Клецк: Розніца паміж версіямі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 1: Радок 1:
{{НП
{{НП-Беларусь
|статус = Горад
|статус = Горад
|беларуская назва = Клецк
|беларуская назва = Клецк
Радок 37: Радок 37:
|афіцыйная мова-ref =
|афіцыйная мова-ref =
|двароў =
|двароў =
|насельніцтва = 11317
|насельніцтва = 11348
|крыніца насельніцтва = <ref name="2016-Estimate"/>
|крыніца насельніцтва = <ref name="2017-Estimate"/>
|год перапісу = 2016
|год перапісу = 2017
|шчыльнасць =
|шчыльнасць =
|нацыянальны склад =
|нацыянальны склад =
Радок 51: Радок 51:
|від ідэнтыфікатара =
|від ідэнтыфікатара =
|лічбавы ідэнтыфікатар =
|лічбавы ідэнтыфікатар =
|катэгорыя ў Commons = Kletsk
|катэгорыя ў Commons = Klieck
|сайт = http://kletsk.minsk-region.by/
|сайт = http://kletsk.minsk-region.by/
|мова сайта = ru
|мова сайта = ru
Радок 64: Радок 64:
|add3n =
|add3n =
|add3 =
|add3 =
|OpenStreetMap = 242978921
|OpenStreetMap = 242978921
}}
}}
⚫
'''Клецк'''<ref name="NNP"/> ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Klieck'') — горад у [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Клецкі раён|Клецкага раёна]], на [[рака Лань|р. Лань]]. У 140 км да паўднёвага захаду ад [[Мінск]]а; [[Станцыя Клецк|чыгуначная станцыя]] на лініі [[Асіповічы]]—[[Баранавічы]]. Аўтадарогамі злучаны з [[Нясвіж]]ам, [[Баранавічы|Баранавічамі]], [[Слуцк]]ам. Насельніцтва 11&nbsp;348 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>.


{{змест злева}}
⚫
'''Клецк''' ([[Інструкцыя па транслітарацыі (2007)|афіц. транс.]]: ''Klieck'') — горад у [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Клецкі раён|Клецкага раёна]], на [[рака Лань|р. Лань]]. У 140 км да паўднёвага захаду ад [[Мінск]]а; [[Станцыя Клецк|чыгуначная станцыя]] на лініі [[Асіповічы]]—[[Баранавічы]]. Аўтадарогамі злучаны з [[Нясвіж]]ам, [[Баранавічы|Баранавічамі]], [[Слуцк]]ам. Насельніцтва 11&nbsp;317 чал. (2016)<ref name="2016-Estimate"/>.


== Этымалогія ==
== Этымалогія ==
На думку беларускага географа [[Вадзім Жучкевіч|В. Жучкевіча]], тапонім «Клецк» утварыўся ад асновы [[клець]], або старога дыялектнага слова «клеч» — бярозавы параснік<ref>{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 160.</ref>. Варыянты назвы горада ў гістарычных крыніцах: ''Кльчьск''<ref>[[ПСРЛ]]. Т. 1. — М., 1962. С. 297.</ref>, ''Клеческ''.
На думку беларускага географа [[Вадзім Жучкевіч|В. Жучкевіча]], тапонім «Клецк» утварыўся ад асновы [[клець]], або старога дыялектнага слова «клеч» — бярозавы параснік<ref name="KTSB"/>. Варыянты назвы горада ў гістарычных крыніцах: ''Кльчьск''<ref name="PSRL"/>, ''Клеческ''.


У [[айканімія|айканіміі]] [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх зямель]] [[суфікс]] -ск (-цк) з'яўляецца глыбока традыцыйнай рэліктавай з'явай, якая падкрэслівае самабытнасць беларускага народа і старажытнасць тэрыторыі яго рассялення. Такі суфікс адзначаецца з [[IX]]—[[X]] стст., у тым ліку ў назвах двух старажытнейшых гарадоў [[Полацк]] і [[Смаленск]], засведчаных летапісамі [[пад]] 862 і [[863]] гг. Звыш паловы гарадоў з назвамі на -ск, згаданых у летапісах [[XI ст.]], прыпадае менавіта на зону фармавання [[беларусы|беларусаў]], дзе гэты суфікс выяўляе прадуктыўнасць і ў наступныя стагоддзі. Кожны трэці [[Гарады Беларусі|беларускі горад]] з ліку тых, што занесены ў «[[Спіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх]]» канца [[XIV ст.]], заканчваецца на -ск (-цк)<ref name="Прадмова"/>.
У [[айканімія|айканіміі]] [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх зямель]] [[суфікс]] -ск (-цк) з'яўляецца глыбока традыцыйнай рэліктавай з'явай, якая падкрэслівае самабытнасць беларускага народа і старажытнасць тэрыторыі яго рассялення. Такі суфікс адзначаецца з [[IX]]—[[X]] стст., у тым ліку ў назвах двух старажытнейшых гарадоў [[Полацк]] і [[Смаленск]], засведчаных летапісамі [[пад]] 862 і [[863]] гг. Звыш паловы гарадоў з назвамі на -ск, згаданых у летапісах [[XI ст.]], прыпадае менавіта на зону фармавання [[беларусы|беларусаў]], дзе гэты суфікс выяўляе прадуктыўнасць і ў наступныя стагоддзі. Кожны трэці [[Гарады Беларусі|беларускі горад]] з ліку тых, што занесены ў «[[Спіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх]]» канца [[XIV ст.]], заканчваецца на -ск (-цк)<ref name="Прадмова"/>.


