Сапоцкін

Гарадскі пасёлак Сапоцкін Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі Герб Краіна Беларусь Вобласць Гродзенская Раён Гродзенскі Сельсавет Сапоцкінскі Каардынаты 53°50′00″ пн. ш. 23°39′00″ у. д. Гарадскі пасёлак з 1940 Плошча 3,73612 км² Вышыня цэнтра 148 м Насельніцтва ▼925 чал. (1 студзеня 2024) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 152 Паштовыя індэксы 231733 Аўтамабільны код 4 СААТА 4220863904 Сапоцкін на карце Беларусі ±

Сапоцкін на Вікісховішчы

Сапоцкін — гарадскі пасёлак у Гродзенскім раёне Гродзенскай вобласці Беларусі, каля Аўгустоўскага канала. Адміністрацыйны цэнтр Сапоцкінскага сельсавета. Размешчаны за 21 км на паўночны захад ад Гродна, з якім злучаны аўтамабільнай дарогай. Насельніцтва 983 чал. (2017).

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У 1514 годзе кароль Жыгімонт Стары падараваў мясцовасць Свяцк пану Шымку Сапоцьку. У 1560 годзе ён заснаваў мястэчка, якому даў назву Сапоцкін. Як мястэчка Гарадзенскага павета Троцкага ваяводства Вялікага Княства Літоўскага Сапоцкін згадваецца ў XVI ст. У Вялікую Паўночную вайну ў красавіку 1703 года мястэчка занялі шведскія войскі пад камандай Карла XII.

У 1786 годзе Сапоцкін атрымаў права на рэгулярныя кірмашы. У 1793 годзе мястэчка ўвайшло ў Гродзенскае ваяводства. У гэты час Сапоцкін меў уласны герб: «у блакітным полі срэбны вол з залатымі рагамі».

Пад уладай Расійскай імперыі

Лямус, XIX ст.

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Сапоцкін апынуўся ў складзе Прусіі, з 1807 года — у Варшаўскім герцагстве. У 1815 годзе мястэчка далучылі да Царства Польскага Расійскай імперыі (спачатку ў Аўгустоўскай губерні, а з 1867 — у Аўгустоўскім павеце Сувалкаўскай губерні).

Станам на 1827 год у Сапоцкіне было 98 дамоў. У 1858 годзе колькасць будынкаў узрасла да 160, з іх 3 мураваныя. На 1900 год тут працавалі маслабойныя і шкляныя заводы.

Найноўшы час

З 1915 года да 1918 года акупаваны германскімі войскамі. Па заканчэнні польска-савецкай вайны, паводле Рыжскага мірнага дагавора (1921) Сапоцкін апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Валавічоўцы ў Аўгустоўскім павеце Беластоцкага ваяводства. Станам на 1921 год у мястэчку было 294 дамы.

У 1939 годзе Сапоцкін увайшоў у БССР, дзе стаў цэнтрам Сапоцкінскага раёна Беластоцкай, з 1944 года — Гродзенскай вобласці. У Другую сусветную вайну з 22 чэрвеня 1941 года да 18 ліпеня 1944 года Сапоцкін знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

У 1959 годзе Сапоцкінскі раён скасавалі, а мястэчка ўвайшло ў склад Гродзенскага раёна. У 1978 годзе створаны Сапоцкінскі батанічны заказнік.

Насельніцтва

• XIX стагоддзе: 1827 — 733 чал.; 1858 — 1568 чал., у тым ліку 1239 яўрэяў; да 1890 — 2457 чал.; 1897 — 3900 чал.; 1900 — 6595 чал.
• XX стагоддзе: 1921 — 1774 чал.; 1995 — 1,6 тыс. чал.; 2000 — 1510 чал.
• XXI стагоддзе: 2006 — 1,4 тыс. чал.; 2008 — 1,3 тыс. чал.; 2009 — 1231 чал. (перапіс); 2016 — 1003 чал.; 2017 — 983 чал.

Эканоміка

Прадпрыемствы лясной прамысловасці.

Інфраструктура

У Сапоцкіне працуюць сярэдняя і музычная школа, дашкольная ўстанова. Дзейнічаюць дом культуры, 2 бібліятэкі.

Медыцынскія паслугі аказвае бальніца.

У Сапоцкіне размяшчаецца Упраўленне біялагічнага заказніка «Сапоцкінскі». Спыніцца можна ў местачковай гасцініцы.

Планіроўка і забудова

У наш час цэнтральная вуліца Сапоцкіна (былая Леніна) завецца ў гонар Папы Рымскага Яна Паўла II, з ёй перасякаецца вуліца імя генерала Юзафа Альшыны-Вільчынскага (былая Кастрычніцкая). Месца расстрэлу генерала і яго ваяроў адзначае бела-чырвоны крыж.

Тэалін — прадмесце Сапоцкіна, названае ў гонар жонкі Антонія Валовіча. Па адрасе вул. Тэалінская, 45 размяшчаецца Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі.

Славутасці

Капліцы-пахавальні на каталіцкіх могілках

Царква

• На заходняй ускраіне мястэчка знаходзіцца курганны могільнік — помнік археалогіі X—XI стст.
• Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі (XVIII ст.)
• Капліца-пахавальня Юзафа Гурскага (1893)
• Капліца-пахавальня Юліі Дзяконскай (1868)
• Абарончыя ўмацаванні (пач. ХХ ст.)
• Могілкі яўрэйскія
• Магіла генерала Юзафа Альшыны-Вільчынскага і мемарыял у памяць польскіх афіцэраў і падафіцэраў, якія загінулі ў баях з Чырвонай Арміяй
• Спаса-Праабражэнская царква
• Сапоцкінская пісанка — традыцыя роспісу велікодных яек

Страчаная спадчына

Сінагога

• Лямус (XVIII ст.)
• Царква Успення Прасвятой Багародзіцы (1780, грэка-каталіцкая)
• Сінагога (XVIII ст.)

Вядомыя ўраджэнцы

• Яраслаў Раманчук (нар. 1966) — беларускі палітык і эканаміст.
• Уладзімір Валяр’янавіч Лялевіч (нар. 1956) — беларускі ўрач-біяхімік, нарколаг. Доктар медыцынскіх навук (1992), прафесар (1993).
• Аляксей Гедрайць (нар. 1962) — беларускі валейбольны трэнер.
• Хонан Аялці (1910-1992) — яўрэйскі пісьменнік, аўтар слоўнікаў.

Літаратура

• Князева В. Сапоцкін // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 228. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.
• Андрэй Вашкевіч (Гродна). Грэка-каталіцкае насельніцтва Аўгустоўшчыны ў канцы XVIII — пачатку XX стст. (канфесійныя змены і фарміраванне этнічнай свядомасці) Архівавана 5 сакавіка 2016. // «Białoruskie Zeszyty Historyczne» nr 24.
• Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
• С. Харэўскі. Край за небакраем, або Беларуская Прусія Архівавана 15 верасня 2009. // «Наша Ніва», 2 красавіка 2009.
• Sopoćkinie // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XI: Sochaczew — Szlubowska Wola (польск.). — Warszawa, 1890. — S. 76.
• Сопоцкин // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. — ISBN 978-985-11-0384-9.
• Сапоцкін // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 646. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сапоцкін
• г. п. Сапоцкін на Radzima.org
• Прагноз надвор’я ў г. п. Сапоцкін Архівавана 9 сакавіка 2016.
• Сяргей Харэўскі. Край за небакраем, або Беларуская Прусія Архівавана 15 верасня 2009.