Спіс лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі міру

Гэта старонка ўваходзіць у лік выдатных спісаў
Інфармацыйныя спісы
З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Медаль, які атрымліваюць лаўрэаты Нобелеўскай прэміі. Быў упершыню адчаканены ў 1902 годзе.

Но́белеўская прэ́мія мі́ру (шведск.: Nobels fredspris) — узнагарода, якая штогод прысуджаецца Нарвежскім нобелеўскім камітэтам у Осла, «чалавеку, які выконвае найбольшую альбо найлепшую працу дзеля братэрства паміж народамі, адмены альбо скарачэння пастаянных армій і правядзення альбо заахвочвання мірных кангрэсаў»[1]. Адна з пяці Нобелеўскіх прэмій, заснаваных у 1895 годзе паводле запавету шведскага хіміка Альфрэда Нобеля, які памёр у 1896 годзе. Гэтыя прэміі прысуджаюцца за выдатныя заслугі ў галінах хіміі, фізікі, літаратуры, міру і фізіялогіі або медыцыны[2]. У адпаведнасці з запаветам Нобеля прэмія знаходзіцца ў падпарадкаванні Нарвежскага нобелеўскага камітэта і прысуджаецца камісіяй з пяці членаў, якія абіраюцца Парламентам Нарвегіі[3]. Лаўрэатамі першай Нобелеўскай прэміі міру ў 1901 годзе сталі Жан Дзюнан і Фрэдэрык Пасі. Кожны лаўрэат атрымлівае медаль, дыплом і грашовы прыз, які змяняецца з цягам часу[4]. У 1901 годзе Дзюнан і Пасі падзялілі 150 782 шведскія кроны, што ў снежні 2008 года было эквівалентна 7 731 004 шведскім кронам. Пачынаючы з 2001 года кожная грашовая ўзнагарода складала 10 мільёнаў шведскіх крон. Прэмія ўручаецца на штогадовай цырымоніі 10 снежня ў Осла ў прысутнасці караля Нарвегіі (адзіная Нобелеўская прэмія, якая не ўручаецца ў Стакгольме), у гадавіну смерці Альфрэда Нобеля[5].

Нобелеўская прэмія міру лічыцца найбольш спрэчнай сярод Нобелеўскіх прэмій і многія з лаўрэатаў падвяргаліся шырокай крытыцы[6][7]. У 1961 годзе Даг Хамаршэльд памёр за некалькі месяцаў да абвяшчэння сваёй перамогі, пасля чаго ў правілы былі ўнесены праўкі, каб пазбегнуць іншых пасмяротных узнагарод у будучыні[8]. У 1973 годзе Ле Дык Тхо адмовіўся ад прэміі, бо «быў не ў стане атрымаць узнагароду», спасылаючыся на сітуацыю ў В’етнаме, якая і стала прычынай яго перамогі[9]. Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа тройчы атрымліваў прэміі ў 1917, 1944 і 1963 гадах, а Упраўленне Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па справах бежанцаў двойчы — у 1954 і 1981 гадах, але ніводная асоба не атрымлівала Нобелеўскую прэмію міру больш за адзін раз[9]. Лайнус Полінг атрымаў Нобелеўскую прэмію па хіміі ў 1954 годзе і Нобелеўскую прэмію міру ў 1962 годзе[9]. З 1901 года Нобелеўская прэмія міру не прысуджалася 19 разоў, больш, чым любая іншая з Нобелеўскіх узнагарод: у 1914, 1915, 1916, 1918, 1923, 1924, 1928, 1932, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1948, 1955, 1956, 1966, 1967 і 1972 гадах. Па стане на 2021 год прэмію атрымлівалі 25 арганізацый і 109 асоб, з якіх 18 былі жанчынамі (больш, чым у любой з іншых Нобелеўскіх прэмій)[10]. У 2014 годзе пакістанская актывістка Малала Юсуфзай стала самай маладой з усіх лаўрэатаў Нобелеўскіх прэмій ва ўсіх катэгорыях, атрымаўшы ўзнагароду ў 17 гадоў, а самым узроставым быў лаўрэат 1995 года Джозеф Ротблат, якому на момант прысуджэння было 87 гадоў[9].

Лаўрэаты[правіць | правіць зыходнік]


1901—19101911—19201921—19301931—19401941—19501951—19601961—19701971—19801981—19901991—20002001—20102011—2020з 2021


