Перайсці да зместу

Праваабарончыя праблемы, звязаныя з падаўленнем беларускіх пратэстаў 2020 года

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Паводле шматлікіх публікацый са спасылкай на сведкаў і пацярпелых ад падаўлення беларускіх пратэстаў 2020 года, падзеі суправаджаліся надзвычайным міліцэйскім гвалтам і сістэматычным парушэннем правоў чалавека на ўсіх этапах працэсу затрымання, уключаючы шырокае прымяненне празмернай сілы і катаванняў, медыцынскіх адмова ў дапамозе і згвалтаванне.[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8]

У далейшых дакладах фонду правоў чалавека і сусветнай арганізацыі супраць катаванняў паўстала пытанне аб кваліфікацыі гэтых падзей як злачынстваў супраць чалавечнасці.[9] [10]

1 верасня 2020 года ў заяве Упраўлення па правах чалавека ААН згадвалася больш за 450 задакументаваных выпадкаў катаванняў і жорсткага абыходжання з затрыманымі, у тым ліку сексуальнага гвалту і згвалтавання.[11]

Перадумовы

[правіць | правіць зыходнік]

9 жніўня 2020 года, адразу пасля прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі 2020 года, якія беларуская апазіцыя палічыла сфальсіфікаванымі, у Мінску і іншых буйных гарадах Беларусі пачалі фармавацца масавыя сходы пратэстоўцаў. У наступную ноч першапачаткова мірныя акцыі пратэсту перараслі ў поўнамаштабнае супрацьстаянне паміж мітынгоўцамі і беларускімі сілавікамі, падчас якога былі арыштаваныя больш за 3000 пратэстоўцаў.[12] [13] Адкрытая канфрантацыя працягвалася на працягу наступных двух дзён[14] [15], што прывяло да агулам каля 7000 арыштаваных пратэстоўцаў.[16] 12 жніўня 2020 года адкрытае супрацьстаянне спынілася, і мірныя акцыі пратэсту аднавіліся.[17]

Расказы пацярпелых і сведак

[правіць | правіць зыходнік]

Па дадзеных УВКПЧ, як мужчыны, так і жанчыны падвяргаліся згвалтаванню і іншым формам сексуальнага і гендэрнага гвалту. Медыцынскія дакументы, прагледжаныя УВКПЧ, паказваюць на пашкоджанні і іншыя пашкоджанні мужчынскіх палавых органаў, звязаныя з гвалтоўным скручваннем і згвалтаваннем. У дачыненні да затрыманых таксама ўжываўся псіхалагічны гвалт, у тым ліку пагрозы згвалтавання.[18]

Па словах спецыяльнага карэспандэнта «Медузы» Максіма Солапава, які быў затрыманы падчас акцыі пратэсту 10 жніўня і правёў двое сутак у СІЗА « Акрэсціна», затрыманым загадалі стаць на калені, заклаўшы рукі за галаву і пакласці галовы на зямлю; затым іх бесперапынна збівалі некалькі гадзін, перш чым пасадзілі ў камеры. Затрыманым мужчынам загадалі цалкам распрануцца, лежачы на зямлі, і некалькі разоў Салапаў чуў моцныя выбухі; ён лічыў, што гэта маглі быць выбухі гранаты. Па словах Солапава, пліткавая падлога ў ізалятары была цалкам заліта крывёю, і ўвесь час знаходжання там былі чутныя крыкі збітых затрыманых. Салапаў таксама паведаміў, што камера, у якой знаходзіўся ён і іншыя затрыманыя (усяго 45 чалавек), мела плошчу прыкладна 8 квадратных метраў і не мела належнай вентыляцыі. Аднойчы 35 арыштантак з камеры побач з Салапавым пасля таго, як яны крычалі на супрацоўнікаў, якія задыхаліся, аблілі іх бруднай вадой (засталася ад мыцця падлогі) і пагражалі, што ў выпадку крыку іх абліюць фекаліямі.[19]

