Сірыя: Розніца паміж версіямі

Сцяг Сірыі	Герб Сірыі
	Гімн: «Хумат ад-Дыяры»
Дата незалежнасці	17 красавіка 1946 (ад Францыі)
Афіцыйныя мовы	арабская
Сталіца	Дамаск
Найбуйнейшы горад	Алепа, Дамаск, Хомс
Форма кіравання	Прэзідэнцкая рэспубліка
Прэзідэнт; Віцэ-прэзідэнт; Прэм'ер-міністр	Башар Асад; Фарук Шараа; Рыяд Хіджаб
Плошча; • Усяго; • % воднай паверхні	86-я ў свеце; 185 180 км²; 0,06
Насельніцтва; • Ацэнка (2010); • Шчыльнасць	; 22 838 000 чал. (55-56-я); 103 чал./км²
ВУП (ППЗ); • Разам (2010-2011); • На душу насельніцтва	; $107,400 млрд. (67-ы); $4800
Этнахаронім	сірыец, сірыйка
Валюта	сірыйскі фунт
Інтэрнэт-дамены	.sy
Код ISO (Alpha-2)	SY
Код ISO (Alpha-3)	SYR
Код МАК	SYR
Тэлефонны код	+963
Часавыя паясы	+2

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[недагледжаная версія]

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 01:16, 9 сакавіка 2013

Сі́рыя, Сіры́йская Ара́бская Рэспу́бліка (араб.: الجمهورية العربية السورية‎‎) — краіна на Блізкім Усходзе. Мяжуе з Ліванам, Ізраілем, Іарданіяй, Іракам і Турцыяй; мае выхад да Міжземнага мора.

Гісторыя

Доўгі час Сірыя ўваходзіла ў склад Асманскай імперыі, а пасля І Сусветнай вайны перайшла пад кантроль Францыі.

Хаця ў 1918 годзе прадстаўнікі нацыянальнага руху Сірыі абвясцілі аб незалежнасці краіны, Ліга Нацый у 1920 годзе перадала Францыі палітычны кантроль (мандат) над Сірыяй. Французскія войскі бязлітасна задушылі нацыянальныя выступленні сірыйцаў. У 1925 годзе падчас паўстання ў Дамаску загінула каля 5 тысяч чалавек. Пасля доўгага палітычнага змагання Сірыя атрымала дзяржаўную незалежнасць, афіцыйна абвешчаную 17 красавіка 1946 года пасля канчатковага вываду з краіны французскіх і англійскіх войск. Гэтая дата стала нацыянальным святам — Днём эвакуацыі.

Слабасць палітычных традыцый і глыбокія сацыяльныя падзелы спрыялі таму, што палітычная сістэма Сірыі ад самага пачатку існавання незалежнай дзяржавы была кволай. Важную ролю ў палітыцы мела войска, а адной з формаў палітычнай барацьбы сталі ваенныя перавароты, першы з якіх адбыўся ўзімку 1948—1949 гадоў. У 1949 годзе мелі месца яшчэ два ваенныя перавароты, была скасаваная канстытуцыя, распушчаны парламент, забароненыя дзейнасць партый і прафсаюзаў.

Падчас «халоднай вайны» Сірыя стала саюзнікам СССР, які доўга пастаўляў ёй зброю, і зацята супраціўлялася спробам ЗША кантраляваць Блізкі Усход.

У 1958 годзе Сірыя і Егіпет падпісалі дамоўленасць аб стварэнні Аб’яднанай Арабскай Рэспублікі (ААР), але яна праіснавала толькі тры гады. Намаганне егіпцянаў кіраваць усімі палітычнымі і грамадскімі працэсамі (напрыклад, егіпецкія спецслужбы фактычна знішчылі ўсе нацыянальныя палітычныя партыі Сірыі) сталі прычынай ваеннага перавароту ў Сірыі і яе выхаду з ААР.

Доўгі час Сірыя была ваеннай базай палестынскіх партызанаў і падтрымлівала іх змаганне, што спрычынілася да Шасцідзённай вайны з Ізраілем ў 1967 годзе і акупацыі апошнім т. зв. Галанскіх вышыняў.

