесенасці з нейкай аднастайнай сукупнасцю. Балцкая форма назвы Добруша аднаўляецца як Dabrušis. Узнікненне такой назвы ў гэтым месцы, ля р. Іпуць, магчыма, было матывавана наяўнасцю віроў ці асабліва глыбокіх месцаў у рацэ.[5]
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Вядомы з 1560 года як вёска Гомельскага староства Рэчыцкага павета Вялікага Княства Літоўскага[6]. З 1565/66 г. у Менскім ваяводстве. У 1640-я гады у Добрушы было 9 двароў, 3 службы.
Пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай у 1772 годзе Добруш апынуўся ў складзе Расійскай імперыі. З 1777 года сяло Вылеўскай воласці Беліцкага павета, цэнтр Добрушскай эканоміі, якая аб’ядноўвала 14 навакольных вёсак. Налічваў 87 двароў. Тут працавала сукнавальня, вадзяны млын, існавала карчма. У 1775 годзе ў Добрушы збудавалі палатняна-парусінавую мануфактуру, пазней мукамольную і ліцейную мануфактуры і цукровы завод. Належаў графу П. А. Румянцаву-Задунайскаму
У 1834 годзе Добруш перайшоў да князя І. Ф. Паскевіча. З 1852 года ў Гомельскім павеце. У 1870 годзе Паскевічы заснавалі ў Добрушы папяровую фабрыку, на якой пачала працаваць першая ў Беларусі электрычная станцыя. У 1886 годзе ў Добрушы было 185 двароў, існавалі царква, школа, бальніца, гандлёвыя рады. У 1887 годзе адкрылася аднайменная чыгуначная станцыя Палескіх чыгунак, пасля чаго Добруш атрымаў значны штуршок у развіцці.
У пачатку XX ст. у мястэчку жыло 2,5 тыс. чалавек. 1 студзеня 1919 года згодна з пастановай I з’езду КП(б) Беларусі ўвайшоў у склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала Добруш разам з іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1926 годзе вярнуўся ў склад БССР, атрымаў афіцыйны статус рабочага пасёлка, цэнтр раёна. У 1927—1935 гг. уваходзіў у склад іншых раёнаў. У жніўні 1927 года атрымаў статус горада. З 1935 года зноў цэнтр раёна.
Са жніўня 1941 па кастрычнік 1943 года знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.
16 мая 1957 года ў гарадскую рысу уключаны пасёлак Вадапой Жгуна-Будскага сельсавета[7].
У сакавіку 1963 года атрымаў статус горада абласнога падпарадкавання.
Насельніцтва
[правіць | правіць зыходнік]- XXI стагоддзе: 2006 — 19,0 тыс. чал.; 2008 — 18,7 тыс. чал.; 2016 — 18 380 чал.[8]; 2017 — 18 760 чал.[4], 2019 — 18,3 тыс. чал.[9]
Эканоміка
[правіць | правіць зыходнік]Прадпрыемствы харчовай, цэлюлозна-папяровай і будаўнічых матэрыялаў прамысловасці. Гасцініца «Добруш» (зараз разбурана).
Сімвалы
[правіць | правіць зыходнік]Горад мае свой гімн: аўтарам слоў з'яўляецца паэт Мікалай Мікалаевіч Ждановіч, а музыкі — Рыгор Козыраў (дырэктар Добрушскай дзіцячай музычнай школы)[10].
Культура
[правіць | правіць зыходнік]Славутасці
[правіць | правіць зыходнік]- Гістарычная забудова горада (кан. XIX — пач. XX стст.)
- Свята-Мікалаеўскі сабор (1995)
- Комплекс будынкаў папяровай фабрыкі (1870), пр. Луначарскага, 8 —
Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 312Г000234 - Будынак былой школы для вучняў работнікаў папяровай фабрыкі (1909), вул. К. Маркса, 1 — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Г000235
- Гарадзішча перыяду ранняга жалезнага веку (1-е тысячагоддзе да н.э. — 1-е тысячагоддзе н.э.), 3 км ад горада, урочышча Літвецкае альбо Змееў Курган — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313В000236
- Жылы дом працаўнікоў паперні (XIX/XX ст.).
- Будынак музея (1885).
- Будынак шпіталя (2-я пал. 19 ст.)