Варыянт '''Клецак''' не вытлумачваецца [[Беларуская фанетыка|фанетычнымі законамі беларускай мовы]] і на працягу многіх стагоддзяў практычна не выходзіў за межы вуснага ўжытку. Пачатак яго пісьмовага выкарыстання адносіцца да канца [[XIX ст.]] Форма Клецак даволі актыўна выкарыстоўвалася пазней, у [[1920-я|1920-х]] гадах, у [[БССР]] (гл., напрыклад, [[А. І. Кайгарадаў|Кайгарадаў А. І.]] Кліматычны атляс Беларусі. Менск, 1927), а таксама ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] да часу яе [[Уз'яднанне Заходняй Беларусі з БССР|ўваходжання ў склад БССР]]<ref name="Прадмова"/>.
Варыянт '''Клецак''' не вытлумачваецца [[Беларуская фанетыка|фанетычнымі законамі беларускай мовы]] і на працягу многіх стагоддзяў практычна не выходзіў за межы вуснага ўжытку. Пачатак яго пісьмовага выкарыстання адносіцца да канца [[XIX ст.]] Форма Клецак даволі актыўна выкарыстоўвалася пазней, у [[1920-я|1920-х]] гадах, у [[БССР]] (гл., напрыклад, [[А. І. Кайгарадаў|Кайгарадаў А. І.]] Кліматычны атляс Беларусі. Менск, 1927), а таксама ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]] да часу яе [[Уз'яднанне Заходняй Беларусі з БССР|ўваходжання ў склад БССР]]<ref name="Прадмова"/>.


У наш час па-ранейшаму дамінуе форма на -цк, хоць у асобных выданнях і цяпер ужываецца варыянт Клецак<ref name="Прадмова">[http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/16876/1/%D0%9D%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D1%8B%20%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%20%D0%BF%D1%83%D0%BD%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%9E%20%D0%A0%D0%91_%D0%91%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB.pdf Лемцюгова В. П. : Прадмова да даведніка «Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь» ]</ref>.
У наш час па-ранейшаму дамінуе форма на -цк, хоць у асобных выданнях і цяпер ужываецца варыянт Клецак<ref name="Прадмова"/>.


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==
Радок 83: Радок 84:
У 2-ой палове Х стагоддзе на месцы горада заснавана неўмацаванае паселішча славянскага племені [[Дрыгавічы|дрыгавічоў]].
У 2-ой палове Х стагоддзе на месцы горада заснавана неўмацаванае паселішча славянскага племені [[Дрыгавічы|дрыгавічоў]].


Паводле археалагічных звестак, старажытнае паселішча існавала тут яшчэ ў сяр. [[11 стагоддзе|ХІ ст.]] Аднак першы пісьмовы ўспамін пра Клецк датуецца [[1127]] годам, калі ён з'яўляўся сталіцай [[Клецкае княства|удзельнага княства]]<ref>[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Клецк // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 105.</ref>. Ён згаданы ў сувязі з паходам паўднёварускіх князёў на Полацкую зямлю, у якім удзельнічала дружына Вячаслава Яраславіча «ис Клечьска».
Паводле археалагічных звестак, старажытнае паселішча існавала тут яшчэ ў сяр. [[11 стагоддзе|ХІ ст.]] Аднак першы пісьмовы ўспамін пра Клецк датуецца [[1127]] годам, калі ён з'яўляўся сталіцай [[Клецкае княства|удзельнага княства]]<ref name="evkl105"/>. Ён згаданы ў сувязі з паходам паўднёварускіх князёў на Полацкую зямлю, у якім удзельнічала дружына Вячаслава Яраславіча «ис Клечьска».


Таксама ў XI стагоддзі князем [[Яраслаў Мудры|Яраславам Мудрым]] быў пабудаваны драўляны замак. Дрыгавіцкае паселішча ператварылася ва ўмацаваны горад Клецк.
Таксама ў XI стагоддзі князем [[Яраслаў Мудры|Яраславам Мудрым]] быў пабудаваны драўляны замак. Дрыгавіцкае паселішча ператварылася ва ўмацаваны горад Клецк.


У 1258 г. здарыліся захоп і спусташэнне Клецка войскамі хана Бурундая падчас іх пахода на Навагрудскую зямлю.
У 1258 г. здарыліся захоп і спусташэнне Клецка войскамі хана Бурундая падчас іх пахода на Навагрудскую зямлю.


У [[14 стагоддзе|ХIV ст.]] Клецкае княства далучылася да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="ehb">[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Клецк // {{Крыніцы/ЭГБ|4к}} С. 194.</ref>. Пад [[1398]] згадваецца князь клецкі [[Ямант Тулунтавіч]] — стаўленнік Вітаўта (Аляксандра) Вялікага. У [[1401]] [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Вітаўт]] перадаў горада свайму брату [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонту Кейстутавічу]], у [[1404]] — князю Раману Фёдаравічу. У [[1433]] пад Клецкам войскі Жыгімонта Кейстутавіча разбілі прыхільнікаў [[Свідрыгайла Альгердавіч|Свідрыгайлы Альгердавіча]]. Каля [[1492]] вялікі князь [[Казімір Ягелончык|Казімір]] перадаў горада і княства Івану Яраславічу, які пакінуў іх у спадчыну свайму сыну Фёдару.
У [[14 стагоддзе|ХIV ст.]] Клецкае княства далучылася да [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="ehb"/>. Пад [[1398]] згадваецца князь клецкі [[Ямант Тулунтавіч]] — стаўленнік Вітаўта (Аляксандра) Вялікага. У [[1401]] [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Вітаўт]] перадаў горада свайму брату [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонту Кейстутавічу]], у [[1404]] — князю Раману Фёдаравічу. У [[1433]] пад Клецкам войскі Жыгімонта Кейстутавіча разбілі прыхільнікаў [[Свідрыгайла Альгердавіч|Свідрыгайлы Альгердавіча]]. Каля [[1492]] вялікі князь [[Казімір Ягелончык|Казімір]] перадаў горада і княства Івану Яраславічу, які пакінуў іх у спадчыну свайму сыну Фёдару.


У [[1503]] Клецк спалілі [[крымскія татары]]. У [[1506]] г. на Беларусь напалі больш за 30000 крымскіх татараў, якіх прывялі Махмат-Гірэй, Біціс-Гірэй і Бурнаш-Салатн. Вялікі князь [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] здолеў сабраць войска. [[5 жніўня]] 1506 г. на рацэ Лань каля Клецка адбылася бітва. Перамога над войскам крымскіх царэвічаў была поўная: 27 тысяч татараў загінулі і патанулі ў рацэ, 3 тысячы трапілі ў палон. Перамога пад Клецкам, на думку гісторыкаў, паклала канец паходам татараў на Беларусь.
У [[1503]] Клецк спалілі [[крымскія татары]]. У [[1506]] г. на Беларусь напалі больш за 30000 крымскіх татараў, якіх прывялі Махмат-Гірэй, Біціс-Гірэй і Бурнаш-Салатн. Вялікі князь [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] здолеў сабраць войска. [[5 жніўня]] 1506 г. на рацэ Лань каля Клецка адбылася бітва. Перамога над войскам крымскіх царэвічаў была поўная: 27 тысяч татараў загінулі і патанулі ў рацэ, 3 тысячы трапілі ў палон. Перамога пад Клецкам, на думку гісторыкаў, паклала канец паходам татараў на Беларусь.


