Літоўска-Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка

Гістарычная дзяржава
Літоўска-Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка
літ.: Lietuvos–Baltarusijos Tarybinė Socialistinė Respublika польск.: Litewsko-Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka ідыш: סאָציאַליסט סאָוועטן רעפובליק פון ליטע און ווייַסרוסלאַנ
Сцяг
<  <   >  >  > 27 лютага 1919 — 25 жніўня 1919
Сталіца	Вільня
Найбуйнейшыя гарады	Вільня, Мінск, Коўна
Мова(ы)	літоўская, беларуская, руская, польская, ідыш
Афіцыйная мова	беларуская, літоўская мова, польская, ідыш і руская
Плошча	207 тыс.км²
Насельніцтва	4 млн (1919)
Форма кіравання	Савецкая рэспубліка
Кіраўнікі дзяржавы
Старшыня Цэнтральнага Выканаўчага Камітэта
• 1919	Казімір Цыхоўскі
Старшыня Савета Народных Камісараў
• 1919	Вінцас Міцкявічус-Капсукас
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Літо́ўска-Белару́ская Саве́цкая Сацыялісты́чная Рэспу́бліка, таксама Саве́цкая Сацыялісты́чная Рэспу́бліка Літвы́ і Белару́сі (скарочана Літбе́л) — дзяржаўнае ўтварэнне, якое з’явілася ў адпаведнасці з рэкамендацыямі ЦК РКП(б) 27 лютага 1919 шляхам аб’яднання Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі і Літоўскай Савецкай Рэспублікі.

Гісторыя

Адзін з галоўных ініцыятараў утварэння ЛітБел Я. Свярдлоў у тэлеграме ад 30 студзеня 1919 года ў ЦК КП Літвы паведамляў:

на з'ездзе Саветаў Беларусі будзе вынесена рашэнне аб аб'яднанні Беларусі і Літвы. Прапанаваць літоўскім таварышам як можна хутчэй склікаць з'езд і правесці там тое ж рашэнне. ЦК лічыць гэтае рашэнне найбольш адпавядаючым нашым агульнапалітычным задачам і цалкам адпавядаючым міжнароднай кан'юнктуры.

У склад Літбела былі ўключаны тэрыторыі Віленскай, Мінскай, часткі Ковенскай і Гродзенскай губерній. Адміністрацыйным цэнтрам абвешчана Вільня. 16 лютага 1919 Часовы рабоча-сялянскі ўрад Літоўскай ССР і ЦВК ССРБ накіравалі ноту польскаму ўраду з прапановай стварыць змешаную камісію для мірнага ўрэгулявання спрэчных тэрытарыяльных пытанняў і вызначэння дзяржаўнай мяжы паміж толькі што абвешчанай ЛітБел і Польшчай. 28 лютага 1919 ЦВК ЛітБел выдаў Дэкларацыю аб знешняй палітыцы, у якой зноў выказвалася гатоўнасць «вырашаць усе спрэчныя пытанні палюбоўна і міралюбіва». Канстатавалася тое, што ўрад Польшчы не адказаў на прапанову аб стварэнні змешанай камісіі і працягвае наступленне. У Дэкларацыі змяшчаўся паўторны (першы быў у Маніфесце аб стварэнні ССРБ) заклік «да ўсіх народаў і іх урадаў» прызнаць Сацыялістычную Савецкую Рэспубліку Літвы і Беларусі і ўступіць з ёю ў зносіны. 1 сакавіка 1919 СНК ЛітБел ССР у ноце да ўрадаў ЗША, Вялікабрытаніі, Францыі і Японіі даў згоду на ўдзел у канферэнцыі на Прынцавых астравах для вырашэння спрэчных пытанняў паміж урадамі, што ўтварыліся на тэрыторыі былой Расійскай імперыі. Але ўсе гэтыя прапановы засталіся без адказу. Польшча і краіны Антанты не прызнавалі ЛітБел і адмаўляліся ўступаць з ёй у перагаворы.

Вядучая роля належала Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Літвы і Беларусі (створана ў сакавіку 1919), дазвалялася дзейнасць камуністычных і рабочых партый і груп, якія прадстаўлялі яўрэйскае і польскае насельніцтва. Была абвешчана нацыяналізацыя прадпрыемстваў, прымусовая харчовая развёрстка, усеагульная працоўная павіннасць.

У красавіку-верасні 1919 тры чвэрці Літбела занята польскімі войскамі. Пасля гэтага органы ўлады Літбела часткова ліквідаваны паводле рашэння ЦК РКП(б).

Пасля падпісання мірнага дагавора паміж РСФСР і Літвой 12 ліпеня 1920 і другога абвяшчэння незалежнасці ССРБ 31 ліпеня 1920 Літбел юрыдычна спыніла існаванне.

Урад

Урад Літбела ўзначаліў В. Міцкявічус-Капсукас. У склад увайшлі:

• Кіраўнік ЦВК КП ЛіБ: Вінцас Міцкявічус-Капсукас
• Кіраўнік ЦВК: Казімер Цыхоўскі
• Кіраўнік Віленскага Савета Дэлегатаў Рабочых і Салдацкіх дэпутатаў: Казімер Цыхоўскі
• Кіраўнік Савета Народных Камісараў: Вінцас Міцкявічус-Капсукас
• Народны камісар фінансаў: Казімер Цыхоўскі
• Народны камісар камунікацыі: Аляксандр Якшэвіч
• Народны камісар дзяржаўнага кантролю: Станіслаў Берсан
• Народны камісар асветы: Юліян Ляшчынскі, Аляксандар Чарвякоў
• Народны камісар працы: Сямён Дыманштэйн
• Народны камісар унутраных спраў: Зігмас Алекса-Ангарэтыс, Якаў Далецкі
• Народны камісар вайсковых спраў: Іосіф Уншліхт
• Народны камісар замежных спраў: Вінцас Міцкявічус-Капсукас
• Народны камісар юстыцыі (справядлівасці): Мечыслаў Казлоўскі
• Народныя камісары без партфеля: Канстанцінас Керванічус, Пранас Сватэліс-Пралетарас і Айзік Вайнштэйн.

Ацэнкі

Беларускі журналіст Валянцін Жданко так ахарактарызаваў Літоўска-Беларускую ССР:

Марыянэткавая буфэрная квазідзяржава, кароткае існаваньне якой паказала, наколькі мала расейскія бальшавікі лічыліся зь беларусамі і беларускімі нацыянальнымі інтарэсамі.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Літоўска-Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка