Сірыя: Розніца паміж версіямі

Правіць спасылкі
З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[недагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Fry1989 (размовы | уклад)
736 правак
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1: Радок 1:
{{фарматаванне}}{{пачатак артыкулу}}{{вікіфікацыя}}
{{фарматаванне}}{{пачатак артыкулу}}{{вікіфікацыя}}
{{Дзяржава
⚫
[[File:Coat of arms of Syria.svg|right|150px]]
|Беларуская назва = Сірыйская Арабская Рэспубліка
[[File:Flag of Syria.svg|right|200px]]
|Арыгінальная назва = {{lang-ar|لجمهورية العربية السورية}}
[[Выява:Syria in its region (claimed).svg|thumb|300px]]
|Родны склон = Сірыі
|Сцяг = Flag of Syria.svg
⚫
|Герб = Coat of arms of Syria.svg
|Замест герба =
|Дэвіз =
|Назва гімна = Хумат ад-Дыяры
|Аўдыё =
|Форма праўлення = [[Прэзідэнцкая рэспубліка]]
|Дзяржаўная рэлігія =
|lat_dir =N |lat_deg =35 |lat_min =18 |lat_sec =0
|lon_dir =E |lon_deg =38 |lon_min =38 |lon_sec =0
|region = SY
|CoordScale =4000000
|На карце = Syria on the globe (Afro-Eurasia centered).svg
|На карце2 =
|Мовы = [[арабская мова|арабская]]<ref>Сіра-месапатамская група дыялектаў.</ref>
|Заснавана =
|Дата незалежнасці = [[17 красавіка]] [[1946]]<ref>Абвешчана ўпершыню ў [[Верасень|верасні]] [[1936]], потым - [[1 студзеня]] [[1944]]; прызнана [[17 красавіка]] [[1946]].</ref>
|Незалежнасць ад = [[Францыя|Францыі]]
|Сталіца = [[Дамаск]]
|Найбуйнейшы горад = [[Алепа]], [[Дамаск]], [[Хомс]]
|Пасады кіраўнікоў = [[Прэзідэнт Сірыі|Прэзідэнт]]<br>[[Віцэ-прэзтдэнт Сірыі|Віцэ-прэзідэнт]]<br>[[Прэм'ер-міністр Сірыі|Прэм'ер-міністр]]
|Кіраўнікі = [[Башар Асад]]<br>[[Фарук Шараа]]<br>[[Рыяд Хіджаб]]
|Месца па плошчы = 86
|Плошча = 185&nbsp;180<ref>з іх 11703 км² акупаваныя [[Ізраіль|Ізраілем]] і [[Анэксія|аннексаваныя]] ў [[1980]] г.</ref>
|Працэнт вады = 0,06
|Этнахаронім = сірыец, сірыйка
|Месца па насельніцтву = 55-56
|Насельніцтва = 22 838 000<ref>З іх каля 40 тыс. пражываюць на акупаваных тэрыторыях у [[Галанскія вышыні|Галанскіх вышынях]] і ў гарах [[Хермон]].</ref>
|Год ацэнкі = 2010
|Насельніцтва па перапісу=
|Год перапісу =
|Шчыльнасць насельніцтва = 103
|Месца па шчыльнасці =
|ВУП (ППЗ) = 107,400 млрд. <ref name=imf>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2010&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=59&pr1.y=13&c=463&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Syria|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2012-04-22}}</ref>
|Год разліку ВУП (ППЗ) = 2010-2011
|Месца па ВУП (ППЗ) = 67
|ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= 4800<ref name="CIA"/>
|Месца па ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва=
|ВУП (намінал) =
|Год разліку ВУП (намінал)=
|Месца па ВУП (намінал) =
|ВУП (намінал) на душу насельніцтва=
|Месца па ВУП (намінал) на душу насельніцтва=
|ІРЧП =
|Год разліку ІРЧП =
|Месца па ІРЧП =
|Узровень ІРЧП =
|Авіякампанія =
|Валюта =[[сірыйскі фунт]]
|Дамены =[[.sy]]
|ISO =
|Тэлефонны код = 963
|Часавы пояс = +2&nbsp;<ref>На тэрыторыі Сірыі прымяняецца пераход на летні час.</ref>
<!-- |Без сцяга і герба=* -->
<!-- |Без гімна=* -->
}}
'''Сі́рыя''', '''Сіры́йская Ара́бская Рэспу́бліка''' ([[арабская мова|араб.]]: الجمهورية العربية السورية‎‎) — краіна на [[Блізкі Усход|Блізкім Усходзе]]. Мяжуе з [[Ліван]]ам, [[Ізраіль|Ізраілем]], [[Іарданія]]й, [[Ірак]]ам і [[Турцыя]]й; мае выхад да [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]].
'''Сі́рыя''', '''Сіры́йская Ара́бская Рэспу́бліка''' ([[арабская мова|араб.]]: الجمهورية العربية السورية‎‎) — краіна на [[Блізкі Усход|Блізкім Усходзе]]. Мяжуе з [[Ліван]]ам, [[Ізраіль|Ізраілем]], [[Іарданія]]й, [[Ірак]]ам і [[Турцыя]]й; мае выхад да [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]].