1901—1910[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
1901 Жан Анры Дзюнан
(1828—1910)
 Швейцарыя За яго ролю ў стварэнні Міжнароднага камітэту Чырвонага Крыжа[11].
Фрэдэрык Пасі
(1822—1912)
Сцяг Францыі Францыя За тое, што ён з’яўляецца адным з галоўных заснавальнікаў Міжпарламенцкага саюза, а таксама галоўным арганізатарам першага З’езда ўсеагульнага міру[11].
1902 Элі Дзюкамен
(1833—1906)
 Швейцарыя За яго ролю першага ганаровага сакратара Міжнароднага бюро міру[12].
Шарль Альбер Гоба
(1843—1914)
 Швейцарыя За яго ролю першага генеральнага сакратара Міжпарламенцкага саюза[12].
1903 Уільям Рэндал Крымер
(1828—1908)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія За яго ролю «першага бацькі» Міжпарламенцкага саюза[13].
1904 Інстытут міжнароднага права Сцяг Бельгіі Бельгія За яго намаганні ў якасці неафіцыйнага органа сфармуляваць агульныя прынцыпы міжнароднага права[14].
1905 Берта фон Зутнер
(1843—1914)
Сцяг Аўстра-Венгрыі Аўстра-Венгрыя За напісанне «Складзіце сваю зброю» і ўнясенне ўкладу ў стварэнне прэміі[15].
1906 Тэадор Рузвельт
(1858—1919)
Сцяг ЗША (45 зорак) ЗША За яго паспяховае пасярэдніцтва ў заканчэнні расійска-японскай вайны і за яго інтарэс да арбітражу, забяспечваючы Гаагскі арбітражны суд з самага першага паседжання[16].
1907 Эрнеста Тэадора Манета
(1833—1918)
Сцяг Каралеўства Італія Італія За яго працу ў якасці ключавога лідара італьянскага руху за мір[17].
Луі Рэно
(1843—1918)
Сцяг Францыі Францыя За яго працу ў якасці вядучага французскага міжнароднага юрыста і члена пастаяннай палаты арбітражнага суда ў Гаазе[17].
1908 Клас Понтус Арнальдсан
(1844—1916)
Сцяг Швецыі Швецыя За яго працу ў якасці заснавальніка Шведскай лігі міру і арбітражу[18].
Фрэдрык Баер
(1837—1922)
Сцяг Даніі Данія За тое, што ён з’яўляецца правадыром міру ў Скандынавіі, сумяшчаючы працу ў Міжпарламенцкім саюзе і прэзідэнцтва ў Міжнародным бюро міру[18].
1909 Агюст Беернарт
(1829—1912)
Сцяг Бельгіі Бельгія За тое, што ён быў прадстаўніком на дзвюх канферэнцыях Гаагі і з’яўляецца вядучай фігурай у Міжпарламенцкім саюзе[19].
Поль Анры Бенжамен д’Этурнель дэ Канстан
(1852—1924)
Сцяг Францыі Францыя За камбінаваную дыпламатычную працу дзеля французска-германскага і французска-брытанскага паразумення і выдатную кар’еру ў міжнародным арбітражы[18].
1910 Міжнароднае бюро міру  Швейцарыя За дзеянні ў якасці злучнага звяна паміж таварыствамі розных краін свету[20].

1911—1920[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
1911 Тобіяс Асер
(1838—1913)
Сцяг Нідэрландаў Нідэрланды За ролю сузаснавальніка Інстытута міжнароднага права, ініцыятара Канферэнцый па міжнародным прыватным праве ў Гаазе і піянера ў галіне міжнародных прававых адносін[21].
Альфрэд Герман Фрыд
(1864—1921)
Сцяг Аўстра-Венгрыі Аўстра-Венгрыя За яго намаганні выкрыць і змагацца з тым, што ён лічыць галоўнай прычынай вайны, а менавіта з анархіяй у міжнародных адносінах[21].
1912 Эліу Рут[заўв 1]
(1845—1937)
Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША За паляпшэнне паразумення паміж краінамі Паўночнай і Паўднёвай Амерыкі і ініцыявання важных арбітражных пагадненняў паміж ЗША і іншымі краінамі[22].
1913 Анры Лафантэн
(1854—1943)
Сцяг Бельгіі Бельгія За беспрэцэдэнтны ўклад у арганізацыю мірнага інтэрнацыяналізму[23].
1914 Прэмія не прысуджалася
1915 Прэмія не прысуджалася
1916 Прэмія не прысуджалася
1917 Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа  Швейцарыя За намаганні па доглядзе параненых салдат і ваеннапалонных і іх сем’яў[24].
1918 Прэмія не прысуджалася
1919 Томас Вудра Вільсан
(1856—1924)
Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША За ролю заснавальніка Лігі Нацый[25].
1920 Леон Буржуа
(1851—1925)
Сцяг Францыі Францыя За яго даўні ўклад у справу міру і справядлівасці і яго значную ролю ў стварэнні Лігі Нацый[26].