Вялікі князь [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] выдаў Клецку прывілей на адзін [[год|рэгулярны]] кірмаш. У [[1522]]—[[1556]] горада знаходзілася ў валодання вялікай княгіні [[Бона Сфорца|Боны Сфорца]].
Вялікі князь [[Аляксандр Ягелончык|Аляксандр]] выдаў Клецку прывілей на адзін [[год|рэгулярны]] кірмаш. У [[1522]]—[[1556]] горада знаходзілася ў валодання вялікай княгіні [[Бона Сфорца|Боны Сфорца]].


У [[1550]] Андрэй Маствілоўскі фундаваў у Клецку Фарны касцёл ([[Траецкі касцёл, Клецк|Траецкі касцёл]])<ref>Kleck // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} S. 123.</ref>. Станам на [[1552]] у месце было 137 двароў, 4 царквы, манастыр, касцёл. У [[1553]] тут пачаў дзейнічаць адзін з першых на Беларусі кальвінскіх збораў, дзе ў [[1560]]—[[1563]] служыў прапаведнікам [[Сымон Будны]]. У [[1559]] вялікі князь [[Жыгімонт Аўгуст]] выдаў гораду прывілей на 2 [[год|рэгулярныя]] кірмашы. У [[1586]] утварылася [[Клецкая ардынацыя Радзівілаў]]. Станам на [[1626]] у месце было 448 двароў, пад [[1641]] згадваецца [[Клецкая бібліятэка Радзівілаў]].
У [[1550]] Андрэй Маствілоўскі фундаваў у Клецку Фарны касцёл ([[Траецкі касцёл, Клецк|Траецкі касцёл]])<ref name="HSKP"/>. Станам на [[1552]] у месце было 137 двароў, 4 царквы, манастыр, касцёл. У [[1553]] тут пачаў дзейнічаць адзін з першых на Беларусі кальвінскіх збораў, дзе ў [[1560]]—[[1563]] служыў прапаведнікам [[Сымон Будны]]. У [[1559]] вялікі князь [[Жыгімонт Аўгуст]] выдаў гораду прывілей на 2 [[год|рэгулярныя]] кірмашы. У [[1586]] утварылася [[Клецкая ардынацыя Радзівілаў]]. Станам на [[1626]] у месце было 448 двароў, пад [[1641]] згадваецца [[Клецкая бібліятэка Радзівілаў]].


[[27 жніўня]] [[1652]] [[Спіс польскіх манархаў|кароль]] і [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Ян Казімір]] надаў Клецку [[Магдэбургскае права]] і герб: «''у блакітным полі княжацкая карона, пад якой паляўнічы рог''»<ref>[http://knihi.com/hierb/kleca.html Клецк] // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў|к}}</ref>. У [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовую вайну]] ў [[1655]] [[Маскоўскае княства|маскоўскія захопнікі]] зруйнавалі Клецк. Насельніцтва горада скарацілася ўдвая<ref name="evkl">[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Клецк // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 106.</ref>. У [[1683]] [[Маршалак вялікі літоўскі|маршалак вялікі]] [[Станіслаў Казімір Радзівіл]] заснаваў тут дамініканскі кляштар. У гэты час у месце было 217 двароў, дзейнічалі драўляныя ўніяцкія цэрквы Ушэсцю і Уваскрэсенская, працавалі 3 рамесныя цэхі.
[[27 жніўня]] [[1652]] [[Спіс польскіх манархаў|кароль]] і [[Спіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Ян Казімір]] надаў Клецку [[Магдэбургскае права]] і герб: «''у блакітным полі княжацкая карона, пад якой паляўнічы рог''»<ref name="HBH"/>. У [[Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовую вайну]] ў [[1655]] [[Маскоўскае княства|маскоўскія захопнікі]] зруйнавалі Клецк. Насельніцтва горада скарацілася ўдвая<ref name="evkl"/>. У [[1683]] [[Маршалак вялікі літоўскі|маршалак вялікі]] [[Станіслаў Казімір Радзівіл]] заснаваў тут дамініканскі кляштар. У гэты час у месце было 217 двароў, дзейнічалі драўляныя ўніяцкія цэрквы Ушэсцю і Уваскрэсенская, працавалі 3 рамесныя цэхі.


У часы [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ў [[1706]] шведскі аддзел разбіў пад Клецкам расійскае войска. Кароль і вялікі князь [[Аўгуст Моцны]] паўторна надаў гораду прывілей на 2 рэгулярныя кірмашы. Станам на [[1713]] тут было 152 двары.
У часы [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ў [[1706]] шведскі аддзел разбіў пад Клецкам расійскае войска. Кароль і вялікі князь [[Аўгуст Моцны]] паўторна надаў гораду прывілей на 2 рэгулярныя кірмашы. Станам на [[1713]] тут было 152 двары.


У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Клецк апынуўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дзе стаў цэнтрам воласці [[Случарэцкі павет|Случарэцкага павета]]. Статус паселішча панізілі да мястэчка, якое зрабілася вядомым у рэгіёне цэнтрам гандлю. У [[1796]] у Клецку збудавалі харальную сінагогу. [[20 красавіка]] ([[3 мая]]) [[1917]] гараджане ўпершыню змаглі ўрачыста адзначыць гадавіну прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]]<ref>{{Крыніцы/Паміж надзеяй і непакоем, 2007|к}} S. 114—115.</ref>.
У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу]] [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Клецк апынуўся ў складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], дзе стаў цэнтрам воласці [[Случарэцкі павет|Случарэцкага павета]]. Статус паселішча панізілі да мястэчка, якое зрабілася вядомым у рэгіёне цэнтрам гандлю. У [[1796]] у Клецку збудавалі харальную сінагогу. [[20 красавіка]] ([[3 мая]]) [[1917]] гараджане ўпершыню змаглі ўрачыста адзначыць гадавіну прыняцця [[Канстытуцыя 3 мая 1791 года|Канстытуцыі 3 мая]]<ref name="PNiN"/>.


