Эканоміка Беларусі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Эканоміка Беларусі
Эканамічныя паказчыкі
Мінск
Мінск
Міжнародныя
арганізацыі
СНД, ЕАЭС
Статыстыка
ВУП (намінальны) $ 59,964 млрд (2019)[1][2]
$ 188,8 млрд (ППЗ 2019)[3]
Месца паводле ВУП 71-ае па ППЗ (2018)
Рост ВУП 1,2 % (2019)[4]
ВУП на душу насельніцтва па ППЗ $ 6744 (намінал; 2020)
$ 21 348 (ППЗ; 2019)[1][5]
ВУП па сектарах сельская гаспадарка — 8,1 %,
прамысловасць — 40,8 %,
сфера услуг — 51,1 % (2017)[6]
Інфляцыя (ІСК) 5,7%[7]
Насельніцтва за рысай беднаты 27,1 % (2003)[6]
10 % (2008)[8]
7,3 % (2011)[5]
5,7 % (2018)[9]
Каэфіцыент Джыні 27,7 (2010)
26,5 (2011)[5]
27,5 (2018)[10].
Індэкс развіцця чалавечага патэнцыялу (ІРЧП) 0,817 (вельмі высокі; 50-ае месца, 2019)
Эканамічна актыўнае насельніцтва 4,5 млн (2011)[5]
Занятае насельніцтва па сектарах агракомплекс — 9,7 %,
вытворчасць — 23,4 %,
паслугі — 66,8 % (2015)[11]
Сярэдні аклад да ўтрымання падаткаў 1073,7 руб.[12][13][14][15][16] /
$ 421,47 у месяц (красавік 2019)
Сярэдні аклад пасля ўтрымання падаткаў 934,12 руб.[12][13][14][15][16] /
$ 366.68 у месяц (красавік 2019)
Узровень беспрацоўя 0,3 % (дэ-юрэ, 2018)
4,8 % (дэ-факта, 2018)[17]
Асноўныя галіны

Здабыча калійнай солі, нафтахімія, харчовыя прадукты, драўніна, металарэжучыя станкі, машынабудаванне, побытавая тэхніка, сінтэтычныя валокны, угнаенні, тэкстыль, радыё, халадзільнікі

Сельская гаспадарка: зерне, бульба, гародніна, цукровыя буракі, лён, ялавічына, малако[6]
EDBI 49-ае месца (2019)[18]
Знешні гандаль
Экспарт $ 33 млрд (2019)[19]
Артыкулы экспарту тэхніка і абсталяванне, карысныя выкапні, хімікаты, металы, тэкстыль, харчовыя прадукты[6]
Партнёры па экспарце  Расія — 41,5 %
 Украіна — 12,6 %
 Вялікабрытанія — 7,0 %
 Германія — 4,0 %
 Польшча — 3,9 %
 Літва — 3,2 %
 Нідэрланды — 2,4 %
 Казахстан — 2,3 %
(2019)[19]
Імпарт $ 39,5 млрд (2019)[19]
Артыкулы імпарту карысныя выкапні, тэхніка і абсталяванне, хімікаты, харчовыя прадукты, металы[6]
Партнёры па імпарце  Расія — 55,8 %
 Кітай — 9,6 %
 Германія — 4,5 %
 Украіна — 4,3 %
 Польшча — 3,4 %
 Італія — 2,0 %
 Турцыя — 1,9 %
 ЗША — 1,7 %
(2019)[19]
Валавы знешні доўг $ 17,1 млрд (1 студзеня 2020)[20]
Дзяржаўныя фінансы
Дзяржаўны доўг 35,6 % ад ВУП (2013)
Дзяржаўныя даходы $ 22 млрд (2012)[6]
Дзяржаўныя выдаткі $ 22 млрд (2012)[6]
Крэдытны рэйтынг B+ (Унутраны)
B (Знешні)
B (T&C)
(Standard & Poor's)[21]
Калі не абумоўлена іншае, усе прадстаўленыя лічбы ў доларах ЗША
Тэмп росту ВУП з 1995 па 2007 і адзнака на 2008 (у адсотках)

Эканоміка Беларусі — 73-я эканоміка ў свеце паводле аб’ёму валавага ўнутранага прадукту[22]. Па дадзеных Мінстата, рост ВУП Беларусі ў 2007 г. склаў 8,2 %, інфляцыя склала 12,1 %, рост прамысловай вытворчасці 8,7 %, рост інвестыцый у асноўны капітал — 16,2 %[23]. Валавы прадукт на душу насельніцтва (па парытэту пакупніцкай здольнасці) склаў 10900 долараў[24].