Новы ваенны пераварот 1963 году быў абвешчаны «рэвалюцыяй 8 сакавіка». Да ўлады ў краіне прыйшла партыя БААС (Партыя арабскага сацыялістычнага адраджэння). Новым была праведзеная нацыяналізацыя банкаў, прадпрыемстваў і буйных землеўладанняў.

У 1970 годзе адбыўся чарговы ваенны пераварот, у выніку якога да ўлады прыйшло ваеннае крыло партыі БААС на чале з генералам Хафезам Асадам. Асад займаў пасаду прэзідэнта да сваёй смерці ў 2000 годзе. Афіцыйна кандыдатуру прэзідэнта прапануе Народная рада (заканадаўчы орган), а пасля яго абіраюць на ўсеагульным рэферэндуме тэрмінам на 7 гадоў. Пасля смерці Хафэза Асада прэзідэнтам краіны стаў яго сын Башар Асад, які атрымаў на рэферэндуме 97,3 % галасоў.

Паўстанне 2011 — 2012

У ходзе т.зв. «Арабскай вясны» па ўсім Бліжнім Усходзе пракацілася хваля паўстанняў і рэвалюцый, якія перакінуліся і на Сірыю.

Супрацьстаянне паміж прыхільнікамі і праціўнікамі прэзідэнта Башара Асада ў Сірыі працягваецца з сярэдзіны сакавіка 2011 года. Яно пачалося з масавых выступаў з патрабаваннямі палітычных свабодаў, якія першапачаткова, па большай частцы, былі мірнымі, аднак жорстка падаўляліся ўладамі. Праз некалькі месяцаў апазіцыянеры перайшлі да адкрытай узброенай барацьбы супраць урада і паставілі сваёй мэтай звяржэнне рэжыму. ААН афіцыйна прызнала тое, што адбываецца ў краіне грамадзянскай вайной летам 2012 года.^[8]

Адміністрацыйны падзел

Краіна дзеліцца на 14 правінцый (мухафазатаў), кіраўнікі якіх прызначаюцца міністрам унутраных спраў, пасля зацвярджэння кабінетам міністраў. У кожнай правінцыі ёсць парламент.

Спіс сірыйскіх правінцый:

Дамаск (насельніцтва 4 500 000, сталіца Дамаск)
Правінцыя Рыф Дамаск (насельніцтва 2 235 000, сталіца Дамаск)
Кунэйтра (насельніцтва 69 000, сталіца Кунэйтра)
Дара (насельніцтва 858 000, сталіца Дара)
Эс-Сувейда (насельніцтва 304 000, сталіца Эс-Сувэйда)
Хомс (насельніцтва 1 561 000, сталіца Хомс) (у тым ліку — Пальміра)
Тартус (насельніцтва 720 000, сталіца Тартус)
Латакія (насельніцтва 891 000, сталіца Латакія)
Хама (насельніцтва 1 416 000, сталіца Хама)
Ідліб (насельніцтва 1 288 000, сталіца Ідліб)
Алепа (насельніцтва 4 120 000 сталіца Алепа)
Эр-Рака (насельніцтва 811 000, сталіца Эр-Рака)
Дэйр-эз-Зор (насельніцтва 1 040 000, сталіца Дэйр-эз-Зор)
Эль-Хасэке (насельніцтва 1 256 000, сталіца Эль-Хасэке).

Дачыненні з Беларуссю

Дыпламатычныя адносіны ўрады ўстанавілі 26 жніўня 1993 года^[9].