<center><gallery caption="Старыя выявы Клецка" widths=150 heights=150 perrow="4">
<center><gallery caption="Старыя выявы Клецка" widths=150 heights=150 perrow="4">
Радок 112: Радок 113:
Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] ([[1921]]) Клецк апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], у [[Нясвіжскі павет|Нясвіжскім павеце]]. Цягам [[1924]]—[[1931]] у месце працавала [[Клецкая беларуская гімназія|беларуская гімназія]].
Згодна з [[Рыжскі мірны дагавор 1921 года|Рыжскім мірным дагаворам]] ([[1921]]) Клецк апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка, 1918—1939|Польскай Рэспублікі]], у [[Нясвіжскі павет|Нясвіжскім павеце]]. Цягам [[1924]]—[[1931]] у месце працавала [[Клецкая беларуская гімназія|беларуская гімназія]].


У [[1939]] Клецк увайшоў у [[БССР]], дзе ў [[1940]] стаў цэнтрам раёну. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[26 чэрвеня]] [[1941]] — да [[4 ліпеня]] [[1944]] горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй, [[6 кастрычніка]] [[1941]] нацысты расстралялі каля 4 тысяч [[яўрэі|яўрэяў]]. У [[1953]] савецкія ўлады злачынна ўзарвалі [[Траецкі касцёл, Клецк|Фарны касцёл]].
У [[1939]] Клецк увайшоў у [[БССР]], дзе ў [[1940]] стаў цэнтрам раёну. У [[Другая сусветная вайна|Другую сусветную вайну]] з [[26 чэрвеня]] [[1941]] — да [[4 ліпеня]] [[1944]] горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй, [[6 кастрычніка]] [[1941]] нацысты расстралялі каля 4 тысяч [[яўрэі|яўрэяў]]. У [[1953]] савецкія ўлады злачынна ўзарвалі [[Траецкі касцёл, Клецк|Фарны касцёл]].


[[29 лістапада]] [[1999]] адбылося афіцыйнае зацверджанне гістарычнага [[герб Клецка|герба Клецка]]<ref>[http://www.kletsk.minsk-region.by/ru/region/gerb Геральдика] на [http://www.kletsk.minsk-region.by Клецкий районный исполнительный комитет]</ref>. [[11 лістапада]] [[2008]] з ініцыятывы мясцовага святара [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхату]] на помнік архітэктуры [[XVII стагоддзе|XVII ст.]], колішні касцёл дамініканцаў, паставілі пазалочаны [[купал-цыбуліна|купал-цыбуліну]], што з'яўляецца грубым парушэннем дзейнага заканадаўства<ref>Печанко С. [http://nn.by/index.php?c=ar&i=21400 Клецкі бацюшка не паслухаў Мінкульту] // «[[Наша ніва (1991)|Наша Ніва]]», [[10 лістапада]] [[2008]].</ref>. Нягледзячы на звароты грамадскасці ў пракуратуру<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/1373285.html Пракуратура падтрымала апазіцыянера] // [[Радыё Свабода]], [[22 студзеня]] [[2009]].</ref>, неўзабаве такія ж купалы паставілі над бакавымі вежамі. [[25 снежня]] [[2008]] у Клецку адбылося ўрачыстае асвячэнне новага касцёла Найсв. Тройцы.
[[29 лістапада]] [[1999]] адбылося афіцыйнае зацверджанне гістарычнага [[герб Клецка|герба Клецка]]<ref name="RVK"/>. [[11 лістапада]] [[2008]] з ініцыятывы мясцовага святара [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхату]] на помнік архітэктуры [[XVII стагоддзе|XVII ст.]], колішні касцёл дамініканцаў, паставілі пазалочаны [[купал-цыбуліна|купал-цыбуліну]], што з'яўляецца грубым парушэннем дзейнага заканадаўства<ref name="nn"/>. Нягледзячы на звароты грамадскасці ў пракуратуру<ref name="svaboda"/>, неўзабаве такія ж купалы паставілі над бакавымі вежамі. [[25 снежня]] [[2008]] у Клецку адбылося ўрачыстае асвячэнне новага касцёла Найсв. Тройцы.


<center><gallery caption="Горад на старых здымках" widths=150 heights=150 perrow="4">
<center><gallery caption="Горад на старых здымках" widths=150 heights=150 perrow="4">
Радок 126: Радок 127:
Выява:Klecak, Kašary.jpg|Кашары
Выява:Klecak, Kašary.jpg|Кашары
</gallery></center>
</gallery></center>



== Насельніцтва ==
== Насельніцтва ==
Радок 156: Радок 156:
bar:1997 from:0 till:11100
bar:1997 from:0 till:11100
bar:2009 from:0 till:10761
bar:2009 from:0 till:10761
bar:2016 from:0 till:11317
bar:2017 from:0 till:11348
TextData=
TextData=
fontsize:10px pos:(5,195)
fontsize:10px pos:(5,195)
Радок 162: Радок 162:
</timeline></center>
</timeline></center>
</div>
</div>
⚫
* '''[[16 стагоддзе|XVI стагоддзе]]''': [[1552]] — 0,7 тыс. чал.<ref name="evkl"/>
⚫
* '''[[17 стагоддзе|XVII стагоддзе]]''': [[1626]] — 2,0 тыс. чал.<ref name="evkl"/>; [[1683]] — 1,1 тыс. чал.<ref name="evkl"/>
⚫
* '''[[18 стагоддзе|XVIII стагоддзе]]''': [[1713]] — 0,6 тыс. чал.<ref name="evkl"/>
⚫
* '''[[19 стагоддзе|XIX стагоддзе]]''': [[1897]] — 4,7 тыс. чал.
⚫
* '''[[20 стагоддзе|XX стагоддзе]]''': [[1939]] — 7,9 тыс. чал.; [[1959]] — 4,1 тыс. чал.<ref name="ehb"/>; [[1970]] — 5,7 тыс. чал.; [[1991]] — 11 тыс. чал.<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/156830 Клецк] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref>; [[1997]] — 11 тыс. чал.
* '''[[21 стагоддзе|XXI стагоддзе]]''': [[2006]] — 10,4 тыс. чал.<ref>Клецк // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>; [[2007]] — 10,1 тыс. чал.; [[2008]] — 10,1 тыс. чал.; [[2009]] — 10&nbsp;761 чал. (перапіс)<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-6.pdf Перепись населения — 2009. Минская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; [[2015]] — 11&nbsp;237 чал.<ref name="belstat2015">[http://belstat.gov.by/uploads/bgd_files/1427878416014868.zip Численность населения на 1 января 2015 г. и среднегодовая численность населения за 2014 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>; [[2016]] — 11&nbsp;317 чал.<ref name="2016-Estimate">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_4944/ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа.] {{ref-ru}}</ref>