Паводле дакладу ААН па выніках 2007 года эканамічны рост у Беларусі склаў 8 %. Інфляцыя ў 2007 ацэньваецца ў дакладзе ў 8,5 %[25]

У першым паўгоддзі 2008 года рост ВУП склаў 10,4 %, інфляцыя склала 7,3 %[26][27]

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка[правіць | правіць зыходнік]

У ліпені 1990 года палітычнае кіраўніцтва СССР, на чарговым з’ездзе КПСС, прыйшло да высновы, што: а) нельга далей жыць з сістэмай гаспадарання, якая адхіляе навукова-тэхнічны прагрэс, новыя тэхналогіі, спаведуе затратны прынцып, параджае марнатраўства і страты; б) альтэрнатывай зжыўшай сябе адміністрацыйна-каманднай сістэме кіравання народнай гаспадаркі з’яўляецца рыначная эканоміка.

У кастрычніку 1990 года Вярхоўны Савет Беларускай ССР адобрыў распрацаваную Саветам Міністраў Беларускай ССР праграму пераходу да рыначных адносін, у аснове якой і была пакладзена радыкальная праграма «500 дзён» С. Шаталіна і Р. Яўлінскага.

Рэспубліка Беларусь[правіць | правіць зыходнік]

Адным з першых крокаў у складанні рыначнай эканомікі ў Беларусі стала падпісанне ў кастрычніку 1991 года дагавору аб адзінай эканамічнай прасторы паміж Расіяй, Беларуссю, Арменіяй, Кыргызстанам, Таджыкістанам, Туркменістанам і Узбекістанам, да якога пазней далучыліся Украіна, Малдова і Азербайджан. Рэспублікі дамовіліся праводзіць узгодненную палітыку ў галінах транспарту, энергетыкі, інфармацыі, развіцця прадпрымальніцтва, фінансаў, падаткаў і цэн, грашовай і банкаўскай сістэм, мытных правіл і тарыфаў, стандартаў, статыстыкі, бухгалтарскага ўліку, развіцці замежных эканамічных адносін і г.д.

У 1994 годзе Вярхоўны Савет XII склікання пастанавіў распачаць чэкавую прыватызацыю праз выдачу працаздольнаму насельніцтву чэкаў «Маёмасць» і абмен іх на акцыі дзяржаўных прадпрыемстваў. Чэкі атрымалі амаль 5 млн чал., пачалося актыўнае стварэнне спецыялізаваных інвестыцыйных фондаў. Аднак, у сакавіку 1995 года прэзідэнт А. Лукашэнка прыпыніў іх дзейнасць, а неўзабаве увёў часовую забарону на продаж акцый, атрыманых наўзамен чэкаў «Маёмасць»[28].

Макраэканамічныя паказчыкі[правіць | правіць зыходнік]

Інфляцыя[правіць | правіць зыходнік]

Афіцыйная інфляцыя Беларусі па гадах з 2000 года:[29]

  • 2000—107,5 %
  • 2001 — 46,1 %
  • 2002 — 34,8 %
  • 2003 — 25,4 %
  • 2004 — 14,4 %
  • 2005 — 8,0 %
  • 2006 — 6,6 %
  • 2007 — 12,1 %
  • 2008 — 13,3 %
  • 2009 — 10,1 %
  • 2010 — 3,1 %[30]

Знешні гандаль[правіць | правіць зыходнік]

2009[правіць | правіць зыходнік]

У студзені — красавіку 2009 года аб’ёмы знешняга гандлю таварамі зменшыліся на 40,3 %. Аб’ём знешняга гандлю склаў 13 млрд 796,7 млн долараў[31].

2007[правіць | правіць зыходнік]

Тавараабарот з Расіяй у студзені-чэрвені 2007 года склаў $11,2 млрд (+120,2 %). Экспарт — $3,9 млрд (+28,7 %), імпарт — $7,3 млрд (+16,1 %)[32].

2006[правіць | правіць зыходнік]

У 2006 г. тавараабарот павялічыўся ў параўнанні з 2005 на 28,7 % і склаў $42 млрд. У тым ліку экспарт вырас на 23,5 % да $19,7 млрд, імпарт вырас на 33,6 % да $22,3 млрд сальда вонкавага гандлю склалася адмоўным у памеры $2,5 млрд.[33]

  • Сярод вонкавых гандлёвых партнёраў тавараабарот з краінамі СНД склаў $23,1 млрд (+27 %). Экспарт — $8,6 млрд (+22 %), імпарт — $14,4 млрд (+30,1 %). Сальда склалася адмоўным у памеры $5,8 млрд.
    • У тым ліку тавараабарот з Расіяй склаў $19,9 млрд (+25,9 %). Экспарт — $6,8 млрд (+19,8 %), імпарт — $13 млрд (+29,3 %). Сальда склалася адмоўным у памеры $6,2 млрд.
  • З краінамі па-за СНД тавараабарот склаў $18,9 млрд (+30,8 %). Экспарт — $11,1 млрд (+24,7 %), імпарт — $7,8 млрд (+40,6 %). Сальда склалася дадатным у памеры $3,2 млрд.
    • У тым ліку з краінамі ЕС тавараабарот склаў $13,9 млрд (+31,5 %). Экспарт — $8,9 млрд (+27,5 %), імпарт — $4,9 млрд (+39,5 %). Сальда склалася дадатным у памеры $3,9 млрд.