Як паведамляе выданне Tut.by са спасылкай на розных пацярпелых і сведкаў гвалту з боку міліцыі, затрыманых неаднаразова збівалі і зневажалі міліцыянты, неаднаразова атрымлівалі адмову ў медыцынскай дапамогі, нават калі ў іх былі адкрытыя раны і чэрапна-мазгавыя траўмы. Пацярпелыя паведамлялі, што затрыманым загадвалі рабіць прысяданні і білі ногі, калі яны не выконвалі загад. Аднаму з затрыманых у бялізну паклалі флэш-гранату, а супрацоўнікі міліцыі, якія гэта зрабілі, пагражалі яму выцягнуць шпільку і зрабіць так, быццам мужчына загінуў ад выбуху самаробнай выбухоўкі, згадваючы што ім «за гэта не давядзецца адказваць». Па словах сведкі, чалавеку, які пакутаваў ад прыступу бранхіяльнай астмы, паклалі нагу на горла і пагражалі забойствам без негатыўных наступстваў для супрацоўнікаў міліцыі. Смартфоны ў затрыманых забіралі супрацоўнікі міліцыі, і калі затрыманыя адмаўляліся сказаць пароль разблакоўкі, іх жорстка збівалі, пакуль не давалі пароль. Па словах сведкі, затрыманага міліцыянты распранулі і пагражалі палачкай, калі ён адмовіцца даць пароль для разблакоўкі. Затрыманых жанчын, якія спрабавалі дапамагчы іншым, распавядаючы супрацоўнікам міліцыі пра цяжкі стан сваіх зняволеных, жорстка цягалі за валасы, стрыглі і пагражалі групавым згвалтаваннем, калі яны будуць працягваць. Іншыя ахвяры паведамлялі, што затрыманых неаднаразова катавалі слезацечным газам і электрычным токам, а ў некаторых выпадках выкарыстоўвалі ў якасці мэблі, стоячы на каленях з галавой на зямлю.[20]

У інтэрв’ю Tut.by са шпіталізаванымі пацярпелымі ад міліцэйскага гвалту паведамлялася, што некаторых з іх збілі адразу восем-дзесяць супрацоўнікаў міліцыі ў поўнай экіпіроўцы, пры гэтым загадалі класціся і трымаць рукі за галавой. Такія збіцці маглі доўжыцца гадзінамі і суправаджаліся зневажальнымі дзеяннямі, напрыклад, стрыгчы арыштантам валасы і загадалі іх з’есці. У збітых затрыманых супрацоўнікі міліцыі пастаянна пыталіся, хто іх каардынатары і хто заплаціў ім за ўдзел у акцыі. Некаторым затрыманым разарвалі бялізну і прыклалі дубінкі да вобласці прамой кішкі, пакуль іх збівалі і атрымлівалі пагрозы згвалтавання. Па словах аднаго з былых затрыманых, яго збілі да такой ступені, што ён ужо не мог рэагаваць на рэчаіснасць, і пасля таго, як гэта заўважылі супрацоўнікі міліцыі, яго кінулі на бетонную падлогу і некалькі разоў аблілі халоднай вадой, пасля чаго ён страціў прытомнасць і прачнуўся ў шпіталі. Былыя затрыманыя паведамляюць, што ім загадалі сказаць, што яны любяць АМАП і прымушалі спяваць дзяржаўны гімн Беларусі, а затрыманым жанчынам пастаянна пагражалі згвалтаваннем. Па словах аднаго з былых затрыманых, затрыманую ўрача-валанцёрку не білі, але неаднаразова абражалі супрацоўнікі міліцыі, пакуль яна не заплакала. Калі ў асабістых рэчах затрыманых знаходзілі «падазроныя» прадметы (напрыклад, медыцынскія пальчаткі, рэспіратары, нажы любога памеру ці нават заколкі), іх збівалі яшчэ мацней, бо паліцыя лічыла іх «арганізатарамі» і «каардынатары» пратэсту. Па словах сведак, некаторыя людзі, якія прыбылі ў ізалятар, мелі прыкметы цяжкіх гумовых куляў на галаве і шыі, і іх трэба было хутка даставіць у ваенны шпіталь або, калі іх стан быў цяжкім, у бліжэйшы грамадзянскі шпіталь. Тым часам некаторыя з прысутных там амапаўцаў збівалі нават цяжка параненых затрыманых, пры гэтым крычалі і пагражалі ўрачам, якія спрабавалі ім дапамагчы. Некалькі разоў лекарам адмаўлялі ў просьбе вызваліць затрыманых у цяжкім стане. Па словах аднаго з былых затрыманых, калі яго выпусцілі з ізалятара і адправілі ў шпіталь, у машыны хуткай дапамогі, якая яго перавозіла, невядомыя на машынах з таніраваным шклом прадзіралі шыны.[21]

Як паведамляе Tut.by са спасылкай на ананімнага медыцынскага работніка Мінскага ваеннага шпіталя, 9 і 10 жніўня ў шпіталь былі дастаўлены каля 60 пацыентаў з агнястрэльнымі раненнямі, некаторым з іх патрэбна штучная вентыляцыя лёгкіх. Адзін з пацыентаў, 60-гадовы мужчына, распавёў, што, калі ён ішоў праз натоўп пратэстоўцаў, прыехала паліцыя, і натоўп пачаў разыходзіцца; паколькі з-за ўзросту не мог бегчы, вырашыў здацца і падняў рукі ўверх. Неўзабаве пасля гэтага ён атрымаў стрэл ва ўпор у тулава. Самым малодшым з шпіталізаваных быў 16-гадовы хлопец у цяжкім стане: амапаўцы кінулі яму пад ногі неўсталяваную выбухоўку, у выніку чаго адно сцягно разбілася. Па словах медработніка, у многіх пацыентаў, дастаўленых у ваенны шпіталь, былі цяжкія траўмы тулава і грудной клеткі.[22]

