Каляднае перамір’е

Крыж, усталяваны каля Іпра ў Бельгіі ў 1999 годзе ў памяць аб Калядным перамір’і 1914 года

Брытанскія і нямецкія салдаты ў нейтральнай зоне падчас Каляднага перамір’я

Каля́днае перамі́р’е ( ням.: Weihnachtsfrieden, англ.: Christmas truce, фр.: Trêve de Noël) — серыя неафіцыйных кароткачасовых выпадкаў спынення ваенных дзеянняў на Заходнім фронце Першай сусветнай вайны напярэдадні Каляд 1914 года.

Напярэдадні Каляднага тыдня нямецкія і англійскія  салдаты выйшлі са сваіх акопаў, каб абмяняцца традыцыйнымі каляднымі віншаваннямі. Часам мужчыны з абодвух бакоў збіраліся на нічыйную зямлю напярэдадні Вігіліі і Каляд, каб размаўляць і абменьвацца ежай і сувенірамі. Былі таксама сумесныя пахаванні і абмен палоннымі; на некаторых сустрэчах яны разам спявалі калядкі. Салдаты гулялі паміж сабой у футбол. Аднак мірныя паводзіны не былі паўсюднымі; баі працягваліся ў адных сектарах, у іншых — абмяжоўваліся пагадненнямі пра спакой, каб забраць целы загінулых. У наступным годзе некалькі падраздзяленняў пагадзіліся на спыненне агню, але гэта перамір'е не атрымала такога шырокага распаўсюджвання, як у 1914 годзе. Часткова гэта было звязана з жорсткімі забаронамі на братанне камандаваннем абодвух бакоў. У 1916 годзе салдаты не абвясцілі перамір'е. Вайна стала яшчэ больш інтэнсіўнай пасля велізарных чалавечых страт падчас бітвы на Соме і бітвы пры Вердэне і выкарыстання атрутнага газу.

Каляднае перамір’е адлюстроўвала распаўсюджванне філасофіі "жыві і дай жыць іншым", калі пяхотныя падраздзяленні, якія знаходзіліся побач, перасталі атакаваць і аб’ядноўваліся ў невялікія брацтвы, размаўляючы альбо абменьваючыся цыгарэтамі. Часам такія брацтвы дазвалялі салдатам пераходзіць лініі, каб выратаваць параненых і дастаць целы загінуўшых таварышаў; была маўклівая дамоўленасць не страляць падчас адпачынку, трэніровак ці працы перад ворагам. Калядныя перамір’і былі асабліва важныя з-за колькасці ўдзельнікаў і ўзроўню іх удзелу (нават у вельмі мірных сектарах гэта лічылася дзівосным, калі кожны дзень адкрыта збіраліся дзясяткі людзей) і трактуецца як сімвалічны момант міру і чалавечнасці ў самыя жорсткія часы чалавечай гісторыі.

Памяць

Нашчадкі ветэранаў Першай сусветнай вайны, апранутыя ў форму тагачасных варожых армій, паціскаюць руку на цырымоніі адкрыцця помніка перамір’я (2008)

Каляднае перамір’е згадваецца ў многіх творах, а таксама ў папулярнай культуры.

Атмасфера, якая панавала на полі перамір’я, вельмі дакладна перадаецца знакамітай баладай «Каляды ў акопах» (словы і музыка Джона Маккатчэна). Ён заснаваны на рэальных падзеях, якія адбыліся на Заходнім фронце Першай сусветнай вайны.

Гэтыя падзеі паслужылі сюжэтам для мастацкага фільма 2005 года «З Калядамі».

Помнік Каляднаму перамір’ю быў адкрыты 11 лістапада 2008 года ў Фрэнінгене, Францыя.

Літаратура

• Оболонкова М. А. Эпизод истории великой войны как элемент исторической памяти европейцев: Рождественское перемирие 1914 года // Вестник Пермского университета. Серия: История. — 2010. — В. 1 (13). — С. 8—14.
• Кузнецова С.В. Память о первой мировой войне и европейская идентичность: пределы конструирования // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. — 2015. — № 5—6. — С. 75—80.
• Ashworth, Tony. Trench Warfare 1914–1918: the live-and-let-live system (англ.). — London: Pan, 2000. — ISBN 0330480685.
• Brown, Malcolm. 1914: The Men Who Went to War (англ.). — London: Sidgwick & Jackson, 2004. — ISBN 0-283-07323-3.
• Brown, Malcolm; Seaton, Shirley. Christmas Truce: The Western Front, 1914 (англ.). — New York: Hippocrene Books, 1984. — ISBN 0436071029.
• Meeting in No Man's Land: Christmas 1914 and Fraternization in the Great War (англ.) / Brown, Malcolm. — London: Constable, 2007. — ISBN 978-1-84529-513-4. Originally published in French as Frères des Tranchées, 2005; containing:
  • Brown, Malcolm (2005). "The Christmas truce 1914: The British Story".
  • Cazals, Rémy (2005). "Good Neighbours".
  • Ferro, Marc (2005). "Russia: Fraternization and Revolution".
  • Mueller, Olaf (2005). "Brother Boche".
• Dunn, Captain J. C. The War the Infantry Knew 1914–1919: A Chronicle of Service in France and Belgium (англ.). — London: Abacus, 1994. — ISBN 0-349-10635-5.
• Riley, Jonathon 'Everyman's land': the second Christmas truce, 1915(англ.) // Welsh History Review : journal. — 2017. — Т. 28. — № 4. — С. 711—722.
• Weintraub, Stanley. Silent Night: The Story of the World War I Christmas truce (англ.). — London: Pocket, 2001. — ISBN 0-684-86622-6.
• Blom Crocker, Terri. The Christmas Truce: Myth, Memory, and the First World War (англ.). — University Press of Kentucky, 2015. — ISBN 9780813166155.
• Eksteins, Modris. The Rites of Spring (англ.). — New York, NY: Mariner Books, 2000. — ISBN 9780395937587.
• Michael, Jürgs. Der kleine Frieden im Großen Krieg: Westfront 1914: als Deutsche, Franzosen und Briten gemeinsam Weihnachten feierten (ням.). — München: Goldmann, 2005. — ISBN 3442153034.
• Riley, Jonathon The second Christmas truce, 1915(англ.) // Transactions of the Honourable Society of Cymmrodorion. — 2017. — Т. 23. — С. 127—139.
• Snow, Michael. Oh Holy Night: The Peace of 1914 (англ.). — 2009. — ISBN 9781616230807.