Чэслаў Мілаш

Чэслаў Мілаш
Czesław Miłosz
Чэслаў Мілаш (1986)
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння:	30 чэрвеня 1911(1911-06-30)
Месца нараджэння:	Шацяней[d], Ковенская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці:	14 жніўня 2004(2004-08-14) (93 гады)
Месца смерці:	Кракаў, Польшча
Пахаванне:	Q198591?
Грамадзянства:	Польшча  ЗША  Літва
Жонка:	Carol Thigpen-Miłosz[d] і Яніна Мілаш[d]
Альма-матар:	Віленскі ўніверсітэт
Літаратурная дзейнасць
Род дзейнасці:	паэт, дыпламат, пісьменнік, эсэіст, перакладчык, педагог, прафесар універсітэта
Жанр:	паэзія і проза
Мова твораў:	польская мова і амерыканскі варыянт англійскай мовы
Прэміі:	Нобелеўская прэмія па літаратуры (1980)
Узнагароды:
Выявы на Вікісховішчы

Чэслаў Мі́лаш (польск.: Czesław Miłosz; 30 чэрвеня 1911, Шэтэйні, цяпер Літва — 14 жніўня 2004, Кракаў) — польскі паэт, пісьменнік, эсэіст, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры (1980). Член Польскай АН у Кракаве (з 1992).

Біяграфія

Скончыў у 1929 Віленскую гімназію, затым у 1934 Універсітэт Стэфана Баторыя ў Вільні (вучыўся спачатку на гуманітарным факультэце, а праз некаторы час перайшоў на факультэт сацыяльных навук, каб вывучаць права). Уваходзіў у згуртаванне паэтаў-катастрафістаў «Жагары» (Żagary) і спрычыніўся да выдання аднайменнага часопіса. Працаваў на Польскім Радыё ў Вільні, аднак быў звольнены па абвінавачаннях у падтрымцы інтарэсаў літоўцаў і беларусаў.

У 1937 пераехаў у Варшаву, перад 2-й сусветнай вайной працаваў на Польскім Радыё. У Варшаве перажыў нямецкую акупацыю. Працаваў ва ўніверсітэцкай бібліятэцы і ўдзельнічаў у падпольным літаратурным руху, апублікаваўшы ў 1940 годзе зборнік «Вершы» пад псеўданімам Ян Сыруць. Пасля паразы варшаўскага паўстання Мілаш пераехаў у Кракаў, дзе і застаўся да канца 1945 года.

Пасля вайны Мілаш працуе ў Міністэрстве замежных спраў Польскай Народнай Pэспублікі ў якасці аташэ па культуры ў польскім пасольстве ў Нью-Ёрку і Парыжы. У 1951 адмовіўся вярнуцца ў Польшчу і папрасіў у французскага ўраду палітычнага прытулку. У Парыжы Чэслаў Мілаш жыў да 1960, актыўна супрацоўнічаў з часопісам «Культура» Ежы Гедройца. Супрацоўнічаў з выдавецтвам «Maisons Laffitte».

У 1960 годзе Ч. Мілаш пераязджае ў ЗША, дзе выкладае славянскія літаратуры ў Каліфарнійскім універсітэце ў Берклі і Гарвардзе. Доктар honoris causa Мічыганскага ўніверсітэта. Прафесар Каліфарнійскага ўніверсітэта.

У ПНР яго афіцыйна лічаць здраднікам і рэнегатам. Да 1980 існавала цэнзарская забарона не толькі на публікацыю яго твораў, але і на яго прозвішча наогул. Кнігі Ч. Мілаша выдаваліся падпольна, а частка польскай эміграцыі абвінавачвала яго ў бальшавіцкіх поглядах. У 1980 годзе Ч. Мілаш атрымлівае Нобелеўскую прэмію, і акурат тады пачынае змяняцца стаўленне да яго і ў Польшчы, і ў эмігранцкім асяродку. У 1993 годзе паэт вырашае вярнуцца ў Польшчу і пераязджае ў Кракаў, паводле яго сцверджання, «найбольш блізкі Вільні». Супрацоўнічаў з месячнікам «Czasopis» (Беласток).

Брат Чэслава Андрэй Мілаш казаў: «Мілашы — гэта такія самыя ліцвіны, як Міцкевіч, Гамбровіч, Голубеў, Ясеніца, Ваньковіч, Віткацы ці нават Пілсудзкі. Чэслаў гаворыць пра сябе: „Я ліцвін польскай культуры“».