Радок 21: Радок 78:


У [[1970]] годзе адбыўся чарговы вайсковы пераварот, у выніку якога да ўлады прыйшло вайсковае крыло партыі БААС на чале з генералам Хафезам Асадам. Асад займаў пасаду прэзідэнта да сваёй смерці ў [[2000]] годзе. Афіцыйна кандыдатуру прэзідэнта прапануе Народная рада (заканадаўчы орган), а пасля яго абіраюць на ўсеагульным рэферэндуме тэрмінам на 7 гадоў. Пасля смерці Хафэза Асада прэзідэнтам краіны стаў ягоны сын Башар Асад, які атрымаў на рэферэндуме 97,3 % галасоў.
У [[1970]] годзе адбыўся чарговы вайсковы пераварот, у выніку якога да ўлады прыйшло вайсковае крыло партыі БААС на чале з генералам Хафезам Асадам. Асад займаў пасаду прэзідэнта да сваёй смерці ў [[2000]] годзе. Афіцыйна кандыдатуру прэзідэнта прапануе Народная рада (заканадаўчы орган), а пасля яго абіраюць на ўсеагульным рэферэндуме тэрмінам на 7 гадоў. Пасля смерці Хафэза Асада прэзідэнтам краіны стаў ягоны сын Башар Асад, які атрымаў на рэферэндуме 97,3 % галасоў.

=== Паўстанне 2011 — 2012 ===
{{main|Сірыйскае паўстанне}}
У ходзе т.зв. [[Арабская вясна|«Арабскай вясны»]] па ўсім Бліжнім Усходзе пракацілася хваля паўстанняў і рэвалюцый, якія перакінуліся і на Сірыю.


== Адміністрацыйны падзел ==
== Адміністрацыйны падзел ==
Радок 56: Радок 117:
== У Сеціве ==
== У Сеціве ==
{{Commons|Category:Syria|выгляд=міні}}
{{Commons|Category:Syria|выгляд=міні}}