Як паведаміла журналістка Naviny.by Алёна Шчарбінская, якая была затрыманая 10 жніўня і правяла трое сутак у ізалятары часовага ўтрымання «Акрэсціна», там затрыманых неаднаразова збівалі і зневажалі супрацоўнікі. Шчарбінская паведамляе, што адной з самых злосных там была супрацоўніца па прозвішчы Крысціна: яна ўвесь час абражала затрыманых жанчын, прымушала нахіляцца наперад і біла кулаком у жывот, прымушала рабіць прысяданні голымі, а ў нейкі момант «брала вусцілкі з ботаў затрыманых». Затрыманым жанчынам, якія мелі менструацыю, яна загадала выкінуць гігіенічныя сурвэткі, што было абгрунтавана «неабходнасцю пераканацца, што пад імі няма нічога забароненага». Адна з затрыманых разарвала паліто і аддала кавалкі тканіны зняволеным, якім неабходна замяніць гігіенічныя сурвэткі. Аднак кавалкі праслужылі нядоўга, і неўзабаве іх прыйшлося замяніць на туалетную паперу, якая хутка скончылася. Па словах Шчарбінскай, арыштантак некалькі разоў на дзень выводзілі з камер і прымушалі стаяць у чарзе ўздоўж сцяны з шырока расстаўленымі нагамі, а калі ногі не лічылі дастаткова шырока расстаўленымі супрацоўнікамі, жанчынам нанеслі ўдары кулаком у пахвінную вобласць, у тым ліку падчас месячных, з-за чаго з іх адваліліся гігіенічныя сурвэткі. Падчас суда над Шчарбінскай, які адбыўся непасрэдна ў ізалятары часовага ўтрымання, яна была жорстка збітая Крысцінай пасля адмовы падпісаць сфальсіфікаваны пратакол затрымання. Таксама Шчарбіцкая ўспамінае, што ў нейкі момант яе вывелі ў калідор з аголенымі мужчынамі на каленях, ілбамі на сцяне і звязанымі за спіной рукамі. Калідор быў заліты крывёю, затрыманыя мужчыны стагналі, а супрацоўнікі моцна крычалі.[23]

У інтэрв’ю Naviny.by былы арыштант Акрэсціна паведаміў, што ў нейкі момант усю ноч было чуваць надзвычай жорсткае збіццё жанчыны. Паводле яго слоў, некаторыя людзі паміралі ў камерах пасля жорсткага збіцця, а ўсе просьбы іх зняволеных аб медыцынскай дапамозе супрацоўнікі Акрэсціна ігнаравалі. У рэдкіх выпадках, калі медыкам дазвалялі агледзець пацярпелых затрыманых і прасілі дазволу перавезці іх у шпіталі, супрацоўнікі АМАПа адмаўлялі ў гэтым, маўляў: «Няхай паміраюць». Тое ж самае тычыцца і людзей з цукровым дыябетам. Некалькі разоў у затрыманых забіралі смартфоны і разбівалі ім галовы. Затрыманых, якія адмовіліся даць паролі для разблакоўкі, катавалі слезацечным газам і ламалі пальцы, пакуль не далі пароль. Па словах былога затрыманага, каля 124 чалавек утрымліваліся ў камеры плошчай 30 квадратных метраў, што прымушала іх знаходзіцца да 24 гадзін, пры гэтым на 15 гадзін ім адмаўлялі ў вадзе. Ён таксама адзначыў, што пры прыёме затрыманых у ІЧУ не праводзілася інвентарызацыя, што азначае, што іх асабістыя рэчы, у тым ліку грошы, маглі быць выкрадзеныя. Заўважылі, што некаторыя затрыманыя выйшлі з Акрэсціна без абутку.[24]

11 жніўня сябры арганізацыі «Адкрытая Расія» Арцём Важанкоў і Ігар Рогаў, якія прыехалі ў Мінск для назірання за выбарамі, былі затрыманыя міліцыяй і дастаўлены ў СІЗА «Акрэсціна». У сваім інтэрв’ю Радыё Свабодная Еўропа пад назвай «Мы перавыхоўваем вас, падонкі!» , Важанкоў расказаў аб шматлікіх злоўжываннях, якім ён і іншыя затрыманыя, некаторыя з іх непаўналетнія, падвяргаліся супрацоўнікам ізалятара. Важанкоў паведаміў, што кожны раз, калі затрыманыя прасілі ежы ці вады ці казалі, што трэба схадзіць у прыбіральню, яны сустракаліся з вербальнай і фізічнай агрэсіяй з боку супрацоўнікаў цэнтра. Затрыманых зневажалі тым, што іх прымушалі распранацца да бялізны і заставацца ў такім стане як у камеры, так і падчас судовых працэсаў, якія праходзілі непасрэдна ў ізалятары часовага ўтрымання.[25]