Экспарт нафтапрадуктаў, выпрацаваных з расійскай нафты на беларускіх нафтаперапрацоўчых прадпрыемствах, — важны складнік эканомікі краіны, на яго прыходзіцца 16,4 % СУП. У студзені — маі 2006 кошт экспарту нафтапрадуктаў вырас на 58,2 % у параўнанні з аналагічным перыядам 2005 і дасягнуў $3,2 млрд (7,4 млн т)[34].

2005[правіць | правіць зыходнік]

У 2005 г. тавараабарот павялічыўся на 8 %, у тым ліку экспарт — на 16 %, імпарт — на 1,3 % [35].

Па дадзеных мытных органаў Беларусі, імпартаваўшы ў 2005 з Расіі 19,3 млн т нафты за $4,2 млрд, Беларусь экспартавала 13,5 млн т нафтапрадуктаў на $4,9 млрд.

2004[правіць | правіць зыходнік]

У 2004 г. найбуйнейшымі гандлёвымі партнёрамі Беларусі былі Расія і краіны ЕС. Так, па экспарце тавараабарот склаў з:

  • Расіяй 47 %,
  • Вялікабрытаніяй 8,3 %,
  • Галандыяй 6,7 %,
  • Польшчай 5,3 %,

па імпарце — Расія 68,2 %, Германія 6,6 %, Украіна 3,3 %.[36]

Замежная запазычанасць[правіць | правіць зыходнік]

Замежная дзяржаўная запазычанасць Беларусі на 1 ліпеня 2008 года склала па дадзеных Мінфіна 4915,7 млрд беларускіх рублёў (каля $2,31 млрд.) З іх запазычанасць, гарантаваная ўрадам, складае 673,2 млрд бел. руб. (13,7 % усяго вонкавага абавязку), абавязак цэнтральнага ўрада склаў 4242,4 млрд бел. руб. (86,3 %)[37]

Беларусь ставіцца да групы краін з нізкім узроўнем запазычанасці. Так, стаўленне замежнай дзяржпазыкі да экспарту тавараў і паслуг па дадзеных на 1 студзеня 2006 года складала 4,3 %, стаўленне замежнай дзяржпазыкі да ВУП — 2,6 %, стаўленне плацяжоў па замежнай дзяржпазыкі да экспарту тавараў і паслуг — 1,2 %.

Паводле заканадаўства замежнай дзяржаўнай запазычанасцю з’яўляецца агульная сума асноўнага абавязку Рэспублікі Беларусь і яе жыхароў па замежных дзяржаўных пазыках. Ліміт вонкавага дзяржаўнага абавязку Беларусі на канец 2006 года ўсталяваны ў памеры 2 млрд долараў.

Унутраны абавязак[правіць | правіць зыходнік]

Унутраны дзяржаўны абавязак Беларусі на 1 ліпеня 2008 года склаў па дадзеных Мінфіна 6234,9 млрд бел. руб. З іх запазычанасць, гарантаваная ўрадам, склала Br1785,6 млрд бел. руб. (28,6 % усяго ўнутранага абавязку), запазычанасць цэнтральнага ўрада склала 4449,3 млрд бел. руб.[37]

Інвестыцыі[правіць | правіць зыходнік]

Пачынаючы з 2003 г. урад павялічваў тэмпы прыросту інвестыцый (з 3,2 % у 2002-м да 36 % у першай палове 2006 г.), што перавышала тэмпы прыросту ВУП. Адначасова нарастала доля інвестыцый у ВУП з 16,2 % у 2002 г. да максімуму ў пачатку 2005 г. — 23,2 %.[38]

Планавалася, што ў 2006 у эканоміку Беларусі будзе інвеставана каля $11 млрд. З іх каля $9 млрд павінны былі скласці ўласныя сродкі, астатнія — прамыя замежныя інвестыцыі. У параўнанні з 2005 аб’ём інвестыцый планавалася павялічыць на 24 %.

У адпаведнасці з праграмай сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны на 2006—2010 гады, прынятай на трэцім «Усебеларускім народным сходзе», сродкі будуць накіроўвацца ў першую чаргу на развіццё малых і сярэдніх прадпрыемстваў, стварэнне новых вытворчасцей у невялікіх гарадах і райцэнтрах.

