Альбрэхт Гаштольд

Альбрэхт Гаштольд
Герб «Габданк»
Намеснік наваградскі 1503 — 1506
падчашы літоўскі студзень 1505 — люты 1509
Папярэднік	Мікалай Радзівіл
Пераемнік	Юрый Радзівіл
ваявода новагародскі 1508 — 1513
Папярэднік	Іван Глінскі
Пераемнік	Ян Забярэзінскі
ваявода полацкі 1513 — 1519
Папярэднік	Станіслаў Глябовіч
Пераемнік	Станіслаў Осцік
ваявода троцкі 1519 — 1522
Папярэднік	Станіслаў Осцік
Пераемнік	Канстанцін Астрожскі
ваявода віленскі 1522 — ?
Папярэднік	Мікалай Радзівіл
Пераемнік	Ян Глябовіч
вялікі канцлер літоўскі 1522 — ?
Папярэднік	Мікалай Радзівіл
Пераемнік	вялікі канцлер літоўскі
Нараджэнне	1455 Вільня, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае
Смерць	1539 Вільня, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае
Месца пахавання	Кафедральны сабор Святога Станіслава
Род	Гаштольды
Бацька	Марцін Гаштольд
Маці	Ганна з Гальшанскіх[d]
Жонка	Соф’я Васільеўна
Дзеці	Станіслаў Гаштольд
Дзейнасць	ваенны
Бітвы	вайна Маскоўскай дзяржавы супраць ВКЛ, 1507—1508 вайна Маскоўскай дзяржавы супраць ВКЛ, 1512—1522
Альбрэхт Гаштольд на Вікісховішчы

Надмагілле Альбрэхта Гаштольда ў Віленскім кафедральным саборы

Альбрэхт Гаштольд (? — снежань 1539) — вялікалітоўскі дзяржаўны дзеяч. Дваранін гаспадарскі (узг. 1501), намеснік навагародскі (1503-1506), вялікі падчашы літоўскі (1505-1509), ваявода навагародскі (1508-1513), полацкі (1513-1519), троцкі (1519-1522) і віленскі (з 1522), вялікі канцлер літоўскі (з 1522), стараста бельскі (з 1513) мазырскі (з 1514), гарадзенскі (да 1533).

Біяграфія

Сын Марціна Гаштольда. Рана застаўся без бацькі, быў пад апекай маці Ганны з Гальшанскіх і бабкі княгіні Трабскай. Верагодна, каля 1492 вучыўся ў Кракаўскім універсітэце.

У 1503 годзе браў ўдзел у паспяховым паходзе на крымскіх татараў. У 1505 годзе абараняў ад татараў Навагрудак.

Удзельнічаў у вайне Маскоўскай дзяржавы супраць ВКЛ (1507—1508), узначальваў абарону Смаленска, у наступным годзе ўдзельнічаў у баях пад Оршай.

Не падтрымаў мяцеж М. Глінскага, але ў 1509—1510 быў зняволены, напэўна, праз інтрыгі свайго праціўніка М. Радзівіла. У 1508—1511 г. адхілены ад пасады па падазрэнні ў прыхільнасці да князя Міхаіла Глінскага, даказаў сваю невінаватасць. У час вайны Маскоўскай дзяржавы з ВКЛ (1512—1522) у 1514 г. удзельнічаў у абароне Полацка ад рускіх. Патрабаваў выселіць з ВКЛ польскіх каталіцкіх манахаў за няведанне мовы народа і амаральныя паводзіны.

Браў удзел у падрыхтоўцы Статута Вялікага княства Літоўскага 1529 года, па яго ініцыятыве ў Статут уведзены прававыя нормы, паводле якіх чужынцы, што не з'яўляліся не ўраджэнцамі ВКЛ, не мелі права займаць тут урады і набываць нерухомую маёмасць. Спрыяў абвяшчэнню ў 1529 г. Жыгімонта ІІ Аўгуста вялікім князем літоўскім, што было спробай адасобіць ВКЛ ад Польскага каралеўства. Напярэдадні 1495 атрымаў ад бабулі па маці княгіні Марыны, удавы князя С. Гальшанскага-Трабскага і дачкі князя Дзмітрыя «Сякіры» Друцкага-Зубравіцкага, вялізную спадчыну апошняга: Быхаў і Тайманаў на Дняпры, Дубасну ў Бабруйскай воласці, вялікія маёнткі на Кіеўшчыны, верагодна таксама Шклоў.

Шлюб з адзінаю дачкой і спадкаемніцай князя В. Вярэйскага Соф'яй на пачатку 16 стагоддзя прынёс яму замак Любеч, Валожын у Ашмянскім павеце, Койданаў, Радашковічы і Усу ў Менскім павеце. Купіў, вымяняў і атрымаў у спадчыну шмат іншых маёнткаў. Быў найбагацейшым магнатам таго часу, паводле попісу 1528 г. ставіў у войска ВКЛ 466 вершнікаў, г. зн. меў больш за 7 тысяч сем'яў падданых. У 1522 кароль і вялікі князь Жыгімонт Стары надаў яму прывілей прыпячатаць дакумэнты не зялёным, а чырвоным воскам, на што мелі права толькі асобы каралеўскага роду. У 1529 атрымаў графскі тытул ад Папы Рымскага Клімента VII, а ў 1530 — тытул графа на Мураваных Геранёнах ад імператара Карла V.

Сабраў вялікую бібліятэку, дзе акрамя кірылычных славянскіх рукапісаў былі кнігі на лацінскай, польскай і чэшскай мовах. Верагодна быў ініцыятарам першай разгорнутай рэдакцыі беларуска-літоўскіх летапісаў, якая ўключала паданне пра паходжанне літоўскай знаці ад рымскіх патрыцыяў, а таксама пра Пятра Гаштольда, які нібыта ў часы Альгерда спрыяў пашырэнню каталіцтва ў Літве.

Радавод

Якуб

Талівойш

Юрый

Гаштольд

Андрэй

Пётр

Ян

Войцех

Альбрэхт

Станіслаў

Марцін

Альжбета

Ян

Юрый

Марыя

Аляксандра

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Альбрэхт Гаштольд

Літаратура

• А. П. Грыцкевіч. Гаштольды // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.: іл. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0.
• Пазднякоў В. Гаштольд Альбрэхт Марцінавіч // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — С. 517. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.