1921—1930[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
1921 Карл Яльмар Брантынг
(1860—1925)
Сцяг Швецыі Швецыя За іх пажыццёвы ўклад у справу міру і арганізаваны інтэрнацыяналізм[27].
Крысціян Лангэ
(1869—1938)
Сцяг Нарвегіі Нарвегія
1922 Фрыцьёф Нансен
(1861—1930)
Сцяг Нарвегіі Нарвегія За вядучую ролю ў рэпатрыяцыі ваеннапалонных, у міжнароднай дапамозе і ў якасці Вярхоўнага камісара Лігі Нацый па справах бежанцаў[28].
1923 Прэмія не прысуджалася
1924 Прэмія не прысуджалася
1925 Осцін Чэмберлен[заўв 1]
(1863—1937)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія За сваю вырашальную ролю ў лакарнскіх перамовах[29].
Чарлз Гейтс Даўэс[заўв 1]
(1865—1951)
Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША За яго вырашальную ролю ў рэалізацыі Плана Даўэса[29].
1926 Арыстыд Брыян
(1862—1932)
Сцяг Францыі Францыя За іх вырашальную ролю ў дасягненні Лакарнскай дамовы[30].
Густаў Штрэземан
(1878—1929)
Сцяг Веймарскай рэспублікі Германія
1927 Фердынанд Эдуард Бюісон
(1841—1932)
Сцяг Францыі Францыя За іх уклад у з’яўленне ў Францыі і Германіі грамадскай думкі, якая спрыяе мірнаму міжнароднаму супрацоўніцтву[31].
Людвіг Квідэ
(1858—1941)
Сцяг Веймарскай рэспублікі Германія
1928 Прэмія не прысуджалася
1929 Фрэнк Білінгс Келаг[заўв 1]
(1856—1937)
Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША За яго вырашальную ролю ў дасягненні пакта Брыяна — Келага[32].
1930 Натан Сёдэрблюм
(1866—1931)
Сцяг Швецыі Швецыя За садзейнічанне хрысціянскаму адзінству і стварэнне «той новай душэўнай пазіцыі, якая неабходна, каб мір паміж народамі стаў рэальнасцю»[33].

1931—1940[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
1931 Джэйн Адамс
(1860—1935)
Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША За іх старанныя намаганні адрадзіць ідэал міру і адрадзіць дух міру ў сваёй нацыі і ва ўсім чалавецтве[34].
Нікалас Мюрэй Батлер
(1862—1947)
Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША
1932 Прэмія не прысуджалася
1933 Ральф Норман Энджэл[заўв 1]
(1873—1967)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія За тое, што выкрыў сваім пяром ілюзію вайны і пераканаўча заклікаў да міжнароднага супрацоўніцтва і міру[35].
1934 Артур Хендэрсан
(1863—1935)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія За нястомную барацьбу і адважныя намаганні на пасадзе старшыні Канферэнцыі па раззбраенні Лігі Нацый у 1931—1934 гадах[36].
1935 Карл фон Асецкі[заўв 2]
(1889—1938)
Сцяг Нацысцкай Германіі Германія За яго пякучую любоў да свабоды думкі і выказвання меркаванняў і яго каштоўны ўклад у справу міру[37].
1936 Карлас Сааведра Ламас
(1878—1959)
Сцяг Аргенціны Аргенціна За ролю бацькі Аргентынскага антываеннага пакта 1933 года, які ён таксама выкарыстаў як сродак пасярэдніцтва ў міры паміж Парагваем і Балівіяй у 1935 годзе[38].
1937 Роберт Сэсіл
(1864—1958)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія За яго нястомныя намаганні ў падтрымку Лігі Нацый, раззбраення і міру[39].
1938 Нансенаўская міжнародная арганізацыя па справах бежанцаў Сцяг Лігі Нацый Ліга Нацый За тое, што яна працягвала працу Фрыцьёфа Нансена на карысць бежанцаў па ўсёй Еўропе[40].
1939 Прэмія не прысуджалася
1940 Прэмія не прысуджалася

1941—1950[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
1941 Прэмія не прысуджалася
1942 Прэмія не прысуджалася
1943 Прэмія не прысуджалася
1944 Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа  Швейцарыя За вялікую працу, якую ён выканаў падчас вайны ад імя чалавецтва[41].
1945 Кордэл Хал
(1871—1955)
Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША За яго нястомную працу па дасягненню міжнароднага паразумення і яго асноўную ролю ў стварэнні Арганізацыі Аб’яднаных Нацый[42].
1946 Эмілі Грын Болч
(1867—1961)
Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША За яе працу на працягу ўсяго жыцця дзеля міру[43].
Джон Рэлей Мот
(1865—1955)
Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША За яго ўклад у стварэнне мірнага рэлігійнага брацтва праз нацыянальныя межы[43].
1947 Савет Сяброў на службе грамадству Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія За іх наватарскую працу ў міжнародным руху за мір і спачувальныя намаганні па аблягчэнні чалавечых пакут, спрыяючы тым самым братэрству паміж народамі[44].
Амерыканскі камітэт Сяброў на службе грамадству Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША
1948 Прэмія не прысуджалася
1949 Джон Бойд Ор
(1880—1971)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія За яго намаганні на працягу ўсяго жыцця перамагчы голад і нястачу, тым самым дапамагаючы ліквідаваць асноўную прычыну ваенных канфліктаў і войнаў[45].
1950 Ральф Банч
(1904—1971)
Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША За працу ў якасці пасрэдніка ў Палесціне ў 1948—1949 гадах[46].