- Магіла Героя Савецкага Саюза Ф. М. Хлуднева (1944), на могілках — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000231
- Брацкая магіла (1943), вул. Гагарына — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000232
- Брацкая магіла (1918), вул. Лазо — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000233
- Брацкая магіла (1941—1944), пр. Луначарскага, у парку — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000237
- Брацкая магіла (1941—1944), вул. Чырвонаармейская — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000238
- Брацкая магіла (222 воіны Савецкай Арміі) (1941—1944), на могілках — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000239
- Брацкая магіла (48 воінаў Савецкай Арміі і партызан) (1941—1944), на могілках — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000240
- Магіла ахвяр фашызму (1941) — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 313Д000837
- Геалагічнае агаленне крышталічных парод у Добрушы — помнік прыроды рэспубліканскага значэння
Страчаная спадчына
[правіць | правіць зыходнік]- Царква (канец XIX ст.).
Вядомыя ўраджэнцы і жыхары
[правіць | правіць зыходнік]- Іван Мікалаевіч Бакуцкі (нар. 1913) — савецкі скульптар.
- Пётр Мікалаевіч Бухонка (1906—1944) — Герой Савецкага Саюза.
- Аркадзь Іванавіч Вольскі (1932—2006) — савецкі і расійскі грамадскі дзеяч.
- Мікалай Мікалаевіч Ждановіч (нар. 1957) — беларускі паэт, празаік і журналіст.
- Фёдар Якаўлевіч Кухараў (1924—1946) — Герой Савецкага Саюза.
- Павел Віктаравіч Мажэйка (1911—1987) — Герой Савецкага Саюза.
- Рыгор Дзянісавіч Мухін (1901—1992) — Герой Савецкага Саюза.
- Павел Мінаевіч Раманаў (1905—1944) — Герой Савецкага Саюза.
- Ілья Архіпавіч Уласенка (1902—1963) — Герой Савецкага Саюза.
- Міхаіл Рыгоравіч Чыжэўскі (1896—1964) — вучоны ў галіне земляробства, доктар сельскагаспадарчых навук, член-карэспандэнт Акадэміі навук БССР[11].
- Рыма Іванаўна Шаршнёва (1925—1942) — саветска партызанка, одна з нямногіх жанчын, якія закрылі сваім целам амбразуру дзота.
Галерэя
[правіць | правіць зыходнік]-
Куток старога Добруша -
Свята-Мікалаеўскі сабор -
Мемарыял загінулым у Вялікай Айчыннай вайне (2005, арх. І. В. Дзямура) -
Бераг Іпуці -
Бераг Іпуці -
Вуліца горада -
Забудова пр. Паскевіча -
Чыгуначная станцыя
.jpg)
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Зноскі
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
- ↑ Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
- ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4 (DJVU).
- ↑ а б Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
- ↑ Адкуль «Дуброўна» і «Добруш» — https://svajksta.by/archives/33358 Архівавана 20 ліпеня 2020.
- ↑ Добруш // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 592. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
- ↑ Рашэнне выканкома Гомельскага абласнога Савета дэпутатаў працоўных ад 16 мая 1957 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1957, № 5.
- ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.
- ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2020 г., па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе вабласцей, раёнаў і пасёлкаў гарадскога тыпу Архівавана 30 красавіка 2021. Нацыянальны статыстычны камітэт
- ↑ Николай Жданович
- ↑ Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17). — С, 302.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
- Добруш // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 592. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
- Добруш Архівавана 19 ліпеня 2010. // Нашы гарады: грамадска-палітычнае даведачнае выданне / У. А. Малішэўскі, П. М. Пабока. — Мн.: Народная асвета, 1991. — 303 с.: фота. — ISBN 5-341-00240-7.
- Dobrusz // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XV, cz. 1: Abablewo — Januszowo (польск.). — Warszawa, 1900. S. 420
- Dobrusz Архівавана 4 сакавіка 2016. // Rouba N. Przewodnik po Litwe i Białejrusi. — Wilno, 1909.
- Добруш // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. — ISBN 978-985-11-0384-9.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Добруш
Геаграфічныя звесткі па тэме Добруш на OpenStreetMap- г. Добруш на Radzima.org
- Добруш на сайце Глобус Беларусі (руск.)
 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| |||||||