{{зноскі}}


{{Краіны Азіі}}
{{Краіны Азіі}}

Версія ад 12:31, 28 чэрвеня 2012

Шаблон:Пачатак артыкулу

Сірыйская Арабская Рэспубліка
араб. لجمهورية العربية السورية‎‎
Герб Сірыі
Сцяг Сірыі Герб Сірыі
Гімн: «Хумат ад-Дыяры»
Дата незалежнасці 17 красавіка 1946[1] (ад Францыі)
Афіцыйныя мовы арабская[2]
Сталіца Дамаск
Найбуйнейшы горад Алепа, Дамаск, Хомс
Форма кіравання Прэзідэнцкая рэспубліка
Прэзідэнт
Віцэ-прэзідэнт
Прэм'ер-міністр 		Башар Асад
Фарук Шараа
Рыяд Хіджаб
Плошча
• Усяго
• % воднай паверхні 		86-я ў свеце
185 180[3] км²
0,06
Насельніцтва
• Ацэнка (2010)
• Шчыльнасць
22 838 000[4] чал. (55-56-я)
103 чал./км²
ВУП (ППЗ)
  • Разам (2010-2011)
  • На душу насельніцтва
$107,400 млрд. [5]  (67-ы)
$4800[6]
Этнахаронім сірыец, сірыйка
Валюта сірыйскі фунт
Інтэрнэт-дамены .sy
Код ISO (Alpha-2) SY
Код ISO (Alpha-3) SYR
Код МАК SYR
Тэлефонны код +963
Часавыя паясы +2 [7]

Сі́рыя, Сіры́йская Ара́бская Рэспу́бліка (араб.: الجمهورية العربية السورية‎‎) — краіна на Блізкім Усходзе. Мяжуе з Ліванам, Ізраілем, Іарданіяй, Іракам і Турцыяй; мае выхад да Міжземнага мора.

Гісторыя

Доўгі час Сірыя ўваходзіла ў склад Асманскай імперыі, а пасля І Сусветнай вайны перайшла пад кантроль Францыі.

Хаця ў 1918 годзе прадстаўнікі нацыянальнага руху Сірыі абвясцілі аб незалежнасці краіны, Ліга Нацый у 1920 годзе перадала Францыі палітычны кантроль (мандат) над Сірыяй. Французскія войскі бязлітасна задушылі нацыянальныя выступленні сірыйцаў. У 1925 годзе падчас паўстання ў Дамаску загінула каля 5 тысяч чалавек. Пасля доўгага палітычнага змагання Сірыя атрымала дзяржаўную незалежнасць, афіцыйна абвешчаную 17 красавіка 1946 году пасля канчатковага вываду з краіны французскіх і англійскіх войск. Гэтая дата стала нацыянальным святам — Днём эвакуацыі.

Слабасць палітычных традыцый і глыбокія сацыяльныя падзелы спрыялі таму, што палітычная сістэма Сірыі ад самага пачатку існавання незалежнай дзяржавы была кволай. Важную ролю ў палітыцы мела войска, а адной з формаў палітычнай барацьбы сталі вайсковыя перавароты, першы з якіх адбыўся ўзімку 1948—1949 гадоў. У 1949 годзе мелі месца яшчэ два вайсковыя перавароты, была скасаваная канстытуцыя, распушчаны парламент, забароненыя дзейнасць партый і прафсаюзаў.

Падчас «халоднай вайны» Сірыя стала саюзнікам СССР, які доўга пастаўляў ёй зброю, і зацята супраціўлялася спробам ЗША кантраляваць Блікі Усход.

У 1958 годзе Сірыя і Егіпет падпісалі дамоўленасць аб стварэнні Аб’яднанай Арабскай Рэспублікі (ААР), але яна праіснавала толькі тры гады. Намаганне егіпцянаў кіраваць усімі палітычнымі і грамадскімі працэсамі (напрыклад, егіпецкія спецслужбы фактычна знішчылі ўсе нацыянальныя палітычныя партыі Сірыі) сталі прычынай вайсковага перавароту ў Сірыі і яе выхаду з ААР.

Доўгі час Сірыя была вайсковай базай палестынскіх партызанаў і падтрымлівала іх змаганне, што спрычынілася да Шасцідзённай вайны з Ізраілем ў 1967 годзе і акупацыі апошнім т. зв. Галанскіх вышыняў.

Новы вайсковы пераварот 1963 году быў абвешчаны «рэвалюцыяй 8 сакавіка». Да ўлады ў краіне прыйшла партыя БААС (Партыя арабскага сацыялістычнага адраджэння). Новым была праведзеная нацыяналізацыя банкаў, прадпрыемстваў і буйных землеўладанняў.