1951—1960[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
1951 Ліён Жуо
(1879—1954)
Сцяг Францыі Францыя За тое, што прысвяціў сваё жыццё барацьбе з вайной праз прапаганду сацыяльнай справядлівасці і братэрства паміж людзьмі і народамі[47].
1952 Альберт Швейцэр
(1875—1965)
Сцяг Францыі Францыя За яго альтруізм, пашану да жыцця і нястомную гуманітарную працу, якая дапамагла зрабіць ідэю братэрства паміж людзьмі і народамі жывой[48].
1953 Джордж Маршал
(1880—1959)
Сцяг ЗША (48 зорак) ЗША За прапанову і кантроль за планам эканамічнага аднаўлення Еўропы[49].
1954 Упраўленне Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па справах бежанцаў Сцяг ААН ААН За свае намаганні па лячэнні ран вайны, аказваючы дапамогу і абарону бежанцам па ўсім свеце[50].
1955 Прэмія не прысуджалася
1956 Прэмія не прысуджалася
1957 Лестэр Боўлс Пірсан
(1897—1972)
Сцяг Канады (1957—1964) Канада За яго важны ўклад у разгортванне аварыйных сіл Арганізацыі Аб’яднаных Нацый пасля Суэцкага крызісу[51].
1958 Жорж Пір
(1910—1969)
Сцяг Бельгіі Бельгія За яго намаганні дапамагчы бежанцам пакінуць свае лагеры і вярнуцца да жыцця свабоды і годнасці[52].
1959 Філіп Ноэль-Бэйкер
(1889—1982)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія За яго даўні ўклад у справу раззбраення і міру[53].
1960 Альберт Лутулі
(1898—1967)
Сцяг Пар (1927-1994) Паўднёвая Афрыка
(Нарадзіўся ў Паўднёвай Радэзіі)
За негвалтоўную барацьбу з апартэідам[54].

1961—1970[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
1961 Даг Хамаршэльд[заўв 3]
(1905—1961)
Сцяг Швецыі Швецыя За развіццё ААН у эфектыўную і канструктыўную міжнародную арганізацыю, здольную ажывіць прынцыпы і мэты, выкладзеныя ў Статуце ААН[55].
1962 Лайнус Полінг
(1901—1994)
Сцяг ЗША ЗША За барацьбу з гонкай ядзерных узбраенняў паміж Усходам і Захадам[56].
1963 Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа  Швейцарыя За прасоўванне прынцыпаў Жэнеўскай канвенцыі і супрацоўніцтва з ААН[57].
Ліга таварыстваў Чырвонага Крыжа
1964 Марцін Лютэр Кінг
(1929—1968)
Сцяг ЗША ЗША За негвалтоўную барацьбу за грамадзянскія правы афра-амерыканскага насельніцтва[58].
1965 Дзіцячы фонд ААН Сцяг ААН ААН За намаганні па ўмацаванні салідарнасці паміж народамі і скарачэнні розніцы паміж багатымі і беднымі дзяржавамі[59].
1966 Прэмія не прысуджалася
1967 Прэмія не прысуджалася
1968 Рэнэ Касэн
(1887—1976)
Сцяг Францыі Францыя За яго барацьбу па забеспячэнні правоў чалавека, прадугледжаных Дэкларацыяй ААН[60].
1969 Міжнародная арганізацыя працы Сцяг ААН ААН За стварэнне міжнароднага заканадаўства, якое забяспечвае пэўныя нормы ўмоў працы ў кожнай краіне[61].
1970 Норман Эрнэст Барлоўг
(1914—2009)
Сцяг ЗША ЗША За ўнёсак у развязак харчовай праблемы, і асабліва за ажыццяўленне «зялёнай рэвалюцыі»[62].

1971—1980[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
1971 Вілі Брант
(1913—1992)
Сцяг Германіі Заходняя Германія За адкрыццё шляху да змястоўнага дыялогу паміж Усходам і Захадам[63].
1972 Прэмія не прысуджалася
1973 Генры Кісінджэр
(нар. 1923)
Сцяг ЗША ЗША
(Нарадзіўся ў Сцяг Веймарскай рэспублікі Германіі)
За сумесныя перамовы аб спыненні агню ў В’етнаме ў 1973 годзе[64].
Ле Дык Тхо[заўв 4]
(1911—1990)
Сцяг В'етнама В’етнам (паўночны)
1974 Шон Мак-Брайд
(1904—1988)
Сцяг Ірландыі Ірландыя
(Нарадзіўся ў Сцяг Францыі Францыі)
За яго намаганні па забеспячэнні і развіцці правоў чалавека ва ўсім свеце[65].
Эйсаку Сато
(1901—1975)
Сцяг Японіі Японія За ўклад у стабілізацыю ўмоў у Ціхаакіянскім рэгіёне і за падпісанне Дамовы аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі[65].
1975 Андрэй Сахараў[заўв 5]
(1921—1989)
Сцяг СССР СССР За барацьбу за правы чалавека ў Савецкім Саюзе, за раззбраенне і супрацоўніцтва паміж усімі народамі[66].
1976 Бэці Уільямс
(1943—2020)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія За смелыя намаганні ў заснаванні руху, які паклаў канец гвалтоўнаму канфлікту ў Паўночнай Ірландыі[67].
Мэйрыд Карыган
(нар. 1944)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія
1977 Amnesty International
(1961)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія За павагу ва ўсім свеце да правоў чалавека[68].
1978 Анвар Садат
(1918—1981)
Сцяг Егіпта (1972-1984) Егіпет За сумесныя перамовы аб міры паміж Егіптам і Ізраілем у 1978 годзе[69].
Менахем Бегін
(1913—1992)
Сцяг Ізраіля Ізраіль
(Нарадзіўся ў Брэсце, зараз Сцяг Беларусі Беларусь)
1979 Маці Тэрэза
(1910—1997)
Сцяг Індыі Індыя
(Нарадзілася ў Скоп’і, зараз Сцяг Паўночнай Македоніі Паўночная Македонія)
За яе працу па аказанні дапамогі пакутнаму чалавецтву[70].
1980 Адольфа Перэс Эсківель
(нар. 1931)
Сцяг Аргенціны Аргенціна За тое, што ён быў крыніцай натхнення рэпрэсаваных, асабліва ў Лацінскай Амерыцы[71].

