Боснія і Герцагавіна: Розніца паміж версіямі

Сцяг Босніі і Герцагавіны	Герб Босніі і Герцагавіны
	Гімн: «Intermezzo»
Дата незалежнасці	1 сакавіка 1992 (ад Югаславіі)
Афіцыйныя мовы	Баснійская, сербская, харвацкая
Сталіца	Сараева
Найбуйнейшыя гарады	Сараева, Баня-Лука
Форма кіравання	Федэратыўная рэспубліка
Прэзідыум ; ; ; Высокі прадстаўнік ; Старшыня Савета Міністраў	Бакір Ізятбегавіч (басніец) ; Небайша Радманавіч (серб) ; Жэлька Комшыч (харват) ; Валянцін Інцка ; Векаслаў Беванда
Насельніцтва; • Ацэнка (2011); • Перапіс (1991); • Шчыльнасць	; 3.839.737 чал. (128-я); 4.587.678 чал.; 79 чал./км² (130-я)
ВУП (ППЗ); • Разам (2012); • На душу насельніцтва	; $31,909 млрд; $8,215
ВУП (намінал); • Разам (2012); • На душу насельніцтва	; $17,326 млрд; $4.461
ІРЧП (2013)	0,755 (высокі) (81-ы)
Этнахаронім	Баснійцы
Валюта	Канвертоўная марка
Інтэрнэт-дамен	.ba
Код ISO (Alpha-2)	BA
Код ISO (Alpha-3)	BIH
Код МАК	BIH
Тэлефонны код	+387
Часавыя паясы	+1

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 13:12, 24 мая 2015

Бо́снія і Герцагаві́на^[1] (басн.: Bosna i Hercegovina, харв.: Bosna i Hercegovina, лац. сербск.: Bosna i Hercegovina, кір. сербск.: Босна и Херцеговина) — дзяржава ў цэнтральнай частцы Балканскага паўвострава. Складаецца з Федэрацыі Босніі і Герцагавіны, Рэспублікі Сербскай і акругі Брчко. Назва краіны паходзіць ад назвы ракі Босна і венг.: herceg — ваявода. Мяжуе на захадзе і поўначы з Харватыяй, на ўсходзе з Сербіяй, на паўночным усходзе з Чарнагорыяй. Мае выхад да Міжземнага мора.

Гісторыя

Тэрыторыі сучаснай Босніі і Герцагавіны былі заселеныя ілірыйскімі плямёнамі, а з пачатку новай эры ўваходзілі ў склад Рымскай імперыі. Пасля падзення Рыму частка тэрыторый адышла да Візантыі. У VII стагоддзі на гэтых тэрыторыях з'яўляецца славянскае насельніцтва. У IX стагоддзі землі Босніі належалі Харвацкаму каралеўству і Сербскаму каралеўству. У XI стагоддзі тэрыторыя сучаснай Босніі перайшла да Венгрыі. У XII стагоддзі, нягледзячы на тэрытарыяльныя прэтэнзіі суседніх дзяржаў, было створана самастойнае Баснійскае княства, якое заставалася незалежным да 1463 года, калі трапіла пад уладу Асманскай імперыі. Знік і княскі род Катраманічаў, які валадарыў у Босніі тры стагоддзі.

Падчас турэцкага панавання баснійцы масава выракаюцца хрысціянства і прымаюць іслам.

Туркі валодалі Босніяй да 1878 года, калі, пасля антытурэцкага паўстання, паводле пастановы Берлінскага кангрэсу, быў усталяваны пратэктарат Аўстра-Венгрыі. Пратэктарат скончыўся анексіяй Босніі і Герцагавіны ў 1908 годзе.

28 чэрвеня 1914 года ў Сараеве быў ажыццёўлены замах на нашчадка аўстравенгерскага трону Франца Фердынанда. З гэтай падзеі пачалася Першая сусветная вайна. Пасля заканчэння вайны Боснія і Герцагавіна ўваходзіць у склад Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў (з 1929 года называлася Каралеўства Югаславія). Падчас Другой сусветнай вайны была ў складзе Незалежнай Дзяржавы Харватыі, а потым перайшла да Сацыялістычнай Югаславіі (СФРЮ).