Аднак у 2006—2007 гг. тэмпы прыросту інвестыцый хутка і няўхільна зніжаліся: з 44 % па інвестыцыях вытворчага прызначэння ў I квартале 2006 г. да 4,2 % у жніўні 2007 г.[38]

Планы ўрада[правіць | правіць зыходнік]

Паводле праекту Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2006—2010 гады, валавы ўнутраны прадукт у 2006—2010 гадах планаваўся на ўзроўні 146—155 % да папярэдняга пяцігадовага перыяду. У сярэднім рост ВУП плануецца на ўзроўні 8-9 % у год. У праекце праграмы закладзена павелічэнне аб’ёмаў прамысловай вытворчасці за 5 гадоў на 43-51 % (7,5-8,6 % у год). Рэальныя грашовыя прыбыткі насельніцтва павінны ўзрасці на 46-56 % (8,3-9,3 % у год), рэальны зарабатная плата — на 52-58 % (8,7-9,6 % у год).[39][40]

Сацыяльная сфера[правіць | правіць зыходнік]

Зарабатная плата[правіць | правіць зыходнік]

Намінальная налічаная зарплата ў раёнах і буйных гарадах Беларусі (2017).

Па дадзеных на лістапад 2007 сярэдняя зарабатная плата па краіне склала 736,4 тыс. рублёў ($342)[41]. З 1 студзеня 2007 года мінімальная зарабатная плата ў Беларусі складала 179 тыс. ($84), што складае 108 % да дзейснага бюджэту пражытковага мінімуму[42].

Пенсія[правіць | правіць зыходнік]

Сярэдні памер пенсіі па ўзросту ў снежні 2007 года склаў 345,3 тыс. ($160)[43].

Сярэдні памер пенсіі па ўзросту ў Рэспубліцы Беларусь у маі 2006 года склаў 260 тыс. беларускіх рублёў ($121), для ўдзельнікаў ВАВ — 381,9 тыс. ($178), для інвалідаў ВАВ 382 тыс. — 488 тыс. ($178-$227) у залежнасці ад групы інваліднасці.[44]

Банкаўская сістэма[правіць | правіць зыходнік]

Па звестках на 1 ліпеня 2006 г. аб’ем банкаўскіх укладаў складаў 6 трлн 870,8 млрд беларускіх рублёў (704,7 тыс. рублёў або $328,7 на чалавека). Па звестках на 1 ліпеня 2005 г. на аднаго жыхара прыходзілася 490,1 тыс. рублёў, што было эквівалентна $228[46].

За 2007 г. уклады насельніцтва ў беларускіх рублях і валюце ў беларускіх банках павялічыліся на 35,2 %, склаўшы сумарна больш $4,9 млрд. Дэпазіты ў нацыянальнай валюце ўзраслі за год на Br1,45 трлн дасягнуўшы Br6,8 трлн, а ў замежнай — на $600,3 млн дасягнуўшы $1,76 млрд.[47] Такім чынам на 1 студзеня 2008 г. на аднаго жыхара краіны прыходзіцца $503 банкаўскіх укладаў.

Па дадзеных Нацбанка Беларусі аб’ем прыцягнутых грашовых сродкаў насельніцтва ў банкаўскіх укладах, аблігацыях і ашчадных сертыфікатах на 1 красавіка 2007 года склаў 8,3 трлн беларускіх рублёў. Такім чынам у сярэднім на аднаго жыхара Беларусі на той момант прыходзілася 854 тыс. рублёў (400 долараў)[48].

9 лістапада 2008 г. ў эфіры беларускай тэлекампаніі СТВ была агучана афіцыйная інфармацыя аб тым, што ў пераліку на кожнага жыхара рэспублікі ў банках прыцягнута сродкаў ужо не менш за $650 у эквіваленце.

Станам на 1 сакавіка 2017 г., па звестак Нацыянальнага банка РБ, у Беларусі былі зарэгістраваны 29 банкаў і 3 нябанкаўскія крэдытна-фінансавыя арганізацыі; 20 з іх з замежным удзелам у статутным капітале, пры гэтым у 14 банках доля ўдзелу замежных інвестараў у статутным фондзе перавышала 50 %. Сукупны зарэгістраваны статутны фонд дзеючых банкаў на 1 сакавіка 2017 г. склаў 4719,7 млн Br, не змяніўшыся з пачатку 2017 г[49].

Міністэрства фінансаў Беларусі 6 ліпеня 2022 года размясціла на пляцоўцы «Асноўны рынак» 305-ы выпуск каштоўных папер у нацыянальнай валюце на 700 млн беларускіх рублёў з тэрмінам пагашэння 27 красавіка 2032 года[50]. На фоне інфляцыі ў 16,8 %[51] Мінфін прапанаваў пакупнікам пастаянны працэнтны даход у памеры 5 % гадавых[50].

Знешні дзяржаўны доўг[правіць | правіць зыходнік]

З 2006 па 2017 гг. знешні доўг па ўсіх сектарах эканомікі вырас з 5,1 да 40,5 млрд долараў ЗША. Валавы знешні доўг у пераліку на кожнага жыхара Рэспублікі Беларусь вырас за гэты жа перыяд з 525 да 4281 долараў ЗША, аб’ём знешняга доўгу ў параўнанні з ВУП вырас з 17 % да 55 %, у т.л. 35 % для доўгатэрміновага доўгу і 20 % для кароткатэрміновага[52].

