Дом губернатара (Мінск)

Славутасць
Дом губернатара
Перабудаваны будынак езуіцкай школы ў наш час
53°54′11″ пн. ш. 27°33′18″ у. д.
Краіна	Беларусь
Горад	Мінск
Дата заснавання	1699
Дата пабудовы	1699 год
Асноўныя даты
1699 — будаўніцтва кан. XVIII ст. — рэканструцыя Ф. Крамера 1968 — перабудова
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 712Г000235
Стан	значна перабудаваны
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дом губерна́тара, або буды́нак езуі́цкай шко́лы — будынак у Мінску на плошчы Свабоды, 7. Уваходзіў комплекс Мінскага езуіцкага калегіума. У будынку месціцца Рэспубліканскі музыкальны каледж.

Гісторыя

Чарцёж комплексу езуіцкага калегіума у канцы XVIII ст. Дом губернатара злева

Комплекс езуіцкага калегіума ў 1914 годзе

Мітынг перад домам губернатара, 1905 (гл. Курлоўскі расстрэл)

Беларускі нацыянальны бела-чырвона-белы сцяг над будынкам Народнага сакратарыята БНР, 1918

Пабудаваны ў 1699 годзе (паводле іншых звестак у 1769—1970-я гады) як езуіцкая школа ў складзе комплексу Менскага езуіцкага калегіума. У часе Паўночнай вайны (1700—1721) тут спыняліся расійскі імператар Пётр I, украінскі гетман Іван Мазепа, шведскі кароль Карл XII.

У 1770 годзе быў рэканструяваны — уваход у яго быў пазначаны квадратнай у плане вежай з купалам. З 1773 года, пасля забароны ордэна езуітаў у будынку размешчана свецкая шасцігадовая школа. Пасля перабудовы школы ў стылі класіцызм паводле праекта Фёдара Крамера ў 1799—1917 гадах — дом губернатара. Пры перабудове будынак страціў архітэктурны дэкор XVIII ст., у тым ліку і вежу з купалам.

У часе вайны 1812 года, у 1812 годзе тут спыняўся французскі маршал Луі Нікаля Даву. У 1821—1822 гадах у яго бібліятэцы працаваў расійскі дзекабрыст Мікіта Мураўёў, які напісаў у Мінску першы варыянт канстытуцыі будучай Расійскай дзяржавы («Паўночная праўда»).

Уначы 28 чэрвеня 1905 года ў губернатарскі дом была кінутая бомба, пацярпелі казак і гарадавы. З 1910 года тут часова месцілася губернатарская канцылярыя і губернская ўстанова па забеспячэнні праваслаўнага духавенства. У 1914 годзе на другім паверсе адкрыўся вайсковы шпіталь, які ўзначальваў старшы лекар Сяргей Урванцоў. 22 кастрычніка таго ж года шпіталь наведаў расійскі імператар Мікалай II, ён раздаваў параненым Георгіеўскія крыжы.

З 20 лютага 1918 года ў будынку месціўся Народны сакратарыят БНР на чале з Язэпам Варонкам. Тут была прынятая Першая Устаўная грамата БНР. 25 лютага нямецкія жаўнеры знялі з будынка беларускі сцяг і канфіскавалі грашовыя сродкі. Нямецкая адміністрацыя забрала будынак на патрэбы сваёй музычнай вайсковай каманды.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі ў будынку ў студзені 1919 года размяшчаўся Часовы рабочы-сялянскі савецкі ўрад Беларусі на чале са Змітром Жылуновічам (Цішка Гартны). З лютага 1919 да 1933 года тут месціліся Прэзідыум ЦВК БССР, Саўнаркам і іншыя дзяржаўныя ўстановы БССР, пасля Другой сусветнай вайны — музычная школа. У 1968 годзе зробленая апошняя значная перабудова паводле праекта архітэктара I. Левіна: зроблена прыбудова з боку дваровага фасада і надбудова верхняга паверха, перароблены фасады.

Пачатак рэканструкцыі ў 2019

Улетку 2019 года пачалася рэканструкцыя з рэстаўрацый будынка, якая прадугледжвае аднаўленне галоўнага фасада ў выглядзе, блізкім да гістарычнага, з захаваннем савецкай надбудовы. 2 жніўня 2020 года будынак адкрыўся пасля рэстаўрацыі.

Архітэктура

Будынак уяўляў сабой прамавугольнае ў плане, двухпавярховае, накрытае вальмавым дахам збудаванне. Яго галоўны фасад быў вылучаны квадратнай у плане вежай, завершанай купалам.

У наш час перабудаваны да непазнавальнасці. Цяпер будынак чатырохпавярховы, галоўны фасад вырашаны плоскасна, пазбаўлены дэкору, чляніцца прамавугольнымі аконнымі праёмамі, на верхнім паверсе значна большымі па велічыні. Уваход аформлены строгім парталам.

Галерэя

• Будынак на старых фотаздымках
• 
  На карціне Напалеона Орды, 1870—1877 г.
• 
  18 сакавіка 1918 г.
• 
  Дом Саветаў, 1919 г.
• 
  1932 г.

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1993. — 620 с. — ISBN 5-85700-078-5.
• Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі / АН БССР. Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ, [1984—1988].

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дом губернатара (Мінск)
• Дом губернатара (Мінск) на сайце Глобус Беларусі (руск.)