1981—1990[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
1981 Упраўленне Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб’яднаных Нацый па справах бежанцаў Сцяг ААН ААН За прасоўванне асноўных правоў бежанцаў[72].
1982 Альва Мюрдаль
(1902—1986)
Сцяг Швецыі Швецыя За працу па раззбраенні і зонах свабодных ад ядзернай і няядзернай зброі[73].
Альфонса Гарсія Роблес
(1911—1991)
Сцяг Мексікі Мексіка
1983 Лех Валенса
(нар. 1943)
Сцяг Польшчы Польшча За негвалтоўную барацьбу за свабодныя прафсаюзы і правы чалавека ў Польшчы[74].
1984 Дэсманд Туту
(1931—2021)
Сцяг Пар (1927-1994) ПАР За ролю аб’яднаўчага дзеяча ў негвалтоўнай кампаніі па вырашэнні праблемы апартэіду ў Паўднёвай Афрыцы[75].
1985 Урачы свету за прадухіленне ядзернай вайны Сцяг ЗША ЗША За распаўсюджванне аўтарытэтнай інфармацыі і за кошт усведамлення катастрафічных наступстваў ядзернай вайны[76].
1986 Элі Візель
(1928—2016)
Сцяг ЗША ЗША
(Нарадзіўся ў Сцяг Румыніі Румыніі)
За тое, што ён быў пасланцам чалавецтва: яго пасланне — гэта мір, выкупленне і годнасць[77].
1987 Оскар Арыяс Санчэс
(нар. 1940)
Сцяг Коста-Рыкi Коста-Рыка За яго працу ў імя трывалага міру ў Цэнтральнай Амерыцы[78].
1988 Міратворчыя сілы ААН Сцяг ААН ААН За прадухіленне ўзброеных сутыкненняў і стварэння ўмоў для перамоваў[79].
1989 Далай-лама XIV
(нар. 1935)
Сцяг Індыі Індыя
(Нарадзіўся ў Тыбеце)
За адстойванне мірных рашэнняў на аснове талерантнасці і ўзаемнай павагі з мэтай захавання гістарычнай і культурнай спадчыны свайго народа[80].
1990 Міхаіл Гарбачоў
(1931—2022)
Сцяг СССР СССР За вядучую ролю, якую ён адыграў у радыкальных зменах у адносінах паміж Усходам і Захадам[81].