7 ліпеня 2022 года Міністэрства фінансаў Беларусі паведаміла, што адзін з найбуйнейшых міжнародных фінансавых кангламератаў Citigroup Global Markets Europe AG і Citibank, N.A., London Branch адмовіўся працаваць з беларускімі еўрабондамі[53].

Рэйтынгі[правіць | правіць зыходнік]

Рэйтынг Сусветнага банка спрыяльнасці
ўмоў вядзення бізнесу (Doing Business)

Абмеркаванне пытання аб атрыманні суверэннага крэдытнага рэйтынгу вядзецца кіраўніцтвам Нацбанка і ўрадам з 2001 года. Рэйтынгавым кансультантам быў абраны галандскі банк ABN Amro.

21 жніўня 2007 года міжнароднае рэйтынгавае агенцтва Standard & Poor’s абвясціла аб прысваенні Беларусі суверэннага крэдытнага рэйтынгу «B+» па доўгатэрміновых абавязаннях у замежнай валюце, рэйтынгу «BB» па доўгатэрміновых абавязаннях у нацыянальнай валюце і кароткатэрміновых суверэнных крэдытных рэйтынгаў «B». Прагноз па ўсіх рэйтынгах стабільны[54]. У ліпені 2008 агенцтва пацвердзіла існыя значэнні для рэйтынгаў Беларусі[55]

У жніўні 2007 года былі таксама атрыманыя рэйтынгі ад іншага кіруемага рэйтынгавага агенцтва — «Moody’s». Рэйтынг эмітэнта абавязанняў у замежнай і нацыянальнай валютах быў усталяваны на ўзроўні B1, столь суверэннага валютнага рэйтынгу Ba2, столь рэйтынгу валютных дэпазітаў банкаў B2, столь рэйтынгу краіны ў яе валюце Baa3. Усе рэйтынгі агенцтва маюць прагноз «стабільны».[56]

Рэйтынгавае агенцтва «Fitch» панізіла доўгатэрміновы суверэнны крэдытны рэйтынг Беларусі ў замежнай валюце з узроўню ССС да пераддэфолтнага С, таму што Савет Міністраў Беларусі і Нацыянальны банк Беларусі прапанавалі 29 чэрвеня 2022 года выконваць абавязацельствы па еўрааблігацыях у беларускіх рублях[57].

Гісторыя крэдытнага рэйтынгу Беларусі (S&P)[правіць | правіць зыходнік]

Дата Рэйтынг па міжнароднай шкале
У замежнай валюце У нацыянальнай валюце
Доўгатэрміновы Прагноз Кароткатэрміновы Доўгатэрміновы Прагноз Кароткатэрміновы
21-08-2007 B+ Стабільны B BB Стабільны B
3-11-2008 B+ Негатыўны B BB Негатыўны B

Па Азначніку ўспрымання карупцыі (АУК), вымеранаму Трансперэнсі Інтэрнэшнл (англ.: Transparency International), у 2007 годзе Беларусь заняла 151 месца ў свеце з балам 2,1 (ад 0 да 10)[58].

Галіны прамысловасці[правіць | правіць зыходнік]

Вытворчасць найважнейшых відаў прамысловай прадукцыі [59]:

1995 2000 2001 2002 2003
Электраэнергія, млрд. кВт·г 24,9 26,1 25,1 26,5 26,6
Гатовы пракат чорных металаў, тыс. т 614 1397 1418 1453 1451
Шыны аўтамабільныя для сельскагаспадарчых машын, тыс. шт. 1292 2440 2666 2281 2765
Мінеральныя ўгнаенні (у пераліку на 100 % пажыўных рэчываў), тыс. т 3349 4056 4379 4495 4953
Металарэзныя станкі, тыс. шт. 4,7 5,4 5,7 5,8 5,2
Грузавыя аўтамабілі, тыс. шт. 12,9 14,7 16,5 16,5 18,1
Тралейбусы, шт. 83 109 62 56 127
Аўтобусы, шт. 62 914 460 467 499
Трактары, тыс. шт. 28,0 22,5 22,7 24,3 26,7
Піламатэрыялы, тыс. м³ 1702 2243 2058 2193 2304
Папера, тыс. т 27 44 51 58 67
Цэмент, тыс. т 1235 1847 1803 2171 2472
Керамічныя пліткі, млн. м³ 8,2 12,9 16,3 16,6 17,5

Энергетыка[правіць | правіць зыходнік]

У 2006 годзе энергасістэма рэспублікі, узначаленая кампаніяй Белэнерга, цалкам забяспечвае запатрабаванні Беларусі ў электраэнергіі і на 50 % — па цеплыні.

  • Усталяваная магутнасць электрастанцый энергасістэмы складае 7,8 тыс. МВт.
  • Працягласць электрасетак — 256 тыс. км.
  • Працягласць цеплавых сетак — 4,99 тыс. км.