⚫
* '''[[16 стагоддзе|XVI стагоддзе]]''': [[1552]] — 0,7 тыс. чал.<ref name="evkl"/>
== Інфраструктура ==
⚫
* '''[[17 стагоддзе|XVII стагоддзе]]''': [[1626]] — 2,0 тыс. чал.<ref name="evkl"/>; [[1683]] — 1,1 тыс. чал.<ref name="evkl"/>

⚫
* '''[[18 стагоддзе|XVIII стагоддзе]]''': [[1713]] — 0,6 тыс. чал.<ref name="evkl"/>
⚫
=== Адукацыя ===
⚫
* '''[[19 стагоддзе|XIX стагоддзе]]''': [[1897]] — 4,7 тыс. чал.
⚫
У Клецку працуюць 3 сярэднія, музычная, дзіцяча-юнацкая спартыўная школы і селькагаспадарчы прафесійны ліцэй.
⚫
* '''[[20 стагоддзе|XX стагоддзе]]''': [[1939]] — 7,9 тыс. чал.; [[1959]] — 4,1 тыс. чал.<ref name="ehb"/>; [[1970]] — 5,7 тыс. чал.; [[1991]] — 11 тыс. чал.<ref name="VES"/>; [[1997]] — 11 тыс. чал.
* '''[[21 стагоддзе|XXI стагоддзе]]''': [[2006]] — 10,4 тыс. чал.<ref name="TEB"/>; [[2007]] — 10,1 тыс. чал.; [[2008]] — 10,1 тыс. чал.; [[2009]] — 10&nbsp;761 чал. (перапіс)<ref name="belstat"/>; [[2015]] — 11&nbsp;237 чал.<ref name="2015-Estimate"/>; [[2016]] — 11&nbsp;317 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; [[2017]] — 11&nbsp;348 чал.<ref name="2017-Estimate"/>


== Эканоміка ==
== Эканоміка ==
Радок 179: Радок 175:
== Культура ==
== Культура ==
[[Клецкі гісторыка-этнаграфічны музей]].
[[Клецкі гісторыка-этнаграфічны музей]].

⚫
== Адукацыя ==
⚫
У Клецку працуюць 3 сярэднія, музычная, дзіцяча-юнацкая спартыўная школы і селькагаспадарчы прафесійны ліцэй.


== Славутасці ==
== Славутасці ==
* [[Клецкае гарадзішча|Гарадзішча]] ([[XI]]—[[XIII]] стагоддзі)
* [[Клецкае гарадзішча|Гарадзішча]] ([[XI]]—[[XIII]] стагоддзі)
* [[Благавешчанскі касцёл і кляштар дамініканцаў, Клецк|Будынак былога касцёла пры кляштары дамініканцаў]] ([[1683]]), вул. Я.Купалы, 1 — {{ГККРБ 4|611Г000187}}
* [[Благавешчанскі касцёл і кляштар дамініканцаў, Клецк|Будынак былога касцёла пры кляштары дамініканцаў]] ([[1683]]), вул. Я.Купалы, 1 — {{ГККРБ 4|611Г000187}}
* Будынак былога [[Благавешчанскі касцёл і кляштар дамініканцаў, Клецк|кляштара дамініканцаў]] ([[XVIII стагоддзе]]), вул. Панкратаўская, 8 — {{ГККРБ 4|613Г000190}}
* Будынак былога [[Благавешчанскі касцёл і кляштар дамініканцаў, Клецк|кляштара дамініканцаў]] ([[XVIII стагоддзе]]), вул. Панкратаўская, 8 — {{ГККРБ 4|613Г000190}}
* [[Свята-Пакроўская царква, Клецк|Свята-Пакроўская царква]] на могілках (другая палова [[XIX]] стагоддзя), вул. Леніна — {{ГККРБ 4|613Г000188}}
* [[Свята-Пакроўская царква, Клецк|Свята-Пакроўская царква]] на могілках (другая палова [[XIX]] стагоддзя), вул. Леніна — {{ГККРБ 4|613Г000188}}
* Будынак былой [[іешыва, Клецк|іешывы]] (1920), вул. Гагарына, 11 — {{ГККРБ 4|613Г000185}}
* Будынак былой [[іешыва, Клецк|іешывы]] (1920), вул. Гагарына, 11 — {{ГККРБ 4|613Г000185}}
* Будынкі былых [[казармы, Клецк|казармаў]] (пачатак ХХ стагоддзя), вул. Казарменная, 4 — {{ГККРБ 4|613Г000186}}
* Будынкі былых [[казармы, Клецк|казармаў]] (пачатак ХХ стагоддзя), вул. Казарменная, 4 — {{ГККРБ 4|613Г000186}}
* Будынак былога [[шпіталь, Клецк|шпіталя]] (1909), вул. Школьная, 23 — {{ГККРБ 4|613Г000191}}
* Будынак былога [[шпіталь, Клецк|шпіталя]] (1909), вул. Школьная, 23 — {{ГККРБ 4|613Г000191}}
* Яўрэйскія могілкі
* Яўрэйскія могілкі
* Мемарыяльны крыж і камень на месцы бітвы пад Клецкам 5 жніўня 1506 года
* Мемарыяльны крыж і камень на месцы бітвы пад Клецкам 5 жніўня 1506 года
* Мемарыяльны комплекс савецкім воінам і партызанам, брацкая магіла ([[1975]], [[1944]]), пл. Маякоўскага, у скверы  — {{ГККРБ 4|613Д000189}}
* Мемарыяльны комплекс савецкім воінам і партызанам, брацкая магіла ([[1975]], [[1944]]), пл. Маякоўскага, у скверы — {{ГККРБ 4|613Д000189}}
* Магіла чырвонаармейцаў ([[1917]], [[1967]]), гарадскія могілкі — {{ГККРБ 4|613Д000192}}
* Магіла чырвонаармейцаў ([[1917]], [[1967]]), гарадскія могілкі — {{ГККРБ 4|613Д000192}}