1991—2000[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
1991 Аун Сан Су Чжы[заўв 6]
(нар. 1945)
М’янма М’янма За яе негвалтоўную барацьбу за дэмакратыю і правы чалавека[82].
1992 Рыгаберта Менчу
(нар. 1959)
Сцяг Гватэмалы Гватэмала За яе барацьбу за сацыяльную справядлівасць і этнакультурнае прымірэнне, заснаваную на павазе правоў карэннага насельніцтва[83].
1993 Нельсан Мандэла
(1918—2013)
Сцяг Пар (1927-1994) ПАР За іх працу па мірным спыненні рэжыму апартэіду і закладку асноў для новай дэмакратычнай Паўднёвай Афрыкі[84].
Фрэдэрык Вілем дэ Клерк
(1936—2021)
Сцяг Пар (1927-1994) ПАР
1994 Ясір Арафат
(1929—2004)
Сцяг Палесціны Палесціна
(Нарадзіўся ў Сцяг Егіпта (1922-1952) Егіпце)
За іх намаганні па стварэнні міру на Блізкім Усходзе[85].
Іцхак Рабін
(1922—1995)
Сцяг Ізраіля Ізраіль
Шымон Перэс
(1923—2016)
Сцяг Ізраіля Ізраіль
(Нарадзіўся ў Сцяг Польшчы Польшчы)
1995 Джозеф Ротблат
(1908—2005)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія
(Нарадзіўся ў Варшаве, зараз Сцяг Польшчы Польшча)
За іх намаганні паменшыць ролю ядзернай зброі ў міжнароднай палітыцы і ў доўгатэрміновай перспектыве ліквідаваць такую зброю[86].
Пагуошскі рух навукоўцаў Сцяг Канады Канада
1996 Карлуш Белу
(нар. 1948)
Сцяг Усходняга Тымора Усходні Тымор За працу за справядлівае і мірнае вырашэнне канфлікту ва Усходнім Тыморы[87].
Жазэ Рамуш-Орта
(нар. 1949)
Сцяг Усходняга Тымора Усходні Тымор
1997 Міжнародны рух за забарону супрацьпяхотных мін  Швейцарыя За іх працу па забароне і ліквідацыі супрацьпяхотных мін[88].
Джодзі Уільямс
(нар. 1950)
Сцяг ЗША ЗША
1998 Джон Х’юм
(1937—2020)
Сцяг Ірландыі Ірландыя За іх намаганні па пошуку мірнага вырашэння канфлікту ў Паўночнай Ірландыі[89].
Дэвід Трымбл
(нар. 1944)
Сцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія
1999 Урачы без межаў  Швейцарыя У знак прызнання наватарскай гуманітарнай дзейнасці арганізацыі на некалькіх кантынентах[90].
2000 Кім Дэ Джун
(1925—2009)
Сцяг Паўднёвай Карэі Рэспубліка Карэя За працу над дэмакратыяй і правамі чалавека ў Паўднёвай Карэі і ва Усходняй Азіі ў цэлым, а таксама за мір і прымірэнне з Паўночнай Карэяй, у прыватнасці[91].

2001—2010[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
2001 Арганізацыя Аб’яднаных Нацый Сцяг ААН ААН За ўнёсак у стварэнне больш арганізаванага свету і ўмацаванне міру ва ўсім свеце[92].
Kofi Annan, Photo: Harry Wad Кофі Анан
(1938—2018)
Сцяг Ганы Гана
2002 Джэймс Эрл Картэр
(нар. 1924)
Сцяг ЗША ЗША За яго дзесяцігоддзі нястомных намаганняў па пошуку мірных рашэнняў міжнародных канфліктаў, прасоўванні дэмакратыі і правоў чалавека і садзейнічанні эканамічнаму і сацыяльнаму развіццю[93].
2003 Шырын Эбадзі
(нар. 1947)
Сцяг Ірана Іран За яе намаганні ў справе дэмакратыі і правоў чалавека. Яна асабліва засяродзілася на барацьбе за правы жанчын і дзяцей[94].
2004 Вангары Маатаі
(1940—2011)
Сцяг Кеніі Кенія За яе ўклад ва ўстойлівае развіццё, дэмакратыю і мір[95].
2005 Міжнароднае агенцтва па атамнай энергіі Сцяг ААН ААН За іх намаганні па прадухіленні выкарыстання ядзернай энергіі ў ваенных мэтах і забеспячэнні выкарыстання атамнай энергіі ў мірных мэтах максімальна бяспечным спосабам[96].
Махамед аль-Барадэі
(нар. 1942)
Сцяг Егіпта Егіпет
2006 Мухамад Юнус
(нар. 1940)
Сцяг Бангладэш Бангладэш За намаганні па стварэнні асноў для сацыяльнага і эканамічнага развіцця[97].
Grameen Bank Сцяг Бангладэш Бангладэш
2007 Міжурадавая група экспертаў па змяненню клімату Сцяг ААН ААН За вывучэнне наступстваў глабальных кліматычных змен, выкліканых чыннасцю чалавека, і выпрацаванне мер па іх магчымым прадухіленні[98].
Альберт Гор
(нар. 1948)
Сцяг ЗША ЗША
2008 Марці Ахцісаары
(1937–2023)
Сцяг Фінляндыі Фінляндыя За тыя важныя намаганні ў вырашэнні міжнародных канфліктаў, якія ён прыкладаў на некалькіх кантынентах цягам трох дзесяцігоддзяў[99].
2009 Барак Абама
(нар. 1961)
Сцяг ЗША ЗША За выбітныя намаганні па ўмацаванні міжнароднай дыпламатыі і супрацы паміж народамі[100].
2010 Лю Сяабо[заўв 7]
(1955—2017)
Сцяг Кітая Кітай За працяглае негвалтоўнае змаганне за фундаментальныя правы чалавека ў Кітаі[101].