Па словах аднаго з былых затрыманых на Акрэсціна, неўзабаве пасля затрымання людзям разрэзалі адзенне (у тым ліку, у некаторых выпадках і бялізну) і міліцыянты пазначылі лічбавым маркерам, пасля чаго на іх толькі спасылаліся. прысвоены нумары. Некаторыя з задзейнічаных супрацоўнікаў міліцыі рабілі малюнкі на целах затрыманых.[26] [27]

У відэасюжэце Current Time TV пад назвай «Яны абыходзіліся са мной як з жывёлай» некалькі вызваленых беларускіх затрыманых расказалі пра злоўжыванні з боку міліцыі, якія ўключалі групавыя згвалтаванні і пагрозы забойствам, жорсткае збіццё, катаванні халоднай вадой, адмову ў ежы і вадзе больш за 48 гадзін і прымус пад пагрозай катаванняў падпісаць пратакол затрымання.[28]

Па словах 16-гадовага былога затрыманага, якога пасля жорсткага збівання і катаванняў электрычным токам давялося шпіталізаваць у стане комы, затрыманым загадалі спяваць гімн АМАПу, а ў выпадку адмовы — дубінкі забівалі ў горла, а аднойчы затрыманую дубінкай анальна згвалцілі.[29]

Сталіроўшчык Мінскага трактарнага завода Сяргей Дылеўскі, які дапамагаў дастаўляць пратэстоўцаў, вызваленых з ізалятара ў шпіталь, нагадаў, што адзін з іх страціў вока пасля збіцця на аб’екце. Гэта сведчанне раззлавала Дылеўскага і прывяло да яго ўступлення ў Каардынацыйны савет.[30]

11 жніўня гродзенка Карына Маліноўская была затрымана людзьмі ў цывільным каля свайго дома і дастаўлена ў РУУС Ленінскага раёна Гродна, дзе падчас цяжарнасці яе моцна ўдарылі кулаком у жывот. Нягледзячы на інфармаванне супрацоўнікаў РУВД аб яе стане і з’яўленні боляў у жываце, ёй спачатку адмаўлялі ў медыцынскай дапамозе і пагражалі збіццём і забраць дзіцяці ў выпадку невыканання загадаў міліцыі.. Прыкладна праз тры гадзіны яе правяралі медыцынскія работнікі РУВД, якія засумняваліся ў факце яе цяжарнасці і выклікалі хуткую толькі пасля таго, як Маліноўская нагадала ім аб іх юрыдычнай адказнасці. У гарадской бальніцы яе цяжарнасць пацвердзілі, і там медперсанал настойваў на неадкладнай шпіталізацыі, якую суправаджэнне паліцыянтаў палічылі магчымай толькі пры прыкуцці Маліноўскай кайданкамі да ложка. Маліноўская з альтэрнатыўным варыянтам вызвалення раніцай пасля дастаўкі ў мясцовы ізалятар і праходжання суда пагадзілася пры ўмове, што яе больш не будуць збіваць. У ІЧУ Маліноўскую не збівалі, а даводзілі да масавага збіцця мужчын, за якім яе прымушалі назіраць супрацоўнікі цэнтра, якія паведамілі пра яе стан. Праз некаторы час гэтага катавання, якое Маліноўская параўнала з "нечым з фільма пра гестапа «, у яе цела пачала моцна дрыжыць, што напалохала ахоўнікаў і прымусіла выклікаць хуткую. У бальніцы ў Маліноўскай дыягнаставалі разрыў кісты і зрабілі аперацыю, якая ў выніку прывяла да страты цяжарнасці. Пасля гэтага з Малінвоскай звязаліся супрацоўнікі РУВД і запатрабавалі падпісаць пратакол затрымання, у якім яна акрэсліла, што яна „лаялася матам, крычала і нападала на людзей“, ад чаго яна адмовілася. У рэшце рэшт яе асудзілі да адміністрацыйнага збору за ўдзел у „ланцугу салідарнасці“ 14 жніўня.[31]

Група невядомых узброеных вайскоўцаў у паўсядзённым адзенні, бронекамізэльках і шлемах з паліцэйскімі дубінкамі (на дарозе). Мінск, 1 лістапада 2020 г.