=== Страчаная спадчына ===
=== Страчаная спадчына ===
Радок 212: Радок 211:


== Вядомыя асобы ==
== Вядомыя асобы ==
* [[Валерый Задаля]] ([[1953]]—[[2007]]) — беларускі [[журналіст]], грамадска-палітычны дзеяч
* [[Валерый Задаля]] ([[1953]]—[[2007]]) — беларускі [[журналіст]], грамадска-палітычны дзеяч
* [[Уладзімір Кісель]] ([[1922]]—[[1999]]) — беларускі [[педагог]], удзельнік антысавецкага падпольнага руху
* [[Уладзімір Кісель]] ([[1922]]—[[1999]]) — беларускі [[педагог]], удзельнік антысавецкага падпольнага руху


== Гл. таксама ==
== Гл. таксама ==
Радок 220: Радок 219:


== Зноскі ==
== Зноскі ==
{{Reflist}}
{{Reflist|refs=
<ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref>
<ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Мінская вобласць|}}</ref>
<ref name="KTSB">{{Крыніцы/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі}} С. 160.</ref>
<ref name="PSRL">[[ПСРЛ]]. Т. 1. — М., 1962. С. 297.</ref>
<ref name="Прадмова">[http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/16876/1/%D0%9D%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D1%8B%20%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%20%D0%BF%D1%83%D0%BD%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%9E%20%D0%A0%D0%91_%D0%91%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F%20%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB.pdf Лемцюгова В. П. : Прадмова да даведніка «Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь» ]</ref>
<ref name="evkl105">[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Клецк // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 105.</ref>
<ref name="ehb">[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Клецк // {{Крыніцы/ЭГБ|4к}} С. 194.</ref>
<ref name="HSKP">Kleck // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} S. 123.</ref>
<ref name="HBH">[http://knihi.com/hierb/kleca.html Клецк] // {{Крыніцы/Геральдыка беларускіх гарадоў|к}}</ref>
<ref name="evkl">[[Валерый Пазднякоў|Пазднякоў В.]] Клецк // {{Крыніцы/ЭВКЛ|2к}} С. 106.</ref>
<ref name="PNiN">{{Крыніцы/Паміж надзеяй і непакоем, 2007|к}} S. 114—115.</ref>
<ref name="RVK">[http://www.kletsk.minsk-region.by/ru/region/gerb Геральдика] на [http://www.kletsk.minsk-region.by Клецкий районный исполнительный комитет]</ref>
<ref name="nn">Печанко С. [http://nn.by/index.php?c=ar&i=21400 Клецкі бацюшка не паслухаў Мінкульту] // «[[Наша ніва (1991)|Наша Ніва]]», [[10 лістапада]] [[2008]].</ref>
<ref name="svaboda">[http://www.svaboda.org/content/article/1373285.html Пракуратура падтрымала апазіцыянера] // [[Радыё Свабода]], [[22 студзеня]] [[2009]].</ref>
<ref name="VES">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/156830 Клецк] // {{Крыніцы/Вялікі энцыклапедычны слоўнік}}</ref>
<ref name="TEB">Клецк // {{Крыніцы/Турыстычная энцыклапедыя Беларусі|к}}</ref>
<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-6.pdf Перепись населения — 2009. Минская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>
<ref name="2015-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2015}}</ref>
<ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref>
}}


== Літаратура ==
== Літаратура ==
* {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Клецк}};
* {{крыніцы/ТурЭнцБел-2007|Клецк}};
* {{Крыніцы/ЭВКЛ|2}}
* {{Крыніцы/ЭВКЛ|2}}
* Пазднякоў В. Клецк Х — XVIII стст.: матэрыяльная і духоўная культура беларускага феадальнага горада. ― Мн.: БелНДІДАС, 2008. — 287 с.
* Пазднякоў В. Клецк Х — XVIII стст.: матэрыяльная і духоўная культура беларускага феадальнага горада. ― Мн.: БелНДІДАС, 2008. — 287 с.
* {{Крыніцы/ЭГБ|4}}
* {{Крыніцы/ЭГБ|4}}
* Kleck // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/122 122]—123.
* Kleck // {{Крыніцы/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/122 122]—123.
* Полное собрание русских летописей / Академия наук СССР, Институт истории. Т. 1: Лаврентьевская летопись и Суздальская летопись по академическому списку / [под редакцией Е. Ф. Карского]. — М.: Издательство восточной литературы, 1962. — VIII, 577, [3] с.
* Полное собрание русских летописей / Академия наук СССР, Институт истории. Т. 1: Лаврентьевская летопись и Суздальская летопись по академическому списку / [под редакцией Е. Ф. Карского]. — М.: Издательство восточной литературы, 1962. — VIII, 577, [3] с.
* Полное собрание русских летописей / Академия наук СССР, Институт истории. Том 2: Ипатьевская летопись. — М.: Издательство восточной литературы, 1962. — XVI, 938, 87 с.
* Полное собрание русских летописей / Академия наук СССР, Институт истории. Том 2: Ипатьевская летопись. — М.: Издательство восточной литературы, 1962. — XVI, 938, 87 с.


== Спасылкі ==
== Спасылкі ==
{{Commonscat-inline|Klieck|Клецк}}
{{Commonscat-inline|Klieck|Клецк}}
{{OSM relation|6722509|Клецк}}
* [http://kletsk.moy.su/ Інфастаронка города Клецка]
* [http://kletsk.moy.su/ Інфастаронка города Клецка]
* [http://radzima.org/be/gorad/kleck.html м. Клецк] на [[Radzima.org]]
* [http://radzima.org/be/gorad/kleck.html м. Клецк] на [[Radzima.org]]
* [http://budzma.by/news/krayby-tlustaya-kropka-w-tatarskikh-nayezdakh-klyeck.html «Край|BY»: тлустая кропка ў татарскіх наездах — Клецк!]
* [http://budzma.by/news/krayby-tlustaya-kropka-w-tatarskikh-nayezdakh-klyeck.html «Край|BY»: тлустая кропка ў татарскіх наездах — Клецк!]
* [http://rzecz-pospolita.com/kleck0.php3 Інфармацыя на старонцы «Rzeczpospolita wirtualna — Kresy wschodnie»]{{ref-pl}}
* [http://rzecz-pospolita.com/kleck0.php3 Інфармацыя на старонцы «Rzeczpospolita wirtualna — Kresy wschodnie»]{{ref-pl}}
* [http://weather-in.by/by/minskaja/1447 Прагноз надвор'я ў м. Клецк]
* [http://weather-in.by/by/minskaja/1447 Прагноз надвор'я ў м. Клецк]