2011—2020[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
2011 Элен Джонсан-Серліф
(нар. 1938)
Сцяг Ліберыі Ліберыя За негвалтоўнае змаганне за правы і бяспеку жанчын і ўдзел у міратворчым працэсе[102].
Лейма Гбові
(нар. 1972)
Сцяг Ліберыі Ліберыя
Тавакуль Карман
(нар. 1979)
Сцяг Емена Емен
2012 Еўрапейскі Саюз Сцяг ЕС Еўрапейскі Саюз За шэсць дзесяцігоддзяў абароны правоў чалавека ў Еўропе і доўгатэрміновую ролю ў з’яднанні кантынента[103].
2013 Арганізацыя па забароне хімічнай зброі Міжнародная За шырокамаштабную працу па ліквідацыі хімічнай зброі[104].
2014 Кайлаш Сацьяртхі
(нар. 1954)
Сцяг Індыі Індыя За змаганне супраць прыгняцення дзяцей і моладзі і за правы дзяцей на адукацыю[105].
Малала Юсуфзай
(нар. 1997)
Сцяг Пакістана Пакістан
2015 Квартэт нацыянальнага дыялогу ў Тунісе Сцяг Туніса Туніс За вырашальны ўнёсак у будаванне плюралістычнай дэмакратыі ў Тунісе па выніках Язмінавай рэвалюцыі ў 2011 годзе[106].
2016 Хуан Мануэль Сантас
(нар. 1951)
Сцяг Калумбіі Калумбія За рашучыя намаганні пакласці канец больш чым 50-гадовай грамадзянскай вайне ў краіне[107].
2017 Міжнародная кампанія за забарону ядзернай зброі Міжнародная За намаганні па прыцягненні ўвагі да катастрафічных наступстваў ад кожнага выкарыстання ядзернай зброі і за спробы забараніць такія ўзбраенні з дапамогай пагадненняў[108].
2018 Дэніс Муквегэ
(нар. 1955)
Сцяг Дэмакратычнай Рэспублікі Конга ДР Конга За іх спробу спыніць выкарыстанне сексуальнага гвалту ў якасці зброі ў войнах і ўзброеных канфліктах[109].
Надзя Мурад
(нар. 1993)
Сцяг Ірака Ірак
2019 Абій Ахмед Алі
(нар. 1976)
Сцяг Эфіопіі Эфіопія За яго намаганні па дасягненню міру і міжнароднага супрацоўніцтва і, у прыватнасці, за яго рашучую ініцыятыву па ўрэгуляванні памежнага канфлікту з суседняй Эрытрэяй[110].
2020 Сусветная харчовая праграма Міжнародная За намаганні ў змаганні з голадам, за ўнёсак у стварэнне ўмоў для дасягнення міру ў зонах канфліктаў і за вядучую ролю ў спробах перадухіліць выкарыстання голаду як сродку вайны і канфліктаў[111].

з 2021[правіць | правіць зыходнік]

Год Партрэт Імя Краіна Абгрунтаванне
2021 Марыя Рэса
(нар. 1963)
Сцяг Філіпін Філіпіны За намаганні па абароне свабоды выказвання, што з’яўляецца перадумовай дэмакратыі і трывалага міру[112].
Дзмітрый Муратаў
(нар. 1961)
Сцяг Расіі Расія
2022 Алесь Бяляцкі
(нар. 1962)
Сцяг Беларусі Беларусь Лаўрэаты Прэміі міру прадстаўляюць грамадзянскую супольнасць у сваіх краінах. Яны шмат гадоў прасоўвалі права крытыкаваць уладу і абараняць асноўныя правы грамадзян. Яны прыклалі вялікія намаганні, каб задакументаваць ваенныя злачынствы, парушэнні правоў чалавека і злоўжыванні ўладай. Разам яны дэманструюць важнасць грамадзянскай супольнасці для міру і дэмакратыі.[113].
Мемарыял
Сцяг Расіі Расія
Цэнтр грамадзянскіх свабод Сцяг Украіны Украіна
2023 Наргіз Махамадзі
(нар. 1972)
Сцяг Ірана Іран За барацьбу з гвалтам іранскага рэжыму і за роўныя правы і свабоды для ўсіх.

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. а б в г д Эліу Рут, Осцін Чэмберлен, Чарлз Гейтс Даўэс, Фрэнк Білінгс Келаг і Ральф Норман Энджэл атрымлівалі свае прэміі на год пазней, паколькі камітэт прымаў рашэнне, што ніводны кандыдат не адпавядае крытэрыям волі Нобеля ў год, у які яны пералічаны як атрымальнікі прэміі. Згодна з правіламі камітэт адкладаў прысуджэнне прэмій да наступнага года, але яны адзначаны як атрымальнікі прэміі за папярэдні год.
  2. Прэмія была прысуджана Карлу фон Асецкаму «завочна», бо ўрад Германіі адмовіў яму ў выдачы пашпарта.
  3. Даг Хамаршэльд стаў лаўрэатам прэміі пасмяротна.
  4. Ле Дык Тхо адмовіўся прыняць прэмію.
  5. Прэмія была прысуджана Андрэю Сахараву «завочна», бо ўрад СССР адмовіў яму ў выдачы пашпарта.
  6. Прэмія была прысуджана Аун Сан Су Чжы «завочна», бо яна была зняволенай урадам Бірмы. Пасля яе вызвалення з-пад хатняга арышту і выбараў у Палату прадстаўнікоў М’янмы Су Чжы змагла асабіста атрымаць узнагароду 16 чэрвеня 2012 года.
  7. Прэмія была прысуджана Лю Сяабо «завочна», бо ён знаходзіўся ў зняволенні ў Кітаі.