Парушэнні парадку арышту і суда

[правіць | правіць зыходнік]

Парушэнні працэдуры арышту

[правіць | правіць зыходнік]

Затрыманні дэманстрантаў часта праводзілі людзі ў масках або балаклавах і без пасведчанняў, некаторыя з іх былі ў цывільным і бронекамізэльках. Агенты ў цывільным, якіх неафіцыйна называюць „ціхімі людзьмі“ (руск.: тихари — ціхары [32]), не толькі арыштоўвалі ўдзельнікаў акцыі ў супрацоўніцтве з урадавымі войскамі, але і збівалі людзей, здымалі аператыўнае відэа і давалі паказанні ў судах. Іх прыналежнасць часта немагчыма было ўсталяваць.[33] [34] [35] [36] [32] [37] [38] [39] [40] Прымяненне супрацоўнікаў міліцыі ў цывільным прызнаў міністр унутраных спраў Юрый Караеў[36], у той час як, на думку беларускіх праваабаронцаў, адзіным магчымым юрыдычным абгрунтаваннем такіх мер была спецыяльная следчая дзейнасць. Яны таксама адзначаюць, што інструкцыя АБСЕ па масавых палітычных сустрэчах патрабуе, каб міліцыянты былі лёгка ідэнтыфікаваныя.[36] [41]

Паступалі шматлікія паведамленні аб арыштах без увядзення (імя, званне, пасада афіцэра) і тлумачэння прычын арышту, нягледзячы на прамое патрабаванне беларускага заканадаўства. У МУС заявілі, што ўсе такія выпадкі былі абгрунтаваныя «неадкладнымі патрэбамі».[42] [43] Арышт Марыі Калеснікавай часам параўноўвалі з выкраданнем. [44] [45]

Прымусовыя праверкі мабільных тэлефонаў мінакоў шырока практыкаваліся без пастановы пракурора і суда. Калі супрацоўнікі міліцыі або вайскоўцы знайшлі фота з акцый пратэсту або падпіскі на антылукашэнкаўскія Telegram-каналы, правяранага могуць затрымаць і/або збіць.[46] [47] [48]

На выбарчых участках былі затрыманыя некаторыя ўдзельнікі акцыі, у тым ліку мінакі, раварысты, журналісты і назіральнікі за выбарамі.[49] [50] [51] [52] [53] [54] [55]

Парушэнні судовага працэсу

[правіць | правіць зыходнік]

Многія затрыманыя ў першыя дні пасля выбараў заяўлялі, што суды над імі былі надзвычай спрошчанымі і кароткімі, часта праходзілі непасрэдна ў СІЗА. Некаторых затрыманых супрацоўнікі міліцыі дубінкамі прымушалі станавіцца на калені перад суддзямі і не глядзець на іх. У некаторых выпадках прозвішчы суддзяў не агучваліся, а прысуд зачытваўся без суддзі.[56] [57] [58] [59] Многія суды праходзілі ў закрытым рэжыме.[59] [60] [61]

Часта паведамлялася, што ў міліцэйскіх пратаколах было шмат памылак, у тым ліку блытаніны імёнаў, месцаў і абставінаў, але пярэчанні наконт гэтых памылак суддзі рэдка прымалі пад увагу.[62] [63] [64] [65] [66] Паведамлялася, што тых, хто не згодны з пратаколамі міліцыі і адмовіўся іх падпісваць, могуць збіць.[64] Назіральніца за выбарамі, якая была затрыманая на ўчастку, была асуджаная на падставе пратаколу, у якім сцвярджалася, што праз 2 гадзіны пасля затрымання яна выкрыквала антыдзяржаўныя лозунгі ў іншым месцы Мінска.[63] Затрыманаму расійскаму турыстаму паслядоўна прад’явілі абвінавачанне за тое, што ён пратэставаў у двух розных раёнах Мінска адначасова.[66] Вядомы прынамсі тры падобныя выпадкі з журналістамі: спачатку яны былі абвінавачаныя на падставе аднаго міліцэйскага пратаколу, але пасля таго, як яны заявілі, што ў названы час затрымання знаходзіліся ў іншым месцы, ім выставілі абвінавачанне і асудзілі па іншым пратаколе.[67] [68] У Мінску жанчыну прызналі вінаватай, адзіным доказам якой стала фота ў сацыяльнай сетцы.[69]

Сведкі абвінавачання, калі такія былі, давалі паказанні дыстанцыйна (праз паслугі відэасувязі), ананімна або са змененымі імёнамі, а іх твары часам закрывалі маскамі або балаклавамі.[70] [71] [72] Адзін з абвінавачаных журналістаў сцвярджаў, што сведку, які даваў супраць яго паказанні, падказваў мужчына побач. [72] У верасні міністр унутраных спраў Юрый Караеў прапанаваў беларускаму парламенту ўзаконіць такую практыку, каб павысіць бяспеку міліцыянтаў.[73]