Суверэнітэт Босніі і Герцагавіны быў абвешчаны ў лістападзе 1991 года. А ў лютым 1992 года быў праведзены рэферэндум па пытанні пра выхад рэспублікі са складу Югаславіі, падчас якога баснійцы-мусульмане і харваты выказаліся за незалежнасць краіны, якая была абвешчаная 3 сакавіка 1992 года. Баснійскія сербы не ўзялі ўдзелу ў рэферэндуме і 7 красавіка 1992 года заявілі пра стварэнне ўласнай рэспублікі. Палітычны канфлікт перарос ва ўзброеныя сутыкненні і этнічныя чысткі, ахвярамі якіх стала шмат жыхароў Босніі і Герцагавіны. ААН накіравала ў Боснію міратворчыя сілы. Праз 42 месяцы пад ціскам ЗША ў Дэйтане было заключана Дэйтанскае пагадненне, паводле якога Боснія і Герцагавіна падзяляецца на дзве часткі: баснійска-харвацкую Федэрацыю Босніі і Герцагавіны (51 % тэрыторыі) і Рэспубліку Сербскую (49 %). 14 снежня 1995 года ў Парыжы падпісаная мірная дамова.

Геаграфія

Тэрыторыя — 51 тыс. кв. км. Сталіца — г. Сараева (прыблізна 300 тыс. чалавек). Буйныя гарады — Тузла, Баня-Лука, Мостар, Зеніца. Боснія і Герцагавіна размяшчаецца на тэрыторыі дзвюх гістарычных абласцей — Босніі, што займае даліну ракі Савы і яе прытокаў, і Герцагавіны, размешчаный крыху больш на поўнач, у басейне ракі Нярэтвы.

У г. Мостар (кантон Герцагавіна-Нярэтва, Федэрацыя Босніі і Герцагавіны) дзейнічае адзін з каледжаў міжнароднай супольнасці.

Дзяржаўны лад і палітыка

Эканоміка

Асноўная валюта ў краіне — канвертавальная марка (0,51 еўра). У населеных харватамі раёнах у абарачэнні харвацкая куна.

Дэмаграфія

Поўных звестак пра колькасць і структуру насельніцтва краіны няма. Паводле неафіцыйных звестак, у БіГ цяпер жыве 3,6 мільёнаў чалавек, што складвае 82,6 % даваеннага ўзроўню. Афіцыйныя мовы — баснйцская, сербская і харвацкая. Рэлігіі — праваслаўе, каталіцтва, магаметанства.

Архітэктура

Стары мост

Беларуска-баснійскія адносіны

Дыпламатычныя адносіны паміж Рэспублікай Беларусь і Босніяй і Герцагавінай усталяваныя 22 лістапада 1993 г. Па выніках 2013 года двухбаковы гандлёвы абарот склаў 10 мільёнаў долараў ЗША (рост больш, чым у 2,3 разы ў параўнанні з 2012 годам), асноўная доля гандлю прыпадае на беларускі экспарт (9,6 млн. долараў ЗША).

7 сакавіка 2014 г. у г.Сараева Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Босніі і Герцагавіне (па сумяшчальніцтве) Аляксандр Хайноўскі ўручыў даверчыя лісты Старшыні Прэзідыума Босніі і Герцагавіны Жэльку Комшычу.

Гл. таксама

Высокі прадстаўнік па Босніі і Герцагавіне

Спасылкі

Bosna i Hercegovina online. Informativno-turisticki portal (bs) (ням.) (англ.)
Vlada Federacije Bosne i Hercegovine (bs) (hr) (серб.) (англ.)
Дзяўчына з Гомельшчыны пачала вучыцца ў Босніі і Герцагавіне

Зноскі

↑ Баршчэўская, А. Л., Баршчэўскі, Л. П. Арфаграфічны слоўнік беларускай мовы / Аўт.-склад А. Л. Барчшэўская, Л. П. Баршчэўскі. — 2-е выд. — Мінск.: Радыёла-плюс, 2011. — 560 с.