Творчасць

Дэбютаваў у 1930 на старонках універсітэцкага часопіса «Alma Mater Vilnensis» вершамі «Кампазіцыя» і «Падарожжа». Пісаў на польскай, англійскай, французскай мовах. У «Паэме пра застылы час» (1933), зборніку «Тры зімы» (1936) выявілася прадчуванне катастрофы, здольнай знішчыць прыроду і чалавечую цывілізацыю. У зборніку «Выратаванне» (1945) гучыць матыў маральнай адказнасці і еднасці паэта з лёсам нацыі. Яго паэзіі ўласцівы інтэлектуальнае багацце, філасофскае абагульненне, пошук нетрадыцыйных форм. Спалучэнне сімвалічна-эстэтычнага бачання свету з канкрэтна-пачуццёвай вобразнасцю, разумовасці з лірызмам, пафасу з іроніяй у паэтычных зборніках «Дзённае святло» (1953), «Горад без імя» (1969), «Дзе ўзыходзіць сонца і дзе садзіцца» (1974), «Неабдымная зяшія» (1984), «На беразе ракі» (1994) і інш.

Аўтар кніг эсэ «Зняволены розум» (1951—53), «Кантыненты» (1958; уключаны вершы і пераклады), «Радзіма — Еўропа» (1959), «Зямля Ульра» (1977), успамінаў «Год паляўнічага» (1990), палітычнага рамана «Здабыццё ўлады» (1953), аповесці «Даліна Ісы» (1955, экранізацыя 1982) і інш. Кніга эсэ «Пошук бацькаўшчыны» (1992) звязана з гісторыяй зямель Літвы, Беларусі, Украіны і Полынчы.

Перакладаў на польскую мову англійскую, французскую, іспанскую паэзію (зборнік «Вершаваная форма», 1986), кнігі Старога і Новага Запаветаў, а таксама польскую паэзію на англійскую мову. Аўтар «Гісторыі польскай літаратуры» (1969).

Прэміі і ўзнагароды

Кавалер Ордэна Белага Арла (1994). Лаўрэат Нобелеўскую прэміі па літаратуры (1980). Ганаровы грамадзянін Кракава і Сопата.

Беларускія пераклады

На беларускую мову творы Ч. Мілаша перакладалі М. Танк, А. Мінкін, Ю. Лаўрык, Зм. Дзядзенка, А. Хадановіч, Ю. Бушлякоў, Л. Баршчэўскі, М. Казлоўская, М. Шода, М. Пушкіна, А. Чобат, Я. Чыквін, Г. Янкута і інш.

• Мілаш Ч. [Вершы] / Перакл. А. Мінкіна. Прадм. Л. Баршчэўскага // Далягляды. Мн., 1992.
• Мілаш Ч. [Вершы] / Перакл. Я. Чыквіна, Ю. Бушлякова, А. Хадановіча, А. Разанава // Крыніца. 1997. № 7 (33);
• Мілаш Ч. Сведчанне паэзіі / Перакл. Я. Чыквіна // Крыніца. 1997. № 7 (33);
• Мілаш Ч. Лекцыя біялогіі / Перакл. Ю. Бушлякова // Крыніца. 1997. № 7 (33);
• Мілаш Ч. Вершы // «Наша вера». № 2(16)/2001.
• Мілаш Ч. Скуты розум. Мн. — Вільня, 2000.
• Мілаш Ч. Іншага канца сьвету ня будзе: Выбр. творы (на польск. і бел. мовах). — Мінск-Уроцлаў, 2006.
• Мілаш Ч. Збор твораў у 4 т. — Мінск: «Логвінаў», 2011.
  • Выратаванне: Выбр. паэзія. Мн., 2011.
  • Даліна Ісы. Мн., 2011.
  • Родная Еўропа. Мн., 2011.
  • Зямля Ульра. Мн., 2011.

Літаратура

• Малюковіч С. Мілаш // БЭ ў 18 т. Т. 10. — Мн., 2000.

Спасылкі

• Афіцыйная старонка Ч. Мілаша (польск.) 
• Чэслаў Мілаш на prajdzisvet.org
• Milosz Institute (англ.) 
• Старонка Мілаша у Часопіснай зале