Версія ад 02:49, 30 красавіка 2017

Горад
Клецк
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Вобласць
Раён
Каардынаты
Першая згадка
Вышыня цэнтра
181 м[1]
Насельніцтва
11 348 чалавек[2] (2017)
Часавы пояс
Тэлефонны код
+375 1793
Паштовы індэкс
222531
Аўтамабільны код
5
СААТА
6225501000
Афіцыйны сайт
kletsk.minsk-region.by  (руск.)
Клецк на карце Беларусі ±
Клецк (Беларусь)
Клецк
Клецк (Мінская вобласць)
Клецк

Клецк[3] (афіц. транс.: Klieck) — горад у Мінскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Клецкага раёна, на р. Лань. У 140 км да паўднёвага захаду ад Мінска; чыгуначная станцыя на лініі Асіповічы—Баранавічы. Аўтадарогамі злучаны з Нясвіжам, Баранавічамі, Слуцкам. Насельніцтва 11 348 чал. (2017)[2].

Этымалогія

На думку беларускага географа В. Жучкевіча, тапонім «Клецк» утварыўся ад асновы клець, або старога дыялектнага слова «клеч» — бярозавы параснік[4]. Варыянты назвы горада ў гістарычных крыніцах: Кльчьск[5], Клеческ.

У айканіміі беларускіх зямель суфікс -ск (-цк) з'яўляецца глыбока традыцыйнай рэліктавай з'явай, якая падкрэслівае самабытнасць беларускага народа і старажытнасць тэрыторыі яго рассялення. Такі суфікс адзначаецца з IX—X стст., у тым ліку ў назвах двух старажытнейшых гарадоў Полацк і Смаленск, засведчаных летапісамі пад 862 і 863 гг. Звыш паловы гарадоў з назвамі на -ск, згаданых у летапісах XI ст., прыпадае менавіта на зону фармавання беларусаў, дзе гэты суфікс выяўляе прадуктыўнасць і ў наступныя стагоддзі. Кожны трэці беларускі горад з ліку тых, што занесены ў «Спіс рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх» канца XIV ст., заканчваецца на -ск (-цк)[6].

Варыянт Клецак не вытлумачваецца фанетычнымі законамі беларускай мовы і на працягу многіх стагоддзяў практычна не выходзіў за межы вуснага ўжытку. Пачатак яго пісьмовага выкарыстання адносіцца да канца XIX ст. Форма Клецак даволі актыўна выкарыстоўвалася пазней, у 1920-х гадах, у БССР (гл., напрыклад, Кайгарадаў А. І. Кліматычны атляс Беларусі. Менск, 1927), а таксама ў Заходняй Беларусі да часу яе ўваходжання ў склад БССР[6].

У наш час па-ранейшаму дамінуе форма на -цк, хоць у асобных выданнях і цяпер ужываецца варыянт Клецак[6].

Гісторыя

У I—V ст. н.э. на беразе Лані існавала неўмацаванае балцкае паселішча культуры штрыхаванай керамікі.

У 2-ой палове Х стагоддзе на месцы горада заснавана неўмацаванае паселішча славянскага племені дрыгавічоў.

Паводле археалагічных звестак, старажытнае паселішча існавала тут яшчэ ў сяр. ХІ ст. Аднак першы пісьмовы ўспамін пра Клецк датуецца 1127 годам, калі ён з'яўляўся сталіцай удзельнага княства[7]. Ён згаданы ў сувязі з паходам паўднёварускіх князёў на Полацкую зямлю, у якім удзельнічала дружына Вячаслава Яраславіча «ис Клечьска».

Таксама ў XI стагоддзі князем Яраславам Мудрым быў пабудаваны драўляны замак. Дрыгавіцкае паселішча ператварылася ва ўмацаваны горад Клецк.

У 1258 г. здарыліся захоп і спусташэнне Клецка войскамі хана Бурундая падчас іх пахода на Навагрудскую зямлю.

У ХIV ст. Клецкае княства далучылася да Вялікага Княства Літоўскага[8]. Пад 1398 згадваецца князь клецкі Ямант Тулунтавіч — стаўленнік Вітаўта (Аляксандра) Вялікага. У 1401 вялікі князь Вітаўт перадаў горада свайму брату Жыгімонту Кейстутавічу, у 1404 — князю Раману Фёдаравічу. У 1433 пад Клецкам войскі Жыгімонта Кейстутавіча разбілі прыхільнікаў Свідрыгайлы Альгердавіча. Каля 1492 вялікі князь Казімір перадаў горада і княства Івану Яраславічу, які пакінуў іх у спадчыну свайму сыну Фёдару.

У 1503 Клецк спалілі крымскія татары. У 1506 г. на Беларусь напалі больш за 30000 крымскіх татараў, якіх прывялі Махмат-Гірэй, Біціс-Гірэй і Бурнаш-Салатн. Вялікі князь Аляксандр здолеў сабраць войска. 5 жніўня 1506 г. на рацэ Лань каля Клецка адбылася бітва. Перамога над войскам крымскіх царэвічаў была поўная: 27 тысяч татараў загінулі і патанулі ў рацэ, 3 тысячы трапілі ў палон. Перамога пад Клецкам, на думку гісторыкаў, паклала канец паходам татараў на Беларусь.

Вялікі князь Аляксандр выдаў Клецку прывілей на адзін рэгулярны кірмаш. У 1522—1556 горада знаходзілася ў валодання вялікай княгіні Боны Сфорца.