У 1970 годзе адбыўся чарговы вайсковы пераварот, у выніку якога да ўлады прыйшло вайсковае крыло партыі БААС на чале з генералам Хафезам Асадам. Асад займаў пасаду прэзідэнта да сваёй смерці ў 2000 годзе. Афіцыйна кандыдатуру прэзідэнта прапануе Народная рада (заканадаўчы орган), а пасля яго абіраюць на ўсеагульным рэферэндуме тэрмінам на 7 гадоў. Пасля смерці Хафэза Асада прэзідэнтам краіны стаў ягоны сын Башар Асад, які атрымаў на рэферэндуме 97,3 % галасоў.

Паўстанне 2011 — 2012

Асноўны артыкул: Сірыйскае паўстанне

У ходзе т.зв. «Арабскай вясны» па ўсім Бліжнім Усходзе пракацілася хваля паўстанняў і рэвалюцый, якія перакінуліся і на Сірыю.

Адміністрацыйны падзел

Краіна дзеліцца на 14 правінцый (мухафазатаў), кіраўнікі якіх прызначаюцца міністрам унутраных справаў, пасля зацвярджэння кабінетам міністраў. У кожнай правінцыі ёсць парламент.

Спіс сірыйскіх правінцый:

Правінцыі Сірыі
Правінцыі Сірыі
  1. Дамаск (насельніцтва 4 500 000, сталіца Дамаск)
  2. Рыф Дамаск (насельніцтва 2 235 000, сталіца Дамаск)
  3. Кунэйтра (насельніцтва 69 000, сталіца Кунэйтра)
  4. Дара (насельніцтва 858 000, сталіца Дара)
  5. Эс-Сувейда (насельніцтва 304 000, сталіца Эс-Сувэйда)
  6. Хомс (насельніцтва 1 561 000, сталіца Хомс) (у тым ліку — Пальміра)
  7. Тартус (насельніцтва 720 000, сталіца Тартус)
  8. Латакія (насельніцтва 891 000, сталіца Латакія)
  9. Хама (насельніцтва 1 416 000, сталіца Хама)
  10. Ідліб (насельніцтва 1 288 000, сталіца Ідліб)
  11. Алепа (насельніцтва 4 120 000 сталіца Алепа)
  12. Эр-Рака (насельніцтва 811 000, сталіца Эр-Рака)
  13. Дэйр-эз-Зор (насельніцтва 1 040 000, сталіца Дэйр-эз-Зор)
  14. Эль-Хасэке (насельніцтва 1 256 000, сталіца Эль-Хасэке).

Дачыненні з Беларуссю

Дыпламатычныя адносіны ўрады ўстанавілі 26 жніўня 1993 года[9].

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ Абвешчана ўпершыню ў верасні 1936, потым - 1 студзеня 1944; прызнана 17 красавіка 1946.
  2. ↑ Сіра-месапатамская група дыялектаў.
  3. ↑ з іх 11703 км² акупаваныя Ізраілем і аннексаваныя ў 1980 г.
  4. ↑ З іх каля 40 тыс. пражываюць на акупаваных тэрыторыях у Галанскіх вышынях і ў гарах Хермон.
  5. ↑ Syria. International Monetary Fund. Праверана 22 красавіка 2012.
  6. ↑ Памылка ў зносках: Няслушны тэг <ref>; для зносак CIA няма тэксту
  7. ↑ На тэрыторыі Сірыі прымяняецца пераход на летні час.
  8. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
  9. ↑ Аляксандр Лукашэнка павіншаваў Прэзідэнта Сірыі Башара Асада з нагоды 15-й гадавіны ўстанаўлення дыпламатычных адносін паміж дзвюма краінамі// Афiцыйны iнтэрнет-партал Прэзiдэнта Рэспублiкi Беларусь. 26 жніўня 2008


У Сеціве

Зноскі


Шаблон:Link FA Шаблон:Link FA

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Сірыя&oldid=1184373"