У абнаўленне асноўных фондаў беларускай энергетыкі ў 2006 годзе плануецца накіраваць каля $440 млн [60]

Усяго да 2010 года ў энергетычныя аб’екты рэспублікі плануецца ўкласці больш за $5 млрд, з іх 2,5 млрд будзе накіравана на мадэрнізацыю асноўных вытворчых фондаў, каля 1,8 млрд — на энергазахавальныя мерапрыемствы ў іншых галінах эканомікі, каля 750 млн на павелічэнне выкарыстання мясцовых відаў паліва. Гэтыя меры дазволяць знізіць энергаёмістасць ВУП на 25-30 %, атрымаць сумарны эканамічны эфект у 5,6 млн тон умоўнага паліва, павялічыць спажыванне аднаўляльных крыніц энергіі ў паліўным балансе да 25 %.

У 2005 годзе спажыванне паліўна-энергетычных рэсурсаў (ПЭР) дасягнула 34,9 млн т. у.т. У структуры спажывання ПЭР 59,9 % займае прыродны газ, 21,7 % — нафтапрадукты і сыравіна, 0,7 % — вугаль, 15 % — мясцовыя віды паліва (торф, дровы), 5,7 % — імпарт электраэнергіі.

Здабыча гаручых карысных выкапняў
У краіне распрацоўваецца некалькі нафтавых радовішчаў, усе яны адносяцца да Прыпяцкай нафтагазаноснай упадзіны, на 2000 год прамысловыя запасы радовішчаў ацэньваюцца ў памеры 63 млн т., спадарожнага газу 35 млрд м³, невыведаныя — 190 млн т. і 90 млрд м³ адпаведна. Здабыча ў 2004 годзе склала 2 млн т. нафты і 250 млн м³ газу.

Геалагічныя запасы торфу на 2000 год у краіне ацэньваліся ў памеры 4,3 млрд т., эканамічныя 1 млрд т., балансавыя 260 млн т., распрацоўваныя да 140 млн т.

Тарфяное паліва гуляе важную ролю ў забеспячэнні запатрабаванняў насельніцтва і камунальна-бытавых прадпрыемстваў рэспублікі ў цвёрдым паліве. Дзейнічае 42 торфаздабыўных і торфаперапрацоўчых прадпрыемстваў, на якіх працуе каля 11 тыс. чалавек. Імі штогод здабываюцца 3 млн т. торфу, у тым ліку 2,8 млн т. выкарыстоўваецца для вытворчасці тарфяных брыкетаў і 0,2 млн т. для падрыхтоўкі тарфяных пажыўных сумесяў і адпраўкі на экспарт.

За апошнія два гады Беларусь павялічыла пастаўкі торфабрыкету ў Еўропу на 30 %, а распрацоўка тарфяных радовішчаў і праца торфапрадпрыемстваў маюць статус нацыянальных праектаў.

Адзначаюцца запасы гаручых сланцаў у прамысловых запасах — 3 млрд т. (эквівалентных 660 млн т.у.т.) і бурых вуглёў у памеры 150 млн т. (28 млн т.у.т.).

Аднаўляльныя крыніцы
Гадавы аб’ём выкарыстання драўніны і адыходаў дрэваапрацоўкі дасягае 1,4 млн т.у.т., пры максімальна аднаўляльных 6,6 млн т.у.т.

Тэхнічны гідрапатэнцыял рэспублікі ацэньваецца ў 2,5 млрд кВт•г/год, рэалізуецца на 26 малых ГЭС усталяванай магутнасцю 12 МВт (2006) і сумарнай гадавой выпрацоўкай каля 30 млн кВт•г.

Тэхнічны ветрапатэнцыял ацэнены ў 300—400 млрд кВт•г/год, аднак у сілу перавагі вятроў малой хуткасці эканамічны патэнцыял значна ніжэй.

Металургія[правіць | правіць зыходнік]

Металургічная галіна Беларусі ўключае чатыры завода: РУП «Беларускі металургічны завод», РУП «Рэчыцкі метызны завод», ААТ «Магілёўскі металургічны завод» і РУП «Гомельскі ліцейны завод „Цэнтраліт“». Акрамя гэтага, у складзе найбуйных заводаў маецца больш ста ліцейняў, цэхаў і ўчасткаў. У металургічнай і ліцейнай вытворчасці краіны занята больш 40 тысяч рабочых, з іх каля 3 тысяч — інжынерныя рабочыя.

Навуковае забеспячэнне і падрыхтоўка кадраў ажыццяўляецца на шасці кафедрах ВНУ, Інстытутам тэхналогіі металаў Нацыянальнай акадэміі навук, УП «Інстытут БелНIIЛіт». З 1972 года дзейнічае Інстытут парашковай металургіі, цяпер уваходны ў склад Беларускага дзяржаўнага навукова-вытворчага канцэрна парашковай металургіі.