У 1550 Андрэй Маствілоўскі фундаваў у Клецку Фарны касцёл (Траецкі касцёл)[9]. Станам на 1552 у месце было 137 двароў, 4 царквы, манастыр, касцёл. У 1553 тут пачаў дзейнічаць адзін з першых на Беларусі кальвінскіх збораў, дзе ў 1560—1563 служыў прапаведнікам Сымон Будны. У 1559 вялікі князь Жыгімонт Аўгуст выдаў гораду прывілей на 2 рэгулярныя кірмашы. У 1586 утварылася Клецкая ардынацыя Радзівілаў. Станам на 1626 у месце было 448 двароў, пад 1641 згадваецца Клецкая бібліятэка Радзівілаў.

27 жніўня 1652 кароль і вялікі князь Ян Казімір надаў Клецку Магдэбургскае права і герб: «у блакітным полі княжацкая карона, пад якой паляўнічы рог»[10]. У Трынаццацігадовую вайну ў 1655 маскоўскія захопнікі зруйнавалі Клецк. Насельніцтва горада скарацілася ўдвая[11]. У 1683 маршалак вялікі Станіслаў Казімір Радзівіл заснаваў тут дамініканскі кляштар. У гэты час у месце было 217 двароў, дзейнічалі драўляныя ўніяцкія цэрквы Ушэсцю і Уваскрэсенская, працавалі 3 рамесныя цэхі.

У часы Вялікай Паўночнай вайны ў 1706 шведскі аддзел разбіў пад Клецкам расійскае войска. Кароль і вялікі князь Аўгуст Моцны паўторна надаў гораду прывілей на 2 рэгулярныя кірмашы. Станам на 1713 тут было 152 двары.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Клецк апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, дзе стаў цэнтрам воласці Случарэцкага павета. Статус паселішча панізілі да мястэчка, якое зрабілася вядомым у рэгіёне цэнтрам гандлю. У 1796 у Клецку збудавалі харальную сінагогу. 20 красавіка (3 мая) 1917 гараджане ўпершыню змаглі ўрачыста адзначыць гадавіну прыняцця Канстытуцыі 3 мая[12].

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Клецк апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Нясвіжскім павеце. Цягам 1924—1931 у месце працавала беларуская гімназія.

У 1939 Клецк увайшоў у БССР, дзе ў 1940 стаў цэнтрам раёну. У Другую сусветную вайну з 26 чэрвеня 1941 — да 4 ліпеня 1944 горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй, 6 кастрычніка 1941 нацысты расстралялі каля 4 тысяч яўрэяў. У 1953 савецкія ўлады злачынна ўзарвалі Фарны касцёл.

29 лістапада 1999 адбылося афіцыйнае зацверджанне гістарычнага герба Клецка[13]. 11 лістапада 2008 з ініцыятывы мясцовага святара Маскоўскага патрыярхату на помнік архітэктуры XVII ст., колішні касцёл дамініканцаў, паставілі пазалочаны купал-цыбуліну, што з'яўляецца грубым парушэннем дзейнага заканадаўства[14]. Нягледзячы на звароты грамадскасці ў пракуратуру[15], неўзабаве такія ж купалы паставілі над бакавымі вежамі. 25 снежня 2008 у Клецку адбылося ўрачыстае асвячэнне новага касцёла Найсв. Тройцы.

  • Горад на старых здымках
  • Касцёл Найсв. Тройцы, знішчаны ў 1953
    Касцёл Найсв. Тройцы, знішчаны ў 1953
  • Касцёл Найсв. Тройцы, галоўны фасад
    Касцёл Найсв. Тройцы, галоўны фасад
  • Касцёл Найсв. Тройцы, з боку апсіды
    Касцёл Найсв. Тройцы, з боку апсіды
  • Рынак і касцёл дамініканцаў
    Рынак і касцёл дамініканцаў
  • Рынак
    Рынак
  • Сінагога
    Сінагога
  • Мячэць
    Мячэць
  • Кашары
    Кашары

Насельніцтва

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай (малочнай, масласырадзельнай, кансервавай, камбікормавы), дрэваапрацоўчай, лёгкай прамысловасці. Гасцініца «Клецк».

Культура

Клецкі гісторыка-этнаграфічны музей.

Адукацыя

У Клецку працуюць 3 сярэднія, музычная, дзіцяча-юнацкая спартыўная школы і селькагаспадарчы прафесійны ліцэй.

Славутасці

Страчаная спадчына

  • Гарадзішча
    Гарадзішча
  • Былы касцёл пры кляштары дамініканцаў
    Былы касцёл пры кляштары дамініканцаў
  • Кляштар дамініканцаў
    Кляштар дамініканцаў
  • Сцяна Фарнага касцёла, узарванага бальшавікамі
    Сцяна Фарнага касцёла, узарванага бальшавікамі
  • Царква
    Царква
  • Іешыва
    Іешыва
  • Шпіталь
    Шпіталь
  • Яўрэйскія могілкі
    Яўрэйскія могілкі

Вядомыя асобы

Гл. таксама

Зноскі

  1. ↑ GeoNames — 2005. Праверана 9 ліпеня 2017.
  2. ↑ а б в Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
  3. ↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (DJVU)
  4. ↑ Жучкевич В. А. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. С. 160.
  5. ↑ ПСРЛ. Т. 1. — М., 1962. С. 297.
  6. ↑ а б в Лемцюгова В. П. : Прадмова да даведніка «Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь»
  7. ↑ Пазднякоў В. Клецк // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 105.
  8. ↑ а б Пазднякоў В. Клецк // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2. С. 194.
  9. ↑ Kleck // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno (польск.). — Warszawa, 1883. S. 123.
  10. ↑ Клецк // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
  11. ↑ а б в г д Пазднякоў В. Клецк // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя. С. 106.
  12. ↑ Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, ss. к. ISBN 978-83-227-2629-7.  S. 114—115.
  13. ↑ Геральдика на Клецкий районный исполнительный комитет
  14. ↑ Печанко С. Клецкі бацюшка не паслухаў Мінкульту // «Наша Ніва», 10 лістапада 2008.
  15. ↑ Пракуратура падтрымала апазіцыянера // Радыё Свабода, 22 студзеня 2009.
  16. ↑ Клецк // Большой энциклопедический словарь (руск.) / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. — ISBN 5-85270-262-5.
  17. ↑ Клецк // к // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9
  18. ↑ Перепись населения — 2009. Минская область (руск.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
  19. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2015 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2014 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (31 сакавіка 2015). Праверана 3 красавіка 2017.
  20. ↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

Літаратура

Спасылкі

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Клецк&oldid=2625150"