[1] Баршчэўская, А. Л., Баршчэўскі, Л. П. Арфаграфічны слоўнік беларускай мовы / Аўт.-склад А. Л. Барчшэўская, Л. П. Баршчэўскі. — 2-е выд. — Мінск.: Радыёла-плюс, 2011. — 560 с.

[1]

@@ Радок 73: / Радок 73: @@
 [[28 чэрвеня]] [[1914]] года ў [[Сараева|Сараеве]] быў ажыццёўлены замах на нашчадка аўстравенгерскага трону [[Франц Фердынанд|Франца Фердынанда]]. З гэтай падзеі пачалася [[Першая сусветная вайна]]. Пасля заканчэння вайны Боснія і Герцагавіна ўваходзіць у склад [[Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў]] (з [[1929]] года называлася [[Каралеўства Югаславія]]). Падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] была ў складзе [[Незалежная дзяржава Харватыя|Незалежнай Дзяржавы Харватыі]], а потым перайшла да [[Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія|Сацыялістычнай Югаславіі]] (СФРЮ).
-Суверэнітэт Босніі і Герцагавіны быў абвешчаны ў [[лістапад]]зе [[1991]] года. А ў [[люты]]м [[1992]] года быў праведзены [[рэферэндум]] па пытанні аб выхадзе з Югаславіі, падчас якога баснійцы-мусульмане і [[харваты]] выказаліся за незалежнасць краіны, якая была абвешчаная [[3 сакавіка]] [[1992]] года. Баснійскія [[сербы]] не ўзялі ўдзелу ў рэферэндуме і [[7 красавіка]] [[1992]] года заявілі пра стварэнне ўласнай рэспублікі.
+Суверэнітэт Босніі і Герцагавіны быў абвешчаны ў [[лістапад]]зе [[1991]] года. А ў [[люты]]м [[1992]] года быў праведзены [[рэферэндум]] па пытанні пра выхад рэспублікі са складу Югаславіі, падчас якога баснійцы-мусульмане і [[харваты]] выказаліся за незалежнасць краіны, якая была абвешчаная [[3 сакавіка]] [[1992]] года. Баснійскія [[сербы]] не ўзялі ўдзелу ў рэферэндуме і [[7 красавіка]] [[1992]] года заявілі пра стварэнне ўласнай рэспублікі. Палітычны канфлікт перарос ва ўзброеныя сутыкненні і [[этнічныя чысткі]], ахвярамі якіх стала шмат жыхароў Босніі і Герцагавіны. [[Арганізацыя Аб'яднаных Нацый|ААН]] накіравала ў Боснію міратворчыя сілы. Праз 42 месяцы пад ціскам [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] ў [[Дэйтан]]е было заключана [[Дэйтанскае пагадненне]], паводле якога Боснія і Герцагавіна падзяляецца на дзве часткі: баснійска-харвацкую [[Федэрацыя Босніі і Герцагавіны|Федэрацыю Босніі і Герцагавіны]] (51 % тэрыторыі) і [[Рэспубліка Сербская|Рэспубліку Сербскую]] (49 %). [[14 снежня]] [[1995]] года ў [[Парыж]]ы падпісаная мірная дамова.
-Палітычны канфлікт перарос ва ўзброеныя сутыкненні і [[этнічныя чысткі]], ахвярамі якіх стала шмат жыхароў Босніі і Герцагавіны. [[Арганізацыя Аб'яднаных Нацый|ААН]] накіравала ў Боснію міратворчыя сілы. Праз 42 месяцы пад ціскам [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] ў [[Дэйтан]]е было заключана [[Дэйтанскае пагадненне]], паводле якога Боснія і Герцагавіна падзяляецца на дзве часткі: баснійска-харвацкую [[Федэрацыя Босніі і Герцагавіны|Федэрацыю Босніі і Герцагавіны]] (51 % тэрыторыі) і [[Рэспубліка Сербская|Рэспубліку Сербскую]] (49 %). [[14 снежня]] [[1995]] года ў [[Парыж]]ы падпісаная мірная дамова.
 == Геаграфія ==
 {{main|Геаграфія Босніі і Герцагавіны}}