Гл. таксама

Зноскі

↑ Абвешчана ўпершыню ў верасні 1936, потым - 1 студзеня 1944; прызнана 17 красавіка 1946.
↑ Сіра-месапатамская група дыялектаў.
↑ з іх 11703 км² акупаваныя Ізраілем і аннексаваныя ў 1980 г.
↑ З іх каля 40 тыс. пражываюць на акупаваных тэрыторыях у Галанскіх вышынях і ў гарах Хермон.
↑ Syria (нявызн.). International Monetary Fund. Праверана 22 красавіка 2012.
↑ На тэрыторыі Сірыі прымяняецца пераход на летні час.
↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
↑ http://nn.by/?c=ar&i=104855
↑ Аляксандр Лукашэнка павіншаваў Прэзідэнта Сірыі Башара Асада з нагоды 15-й гадавіны ўстанаўлення дыпламатычных адносін паміж дзвюма краінамі// Афiцыйны iнтэрнет-партал Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь. 26 жніўня 2008

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Сірыя

Шаблон:Пачатак артыкулу

Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA

[1] Абвешчана ўпершыню ў верасні 1936, потым - 1 студзеня 1944; прызнана 17 красавіка 1946.

[2] Сіра-месапатамская група дыялектаў.

[3] з іх 11703 км² акупаваныя Ізраілем і аннексаваныя ў 1980 г.

[4] З іх каля 40 тыс. пражываюць на акупаваных тэрыторыях у Галанскіх вышынях і ў гарах Хермон.

[imf-5] Syria (нявызн.). International Monetary Fund. Праверана 22 красавіка 2012.

[6] На тэрыторыі Сірыі прымяняецца пераход на летні час.

[_0f3d7ee070bc4b72-7] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia

[8] ttp://nn.by/?c=ar&i=104855

[9] Аляксандр Лукашэнка павіншаваў Прэзідэнта Сірыі Башара Асада з нагоды 15-й гадавіны ўстанаўлення дыпламатычных адносін паміж дзвюма краінамі// Афiцыйны iнтэрнет-партал Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь. 26 жніўня 2008

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[8]

[9]