Абаронцы паведамлялі аб перашкодах з боку дзяржаўных чыноўнікаў і парушэнні іх правоў, у тым ліку аб наўмысным утойванні месцазнаходжання сваіх падабаронных і неабвешчаным пачатку судоў.[74] [75]

11 верасня суддзя Заводскага раёна Мінска Жанна Хвойніцкая ў сваім рашэнні заявіла, што доказам віны з’яўляецца наяўнасць дамовы з адвакатам.[76]

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ ""Там творится какой-то ад". Истории людей, которые побывали в изоляторе на Окрестина после выборов"(руск.). 13 August 2020. Архівавана з арыгінала 14 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 14 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 21 красавіка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022.
  2. ↑ Белорусские тюрьмы не справляются: подробности об условиях для задержанных активистов (руск.). 24tv.ua (13 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 22 August 2020.
  3. ↑ "В тюрьме нас раздели догола и заставили приседать": бывший сотрудник МЧС рассказал, как был жестко задержан и провел одну ночь в заключении (руск.)(недаступная спасылка). newgrodno.by (13 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 24 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  4. ↑ Белорусский правозащитник — о задержаниях людей, пытках в тюрьмах и конвейерных судах (руск.)(недаступная спасылка). www.znak.com (12 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 20 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  5. ↑ "'How Can This Be Our Country?': Claims Of Torture Abound As Belarusian Jails Swell". 13 August 2020.
  6. ↑ "Belarus crackdown: Evidence grows of widespread torture as protesters are freed". 14 August 2020.
  7. ↑ "'If you croak we don't care': Brutality in Belarus". 15 August 2020.
  8. ↑ СМИ опубликовали аудиозапись пыток в минском СИЗО. На ней слышны крики и удары. gordonua.com (16 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 22 August 2020.
  9. ↑ Belarus: Widespread torture of protesters suggests crimes against humanity. World Organization Against Torture (14 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 25 September 2020.
  10. ↑ HRF Sends Letters to Belarusian Security Officers Accused of Crimes Against Humanity. Human Rights Foundation (19 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 13 September 2020.
  11. ↑ UN human rights experts: Belarus must stop torturing protesters and prevent enforced disappearances. Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (1 верасня 2020). Архівавана з першакрыніцы 1 September 2020.
  12. ↑ Moscow, Yan Auseyushkin Andrew Roth in (10 August 2020). "Belarus election: Lukashenko's claim of landslide victory sparks widespread protests". The Guardian.
  13. ↑ Mackinnon, Amy. Meltdown in Minsk. Foreign Policy (10 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 12 August 2020.
  14. ↑ "Второй день протестов в Беларуси. Первый погибший и баррикады". 10 August 2020. Архівавана з арыгінала 13 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  15. ↑ "Много техники и силовиков, отобранные у фотографов СМИ флешки. Что происходит 11 августа в городах страны. Онлайн". tut.by. 11 August 2020. Архівавана з арыгінала 12 студзеня 2021. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 9 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 9 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  16. ↑ "Hundreds form human chains as Belarus protests intensify". 13 August 2020.
  17. ↑ "После выборов: цепи солидарности, реакция МИД, жалоба Тихановской в ЦИК и помощь пострадавшим". 12 August 2020.
  18. ↑ Interactive dialogue on the High Commissioner's report on Belarus. Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (17 сакавіка 2022).
  19. ↑ "Хотели перемен, суки? Спецкор "Медузы" Максим Солопов рассказывает, что происходило в изоляторе на улице Окрестина, который стал символом полицейской жестокости в Беларуси"(руск.). 16 August 2020.
  20. ↑ ""Засунули в трусы боевую гранату. Сказали, за мою смерть ничего не будет". Задержанные рассказали об избиениях". 14 August 2020. Архівавана з арыгінала 18 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 18 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 18 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  21. ↑ {{cite news}}: Пустое цытаванне (даведка)
  22. ↑ "Что происходит в военном госпитале, куда везли с травмами c протестов. Рассказывает врач". 16 August 2020. Архівавана з арыгінала 17 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  23. ↑ {{cite news}}: Пустое цытаванне (даведка)
  24. ↑ "Узники Окрестина. Шокирующие истории"(руск.). BelaPAN. 15 August 2020.
  25. ↑ ""Мы вас, твари, перевоспитываем". Артем Важенков о пытках"(руск.). Radio Free Europe/Radio Liberty. 17 August 2020.
  26. ↑ ""Разрезали штаны, черным маркером написали номера – брат подумал, что их поведут на бойню": как в Минске "воспитывали" задержанных". Архівавана з арыгінала 5 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  27. ↑ Video. www.youtube.com. Архівавана з першакрыніцы 28 January 2020.