-Тэрыторыя — 51 тыс. кв. км. Сталіца — г. Сараева (каля 300 тыс. чалавек). Буйные гарады — Тузла, Баня-Лука, Мостар, Зеніца. Боснія і Герцагавіна размяшчаецца на тэрыторыі дзвюх гістарычных абласцей-Босніі, займаючай даліну ракі Савы і яе прытокаў, і Герцагавіны, размешчаный крыху паўночней, у басейне ракі Нерэтвы.
+Тэрыторыя — 51 тыс. кв. км. Сталіца — г. Сараева (прыблізна 300 тыс. чалавек). Буйныя гарады — Тузла, Баня-Лука, Мостар, Зеніца. Боснія і Герцагавіна размяшчаецца на тэрыторыі дзвюх гістарычных абласцей — Босніі, што займае даліну ракі Савы і яе прытокаў, і Герцагавіны, размешчаный крыху больш на поўнач, у басейне ракі Нярэтвы.
-У г. Мостар (кантон Герцагавіна-Нерэтва, Федэрацыя Босніі і Герцагавіны) дзейнічае адзін з [[Каледжы аб'яднанага свету|каледжаў міжнароднай супольнасці]].
+У г. Мостар (кантон Герцагавіна-Нярэтва, Федэрацыя Босніі і Герцагавіны) дзейнічае адзін з [[Каледжы аб'яднанага свету|каледжаў міжнароднай супольнасці]].
 == Дзяржаўны лад і палітыка ==
@@ Радок 87: / Радок 86: @@
 == Эканоміка ==
 {{main|Эканоміка Босніі і Герцагавіны}}
-Асноўная валюта ў краіне — канвертавальная марка (0,51 еўра). У населеных харватамі раёнах мае абарот харвацкая куна.
+Асноўная валюта ў краіне — канвертавальная марка (0,51 еўра). У населеных харватамі раёнах у абарачэнні харвацкая куна.
 == Дэмаграфія ==
 {{main|Дэмаграфія Босніі і Герцагавіны}}
-Поўных сведак аб колькасці і структуры насельніцтва няма. Па неафіцыйным сведкам у БіГ зараз жыве 3,6 мільёнаў чалавек, што складвае 82,6 % даваеннага ўзроўня. Афіцыйныя мовы — баснякская, сербская і харвацкая. Рэлігіі — праваслаўе, каталіцтва, магаметанства.
+Поўных звестак пра колькасць і структуру насельніцтва краіны няма. Паводле неафіцыйных звестак, у БіГ цяпер жыве 3,6 мільёнаў чалавек, што складвае 82,6 % даваеннага ўзроўню. Афіцыйныя мовы — баснйцская, сербская і харвацкая. Рэлігіі — праваслаўе, каталіцтва, магаметанства.
 == Архітэктура ==
@@ Радок 97: / Радок 96: @@
 == Беларуска-баснійскія адносіны ==
-Дыпламатычныя адносіны паміж Рэспублікай Беларусь і Босніяй і Герцагавінай усталяваны [[22 лістапада]] [[1993]] г. Па выніках 2013 года двухбаковы гандлёвы абарот склаў 10 мільёнаў долараў ЗША (рост больш, чым у 2,3 разы ў параўнанні з 2012 годам), асноўная доля гандлю прыпадае на беларускі экспарт (9,6 млн. долараў ЗША).
+Дыпламатычныя адносіны паміж Рэспублікай Беларусь і Босніяй і Герцагавінай усталяваныя [[22 лістапада]] [[1993]] г. Па выніках 2013 года двухбаковы гандлёвы абарот склаў 10 мільёнаў долараў ЗША (рост больш, чым у 2,3 разы ў параўнанні з 2012 годам), асноўная доля гандлю прыпадае на беларускі экспарт (9,6 млн. долараў ЗША).
-сакавіка 2014 г. у г.Сараева Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Босніі і Герцагавіне (па сумяшчальніцтве) Аляксандр Хайноўскі ўручыў даверчыя лісты Старшыні [[Прэзідыум Босніі і Герцагавіны|Прэзідыума Босніі і Герцагавіны]] Жэлька Комшычу.
+сакавіка 2014 г. у г.Сараева Надзвычайны і Паўнамоцны Пасол Рэспублікі Беларусь у Босніі і Герцагавіне (па сумяшчальніцтве) Аляксандр Хайноўскі ўручыў даверчыя лісты Старшыні [[Прэзідыум Босніі і Герцагавіны|Прэзідыума Босніі і Герцагавіны]] Жэльку Комшычу.
 == Гл. таксама ==