@@ Радок 134: / Радок 134: @@
 {{Link FA|ur}}
 {{Link FA|ar}}
-[[ace:Suriah]]
-[[af:Sirië]]
-[[als:Syrien]]
-[[am:ሶርያ]]
-[[an:Siria]]
-[[ang:Syria]]
-[[ar:سوريا]]
-[[arc:ܣܘܪܝܐ]]
-[[arz:سوريا]]
-[[ast:Siria]]
-[[av:Сирия]]
-[[az:Suriya]]
-[[ba:Сирия]]
-[[bar:Syrien]]
-[[bat-smg:Sėrėjė]]
-[[bcl:Sirya]]
-[[be-x-old:Сырыя]]
-[[bg:Сирия]]
-[[bm:Suriya]]
-[[bn:সিরিয়া]]
-[[bo:སི་རི་ཡ།]]
-[[bpy:সিরিয়া]]
-[[br:Siria]]
-[[bs:Sirija]]
-[[bug:Suriah]]
-[[bxr:Сири]]
-[[ca:República Àrab Siriana]]
-[[cdo:Sṳ̆-lê-ā]]
-[[ce:Сири]]
-[[ceb:Siria]]
-[[ckb:سووریا]]
-[[crh:Suriye]]
-[[cs:Sýrie]]
-[[cu:Сѷрїꙗ]]
-[[cv:Сири]]
-[[cy:Syria]]
-[[da:Syrien]]
-[[de:Syrien]]
-[[diq:Suriya]]
-[[dsb:Syriska]]
-[[dv:ސޫރިޔާ]]
-[[el:Συρία]]
-[[en:Syria]]
-[[eo:Sirio]]
-[[es:Siria]]
-[[et:Süüria]]
-[[eu:Siria]]
-[[ext:Síria]]
-[[fa:سوریه]]
-[[fi:Syyria]]
-[[fiu-vro:Süüria]]
-[[fo:Sýria]]
-[[fr:Syrie]]
-[[frp:Sirie]]
-[[fy:Syrje]]
-[[ga:An tSiria]]
-[[gag:Siriya]]
-[[gd:Siria]]
-[[gl:Siria - سورية]]
-[[glk:سوری]]
-[[got:𐍃𐌰𐌿𐍂𐌾𐌰/Saurja]]
-[[gu:સિરિયા]]
-[[gv:Yn Teer]]
-[[hak:Si-li-â]]
-[[haw:Suria]]
-[[he:סוריה]]
-[[hi:सीरिया]]
-[[hif:Syria (des)]]
-[[hr:Sirija]]
-[[hsb:Syriska]]
-[[ht:Siri]]
-[[hu:Szíria]]
-[[hy:Սիրիա]]
-[[ia:Syria]]
-[[id:Suriah]]
-[[ie:Siria]]
-[[ilo:Siria]]
-[[io:Siria]]
-[[is:Sýrland]]
-[[it:Siria]]
-[[ja:シリア]]
-[[jbo:sixygu'e]]
-[[jv:Suriah]]
-[[ka:სირია]]
-[[kab:Surya]]
-[[kbd:Шам]]
-[[ki:Syria]]
-[[kk:Сирия]]
-[[kl:Syria]]
-[[kn:ಸಿರಿಯಾ]]
-[[ko:시리아]]
-[[ku:Sûrî]]
-[[kv:Сирия]]
-[[kw:Syri]]
-[[ky:Сирия]]
-[[la:Syria]]
-[[lb:Syrien]]
-[[lez:Сирия]]
-[[li:Syrië]]
-[[lij:Sciria]]
-[[lmo:Siria]]
-[[ln:Sirí]]
-[[lt:Sirija]]
-[[lv:Sīrija]]
-[[mdf:Сирие]]
-[[mg:Siria]]
-[[mhr:Сирий]]
-[[mk:Сирија]]
-[[ml:സിറിയ]]
-[[mn:Сири]]
-[[mr:सीरिया]]
-[[ms:Syria]]
-[[my:ဆီးရီးယားနိုင်ငံ]]
-[[mzn:سوریه]]
-[[na:Syria]]
-[[nah:Siria]]
-[[nds:Syrien]]
-[[nds-nl:Syrië]]
-[[ne:सीरिया]]
-[[nl:Syrië]]
-[[nn:Syria]]
-[[no:Syria]]
-[[nov:Siria]]
-[[nv:Sííwiya]]
-[[oc:Siria]]
-[[or:ସିରିଆ]]
-[[os:Сири]]
-[[pa:ਸੀਰੀਆ]]
-[[pam:Siria]]
-[[pih:Siriya]]
-[[pl:Syria]]
-[[pms:Siria]]
-[[pnb:شام]]
-[[pnt:Συρία]]
-[[ps:سوريه]]
-[[pt:Síria]]
-[[qu:Sirya]]
-[[ro:Siria]]
-[[ru:Сирия]]
-[[rw:Siriya]]
-[[sa:सिरिया]]
-[[sah:Сирия]]
-[[sc:Siria]]
-[[scn:Siria]]
-[[sco:Sirie]]
-[[se:Syria]]
-[[sh:Sirija]]
-[[simple:Syria]]
-[[sk:Sýria]]
-[[sl:Sirija]]
-[[so:Suuriya]]
-[[sq:Siria]]
-[[sr:Сирија]]
-[[ss:ISiriya]]
-[[su:Suriah]]
-[[sv:Syrien]]
-[[sw:Syria]]
-[[szl:Syryjo]]
-[[ta:சிரியா]]
-[[te:సిరియా]]
-[[tg:Сурия]]
-[[th:ประเทศซีเรีย]]
-[[tk:Siriýa]]
-[[tl:Sirya]]
-[[tr:Suriye]]
-[[tt:Сүрия]]
-[[udm:Сирия]]
-[[ug:سۇرىيە]]
-[[uk:Сирія]]
-[[ur:شام]]
-[[uz:Suriya]]
-[[vi:Syria]]
-[[vo:Süriyän]]
-[[wa:Sireye]]
-[[war:Sirya]]
-[[wo:Siri]]
-[[wuu:叙利亚]]
-[[xal:Сирмудин Араб Орн]]
-[[yi:סיריע]]
-[[yo:Síríà]]
-[[zea:Syrië]]
-[[zh:叙利亚]]
-[[zh-min-nan:Su-lī-a]]
-[[zh-yue:敘利亞]]