  28. ↑ Released Belarusian Detainees Allege Vicious Police Abuse: 'They Treated Me Like An Animal'(англ.), Архівавана з арыгінала 13 September 2020, Праверана 18 August 2020
  29. ↑ "В больницу из Партизанского РУВД Минска привезли сильно избитого 16-летнего подростка, он был в коме"(руск.). tut.by. 15 August 2020. Архівавана з арыгінала 15 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 8 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  30. ↑ "Belarus Worker Takes Up Mantle of Protest Leader". DNYUZ. 21 August 2020.
  31. ↑ "…У выніку я страціла цяжарнасць". Narodnaja Volya. 25 September 2020. Архівавана з арыгінала 1 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 9 красавіка 2022. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 9 красавіка 2022. Праверана 27 сакавіка 2022.
  32. ↑ а б "Титушки по-белорусски. Кто такие "тихари" — люди в штатском, жестоко избивающие протестующих в Беларуси"(руск.). Novoe Vremya. 8 September 2020.
  33. ↑ "В Минске перед началом акции оппозиции неизвестные в балаклавах задерживают протестующих"(руск.). Znak. 13 September 2020. Архівавана з арыгінала 22 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 15 студзеня 2021. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 15 студзеня 2021. Праверана 27 сакавіка 2022.
  34. ↑ "Протесты в Беларуси: десятки тысяч около резиденции Лукашенко, сотни задержанных"(руск.). BBC. 13 September 2020.
  35. ↑ ""Мне все равно, отчислят его или нет!" Как родители и деканы встречали у РУВД задержанных студентов"(руск.). tut.by. 6 September 2020. Архівавана з арыгінала 19 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  36. ↑ а б в "Могут ли задерживать люди в штатском? А если просто шел мимо? Отвечает МВД, Генпрокуратура и правозащитник"(руск.). tut.by. 23 June 2020. Архівавана з арыгінала 25 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  37. ↑ "Лишним не будет. Зачем белорусам соглашение с адвокатом"(руск.). BelaPAN. 17 September 2020.
  38. ↑ ""Я видел, как людей бьют, а они ползут, извиваясь, словно гусеницы". Говорят пострадавшие от насилия во время задержаний"(руск.). Onliner.by. 19 August 2020. Архівавана з арыгінала 12 красавіка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 красавіка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022.
  39. ↑ »"Девушка, пережившая Окрестина, — об условиях содержания женщин в изоляторе"(руск.). Onliner.by. 24 August 2020. Архівавана з арыгінала 27 кастрычніка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 27 кастрычніка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022.
  40. ↑ Неабходна задаць title= і url= для шаблона {{cite web}}. .
  41. ↑ "Омоновец скрывает лицо под балаклавой. Что говорит закон"(руск.). BelaPAN. 10 September 2020.
  42. ↑ "Могут ли задерживать люди в штатском? А если просто шел мимо? Отвечает МВД, Генпрокуратура и правозащитник"(руск.). tut.by. 23 June 2020. Архівавана з арыгінала 25 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 25 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  43. ↑ "Омоновец скрывает лицо под балаклавой. Что говорит закон"(руск.). BelaPAN. 10 September 2020.
  44. ↑ Amnesty International calls to release prisoner of conscience Maryia Kalesnikava. spring96.org (24 верасня 2020). Архівавана з першакрыніцы 28 September 2020.
  45. ↑ "В Минске пропала Мария Колесникова — один из лидеров белорусской оппозиции"(руск.). 7 September 2020.
  46. ↑ ""Я видел, как людей бьют, а они ползут, извиваясь, словно гусеницы". Говорят пострадавшие от насилия во время задержаний"(руск.). Onliner.by. 19 August 2020. Архівавана з арыгінала 12 красавіка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 красавіка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022.
  47. ↑ ""Когда дали протокол на подпись, я даже не смогла взять ручку": 23-летнюю Фаину из изолятора в больницу доставили с ЧМТ и сотрясением мозга"(руск.). Komsomolskaya Pravda. 16 August 2020.(недаступная спасылка)
  48. ↑ "Милиционер требует разблокировать телефон. Что говорит закон"(руск.). BelaPAN. 28 August 2020.
  49. ↑ ""Это какое-то зверство…" Пострадавшие и задержанные рассказывают про суды и травмы"(руск.). 15 August 2020. Архівавана з арыгінала 5 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  50. ↑ Неабходна задаць title= і url= для шаблона {{cite web}}. .
  51. ↑ Минчане рассказали об избиениях в РУВД и на Окрестина, а также о ненависти медиков к ОМОНу (руск.)(недаступная спасылка). ej.by (17 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 29 сакавіка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022.
  52. ↑ "В Витебске на мирной акции протеста задержали айтишников, журналиста и случайных прохожих"(руск.). 26 August 2020. Архівавана з арыгінала 9 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 28 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  53. ↑ В Минске массово задержали журналистов СПИСОК (руск.). baj.by (27 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 27 September 2020.