Боснія і Герцагавіна ў тэмах
Агульнае	Герб Сцяг Гімн Палітыка Канстытуцыя Парламент Адміністрацыйны падзел Геаграфія Гарады Сталіца Насельніцтва Мовы Гісторыя Эканоміка Валюта Культура Рэлігія Кінематограф Літаратура Музыка Святы Спорт Адукацыя Навука Транспарт Турызм (сусветная спадчына) Пошта (гісторыя і маркі) Радыё Інтэрнет (.ba) Узброеныя сілы Знешняя палітыка
Акруга Брчко
Рэспубліка Сербская	Герб Сцяг Гімн Палітыка Сталіца Гарады Армія Рэспублікі Сербскай
Федэрацыя Босніі і Герцагавіны	Сталіца Кантоны Гарады

Краіны Еўропы
Незалежныя краіны	Албанія Андора Аўстрыя Балгарыя Беларусь Бельгія Боснія і Герцагавіна Ватыкан Венгрыя Вялікабрытанія Германія Грэцыя Данія Ірландыя Ісландыя Іспанія Італія Казахстан¹ Латвія Літва Ліхтэнштэйн Люксембург Малдова Мальта Манака Нарвегія Нідэрланды Партугалія Паўночная Македонія Польшча Расія¹ Румынія Сан-Марына Сербія Славакія Славенія Турцыя¹ Украіна Фінляндыя Францыя Харватыя Чарнагорыя Чэхія Швейцарыя Швецыя Эстонія
Залежныя тэрыторыі	Аландскія астравы (Фінляндыя) Гернсі (Вялікабрытанія) Гібралтар (Вялікабрытанія) Джэрсі (Вялікабрытанія) Востраў Мэн (Вялікабрытанія) Сардзінія (Італія) Сіцылія (Італія) Фарэрскія астравы (Данія) Шпіцберген (Нарвегія) Ян-Маен (Нарвегія)
Непрызнаныя і часткова прызнаныя дзяржавы і ўтварэнні	Косава Прыднястроўе Паўночны Кіпр¹
¹ Часткова ў Азіі

Славянскія краіны
Усходнія славяне	Беларусь · Расія · Украіна
Заходнія славяне	Польшча · Славакія · Чэхія
Паўднёвыя славяне	Балгарыя · Боснія і Герцагавіна · Паўночная Македонія · Сербія · Славенія · Чарнагорыя · Харватыя

Каронныя землі Аўстра-Венгрыі (1867—1918)
Цыслейтанія	Княства Верхняя Аўстрыя Княства Ніжняя Аўстрыя Княства Зальцбург Герцагства Штырыя Герцагства Карынтыя Княства Крайна Графства Ціроль Каралеўства Багемія Вялікае Графства Маравія Аўстрыйская Сілезія Каралеўства Галіцыі і Ладамерыі Каронны край Букавіна Каралеўства Далмацыя Аўстрыйскае Прымор’е Форарльберг
Транслейтанія	Каралеўства Венгрыя Каралеўства Харватыі і Славоніі Фіўмэ
іншыя краіны	Боснія і Герцагавіна (анексія ў 1908)