У галіновую праграму мадэрнізацыі ліцейнай вытворчасці базавых прадпрыемстваў Мінпрама Беларусі да 2010 года ўключана больш 50 праектаў, ужо пачатая шырокамаштабная рэканструкцыя ліцейняў цэхаў РУП «Мінскі трактарны завод», РУП «Мінскі аўтамабільны завод», ААТ «Мінскі завод ацяпляльнага абсталявання»

Па выніках першага паўгоддзя 2006 Беларусь заняла чацвёртае месца сярод краін СНД па аб’ёме выпуску металургічнай прадукцыі.

Трубаправодны транспарт[правіць | правіць зыходнік]

Праз тэрыторыю Беларусі ажыццяўляюцца пастаўкі расійскага газу і нафты ў Польшчу, Германію, Украіну, Чэхію, Славакію, Венгрыю, Латвію, Літву, а таксама Калінінградскую вобласць.

Праз Беларусь пракладзены асноўны для расійскага экспарту нафтаправод «Дружба», а таксама меней значны нафтаправод Яраслаўль — Полацк — да прыбалтыйскіх партоў і НПЗ.

Праз Беларусь праходзіць участак магістральнага газаправоду «Ямал — Еўропа». Ён належыць «Газпраму», аднак знаходзіцца ў аператыўным кіраванні беларускага «Белтрансгаза».

Доля беларускага транзіту ў забеспячэнні паставак расійскага газу ў Еўропу ў апошнія два гады значна вырасла ў сувязі з нарошчваннем магутнасці газаправода «Ямал — Еўропа». Так, у 2005 годзе праз Беларусь было транспартавана 27 % расійскага экспарту газу, у 2006 — 29 %, у 2007 годзе доля можа скласці больш 33 %.