  54. ↑ "В Бресте ОМОН жестко задержал корреспондента TUT.BY, в Минске на Пушкинской силовики напали на других журналистов"(руск.). 12 August 2020. Архівавана з арыгінала 12 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 жніўня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  55. ↑ "Главный редактор газеты "Наша Ніва" возвращается из Жодино в Минск"(руск.). 12 August 2020. Архівавана з арыгінала 20 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  56. ↑ ""Я видел, как людей бьют, а они ползут, извиваясь, словно гусеницы". Говорят пострадавшие от насилия во время задержаний"(руск.). Onliner.by. 19 August 2020. Архівавана з арыгінала 12 красавіка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 красавіка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022.
  57. ↑ ""Это какое-то зверство…" Пострадавшие и задержанные рассказывают про суды и травмы"(руск.). 15 August 2020. Архівавана з арыгінала 5 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  58. ↑ Неабходна задаць title= і url= для шаблона {{cite web}}. .
  59. ↑ а б "Задержанного в Минске россиянина 10 дней не могут найти ни родные, ни российский МИД"(руск.). 19 August 2020.
  60. ↑ У Колесниковой в тюрьме начались проблемы со здоровьем (руск.). belnovosti.by (14 верасня 2020).
  61. ↑ "Суд в закрытом режиме проверит законность ареста представителя Коордсовета Знака"(руск.). 17 September 2020. Архівавана з арыгінала 20 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 15 мая 2021. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 15 мая 2021. Праверана 27 сакавіка 2022.
  62. ↑ ""Я видел, как людей бьют, а они ползут, извиваясь, словно гусеницы". Говорят пострадавшие от насилия во время задержаний"(руск.). Onliner.by. 19 August 2020. Архівавана з арыгінала 12 красавіка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 красавіка 2021. Праверана 27 сакавіка 2022.
  63. ↑ а б ""Это какое-то зверство…" Пострадавшие и задержанные рассказывают про суды и травмы"(руск.). 15 August 2020. Архівавана з арыгінала 5 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  64. ↑ а б "Как обращаются с женщинами, задержанными на протестах в Беларуси".
  65. ↑ "Омоновец в суде назвал журналиста "координатором протестного шествия". Но пояснить не смог". Архівавана з арыгінала 29 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  66. ↑ а б "Задержанного в Минске россиянина 10 дней не могут найти ни родные, ни российский МИД"(руск.). 19 August 2020.
  67. ↑ ""Голые парни стояли на коленях, руки за спиной, лбом в стену": что увидела на Окрестина мама троих детей, которая сама оттуда попала в больницу".
  68. ↑ "По 11 суток ареста дали фотокорреспондентам. Они делали репортажи, суд признал их демонстрантами". Архівавана з арыгінала 30 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 18 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 18 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  69. ↑ "Проходила мимо, сделала фото — и это пикет? Суд дал 10 суток ареста Валерии Уласик, дочери редактора TUT.BY". Архівавана з арыгінала 26 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  70. ↑ "Прецедент: работавших на акции журналистов суд признал виновными и дал сутки. Свидетели — в балаклавах и без имен"(руск.). 4 September 2020. Архівавана з арыгінала 30 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  71. ↑ "По 11 суток ареста дали фотокорреспондентам. Они делали репортажи, суд признал их демонстрантами". Архівавана з арыгінала 30 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 18 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 18 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  72. ↑ а б "Омоновец в суде назвал журналиста "координатором протестного шествия". Но пояснить не смог". Архівавана з арыгінала 29 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  73. ↑ "Глава МВД: сотрудники милиции не защищены в судах"(руск.). 16 September 2020.(недаступная спасылка)
  74. ↑ "Власть надеется, что люди походят по площадям и разойдутся" — мнение о правовом дефолте в Беларуси (руск.). probusiness.io (18 жніўня 2020). Архівавана з першакрыніцы 22 September 2020.
  75. ↑ "Телеведущему Денису Дудинскому дали 10 суток ареста. Адвокату о начале процесса не сказали"(руск.). 3 September 2020. Архівавана з арыгінала 25 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 24 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 24 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
  76. ↑ "В Беларуси договор с адвокатом приравняли к намерению нарушить закон"(руск.). tut.by. 15 September 2020. Архівавана з арыгінала 1 кастрычніка 2020. Праверана 27 сакавіка 2022. Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 17 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 17 верасня 2020. Праверана 27 сакавіка 2022.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Праваабарончыя_праблемы,_звязаныя_з_падаўленнем_беларускіх_пратэстаў_2020_года&oldid=4850842"