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. а б Belarus (англ.). Міжнародны валютны фонд (15 сакавіка 2019). Праверана 27 лютага 2020.
  2. The Central Intelligence Agency (руск.).
  3. GDP, PPP (current international $) — Belarus (англ.). Сусветны Банк.
  4. Валовой внутренний продукт
  5. а б в г The World Bank / World Development Indicators (August 01, 2013 revision) (англ.). The World Bank DataBank. Сусветны Банк. Праверана 10 кастрычніка 2013.
  6. а б в г д е ё The World Factbook — Belarus / Economy — overview (англ.)(недаступная спасылка). CIA World Factbook. Архівавана з першакрыніцы 30 красавіка 2020. Праверана 15 лютага 2019.
  7. Інфляцыя
  8. Антония Ходасевич (2008-06-02). "Белоруссия культивирует уравниловку". «Независимая газета» [руская]. Праверана 2013-10-10.
  9. За чертой бедности находится больше полумиллиона белорусов. Кто чаще всего попадает в бедняки Архівавана 23 лістапада 2020., TUT.BY
  10. Социальное положение и уровень жизни населения Республики Беларусь. — Мн.: Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2019. — С. 59.
  11. Europe :: Belarus Архівавана 30 красавіка 2020. — The World Factbook - CIA
  12. а б Средняя зарплата в Беларуси в апреле выросла
  13. а б Средняя зарплата в Беларуси в апреле составила 1073,7 рубля
  14. а б Белстат: в Беларуси второй месяц подряд средняя зарплата превысила 1000 рублей
  15. а б Средняя зарплата в Беларуси в апреле составила Br1073,7
  16. а б Средняя заработная плата в Беларуси снова преодолела планку в 500 долларов — Белрынок
  17. Фактическая безработица в Беларуси в 16 раз выше зарегистрированной, БелНовости
  18. Ease of Doing Business. World ranking (англ.). Doingbusiness.org. Праверана 10 студзеня 2021.
  19. а б в г Беларусь и страны мира. Экспорт и импорт (с.280-284) (руск.). Белстат. Праверана 3 студзеня 2021.
  20. Внешний госдолг Беларуси на 1 января 2020
  21. Sovereigns rating list (англ.). Standard & Poor's. Праверана 26 мая 2011.
  22. CIA — The World Factbook — Country Comparison :: National product Архівавана 4 чэрвеня 2011. // CIA; у рэйтынгу ЦРУ Беларусь на 60-м месцы, калі ўлічваць Еўрасаюз
  23. Основные социально- экономические показатели (руск.)
  24. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bo.html#Econ Архівавана 30 красавіка 2020.
  25. World Economic Situation and Prospects 2008
  26. ВВП Беларуси в первом полугодии вырос на 10,4 % Архівавана 26 жніўня 2011. — Новости на interfax.by 10.07.2008 (руск.)
  27. Инфляция в Беларуси увеличилась вдвое Архівавана 20 жніўня 2011. — БЕЛОРУССКИЕ НОВОСТИ 10.07.2008 (руск.)
  28. Булгакаў, Валер. Стратэгіі ўтрымання ўлады(недаступная спасылка). ARCHE:электронная газэта (8 снежня 2019). Архівавана з першакрыніцы 21 красавіка 2020. Праверана 19 студзеня 2020.
  29. Индексы цен по отдельным секторам экономики // Міністэрства статыстыкі і аналізу Рэспублікі Беларусь
  30. ВВП Беларуси растет, инфляция под контролем — БДГ Деловая газета 11 мая 2010 (руск.)
  31. Марына Носава. Архіўная копія(недаступная спасылка). Эканоміка. БелаПАН. Архівавана з першакрыніцы 25 жніўня 2011. Праверана 10 верасня 2012.
  32. Внешняя торговля Республики Беларусь с Российской Федерацией / 27.08.2007 — Экономическая газета (руск.)
  33. Справаздача Міністэрствы статыстыкі і аналізу аб вонкавым гандлі ў 2006 годзе
  34. «Ведомости», № 202 (1729), 26 кастрычніка 2006
  35. Гандлёвы баланс Рэспублікі Беларусь — Міністэрства статыстыкі і аналізу Рэспублікі Беларусь 15 красавіка 2006
  36. Кніга фактаў ЦРУ — Беларусь Архівавана 30 красавіка 2020. 15 красавіка 2006
  37. а б http://naviny.by/rubrics/finance/2008/08/01/ic_news_114_294790/
  38. а б Леонид Злотников. Игра в цейтноте Архівавана 3 красавіка 2008.
  39. «ВУП Беларусі за 2006—2010 гады павінен павялічыцца на 46-55 %» — Навіны tut.by Архівавана 3 красавіка 2008. 30 лістапада 2005
  40. «Прэм’ер-міністр прадставіў прэзідэнту Беларусі папярэднія вынікі пяцігодкі і 2005 года» — Навіны tut.by Архівавана 3 красавіка 2008. 22 снежня 2005
  41. Алена Прус. Сярэдняя зарабатная плата работнікаў Беларусі ў лістападзе 2007 года склаў $342 у эквіваленце. Грамадства. Беларускае тэлеграфнае агенцтва. Праверана 7 мая 2011.
  42. Постановлением Совмина с 1 января повышен уровень минимальной зарплаты Архівавана 24 верасня 2008. — TUT.BY — 13.02.2007 (руск.)
  43. Пенсия в Беларуси не для жизни, а для выживания Архівавана 18 лістапада 2012. — БЕЛОРУССКИЕ НОВОСТИ 09.01.2008
  44. «Пенсійнае забеспячэнне ветэранаў ВАВ — важны складнік матэрыяльных гарантый» — Сайт урада Ніжагародскай вобласці 17 ліпеня 2006
  45. Стаўка рэфінансавання
  46. Беларускія навіны — 329 долараў на чалавека — не падстава для гонару Архівавана 18 лістапада 2012.
  47. http://news.belta.by/ru/main_news_other?id=194450 Архівавана 3 красавіка 2008.
  48. http://www.regnum.ru/news/district-abroad/belarus/811167.html Архівавана 3 красавіка 2008.
  49. Каждый шестой банк находится в стадии банкротства или ликвидации // Снплюс. Свободные новости плюс. — 2017. — № 13 (710). — 4 апреля. — С. 3.
  50. а б О допуске к биржевым торгам 305-го выпуска государственных облигаций, номинированных в белорусских рублях (руск.). Белорусская валютно-фондовая биржа (6 ліпеня 2022). Праверана 9 ліпеня 2022.
  51. Годовая инфляция в Беларуси разогналась до 16,8% (руск.). Sputnik.by (11 мая 2022). Праверана 9 ліпеня 2022.
  52. Валавы знешні доўг Рэспублікі Беларусь. Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь. Праверана 19 верасня 2018.
  53. О смене регистратора, финансового, платежного и трансферного агента по еврооблигациям Республики Беларусь (руск.). Афіцыйны сайт Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусі (7 ліпеня 2022). Праверана 9 ліпеня 2022.
  54. http://www.standardandpoors.ru/article.php?pubid=3560&sec=pr
  55. http://news.tut.by/economics/113757.html Архівавана 12 верасня 2008.
  56. http://news.tut.by/93303.html Архівавана 3 красавіка 2008.
  57. Fitch Downgrades Belarus's Long-Term Foreign-Currency IDR to 'C' (англ.). Fitch Ratings (7 ліпеня 2022). Праверана 8 ліпеня 2022.
  58. Азначнік успрымання карупцыі
  59. Статыстычны бюлетэнь. Студзень-верасень 2004. — Мн.: Мінстат РБ, 2004. З.82-88.
  60. На абнаўленне асноўных фондаў беларускай энергетыкі будзе накіравана каля 440 млн долараў — tut.by Архівавана 3 красавіка 2008.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Манак, Б. А. Насельніцтва Беларусі: рэгіянальныя асаблівасці развіцця і рассялення / Б. А. Манак. — Мінск : Універсітэцкае, 1992. — 176 с.
  • Нацыянальны атлас Беларусі / Складз. і падрыхт. да друку Рэсп. унітарн. прадпрыемствам «Белкартаграфія» у 2000—2002 гг., Гал. рэдкал. М. У. Мясніковіч (старшыня) і інш. — Мінск : Белкартаграфія, 2002. — 292 с.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]