Зноскі

  1. Excerpt from the Will of Alfred Nobel. Nobel Foundation. Праверана 6 кастрычніка 2011.
  2. Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize. Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
  3. The Nobel Prize Awarders. Nobel Foundation.
  4. The Nobel Prize. Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
  5. The Nobel Prize Award Ceremonies. Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 жніўня 2008. Праверана 7 кастрычніка 2008.
  6. Controversies and Criticisms. Nobelprize.org.
  7. The Nobel: Dynamite or damp squib?. BBC.
  8. The Nobel Peace Prize, 1901–2000. Nobelprize.org.
  9. а б в г Nobel Laureates Facts. Nobelprize.org.
  10. Women Nobel Laureates. Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
  11. а б Нобелеўская прэмія міру 1901 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  12. а б Нобелеўская прэмія міру 1902 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  13. Нобелеўская прэмія міру 1903 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  14. Нобелеўская прэмія міру 1904 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  15. Нобелеўская прэмія міру 1905 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  16. Нобелеўская прэмія міру 1906 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  17. а б Нобелеўская прэмія міру 1907 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  18. а б в Нобелеўская прэмія міру 1908 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  19. Нобелеўская прэмія міру 1909 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  20. Нобелеўская прэмія міру 1910 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  21. а б Нобелеўская прэмія міру 1911 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  22. Нобелеўская прэмія міру 1912 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  23. Нобелеўская прэмія міру 1913 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  24. Нобелеўская прэмія міру 1917 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  25. Нобелеўская прэмія міру 1919 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  26. Нобелеўская прэмія міру 1920 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  27. Нобелеўская прэмія міру 1921 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  28. Нобелеўская прэмія міру 1922 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  29. а б Нобелеўская прэмія міру 1925 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  30. Нобелеўская прэмія міру 1926 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  31. Нобелеўская прэмія міру 1927 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  32. Нобелеўская прэмія міру 1929 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  33. Нобелеўская прэмія міру 1930 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  34. Нобелеўская прэмія міру 1931 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  35. Нобелеўская прэмія міру 1933 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  36. Нобелеўская прэмія міру 1934 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  37. Нобелеўская прэмія міру 1935 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  38. Нобелеўская прэмія міру 1936 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  39. Нобелеўская прэмія міру 1937 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  40. Нобелеўская прэмія міру 1938 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  41. Нобелеўская прэмія міру 1944 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  42. Нобелеўская прэмія міру 1945 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  43. а б Нобелеўская прэмія міру 1946 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  44. Нобелеўская прэмія міру 1947 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  45. Нобелеўская прэмія міру 1949 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  46. Нобелеўская прэмія міру 1950 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  47. Нобелеўская прэмія міру 1951 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  48. Нобелеўская прэмія міру 1952 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  49. Нобелеўская прэмія міру 1953 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  50. Нобелеўская прэмія міру 1954 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  51. Нобелеўская прэмія міру 1957 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  52. Нобелеўская прэмія міру 1958 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  53. Нобелеўская прэмія міру 1959 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  54. Нобелеўская прэмія міру 1960 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  55. Нобелеўская прэмія міру 1961 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  56. Нобелеўская прэмія міру 1962 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  57. Нобелеўская прэмія міру 1963 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  58. Нобелеўская прэмія міру 1964 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  59. Нобелеўская прэмія міру 1965 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  60. Нобелеўская прэмія міру 1968 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  61. Нобелеўская прэмія міру 1969 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  62. Нобелеўская прэмія міру 1970 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  63. Нобелеўская прэмія міру 1971 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  64. Нобелеўская прэмія міру 1973 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  65. а б Нобелеўская прэмія міру 1974 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  66. Нобелеўская прэмія міру 1975 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  67. Нобелеўская прэмія міру 1976 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  68. Нобелеўская прэмія міру 1977 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  69. Нобелеўская прэмія міру 1978 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  70. Нобелеўская прэмія міру 1979 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  71. Нобелеўская прэмія міру 1980 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  72. Нобелеўская прэмія міру 1981 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  73. Нобелеўская прэмія міру 1982 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  74. Нобелеўская прэмія міру 1983 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  75. Нобелеўская прэмія міру 1984 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  76. Нобелеўская прэмія міру 1985 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  77. Нобелеўская прэмія міру 1986 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  78. Нобелеўская прэмія міру 1987 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  79. Нобелеўская прэмія міру 1988 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  80. Нобелеўская прэмія міру 1989 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  81. Нобелеўская прэмія міру 1990 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  82. Нобелеўская прэмія міру 1991 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  83. Нобелеўская прэмія міру 1992 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  84. Нобелеўская прэмія міру 1993 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  85. Нобелеўская прэмія міру 1994 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  86. Нобелеўская прэмія міру 1995 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  87. Нобелеўская прэмія міру 1996 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  88. Нобелеўская прэмія міру 1997 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  89. Нобелеўская прэмія міру 1998 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  90. Нобелеўская прэмія міру 1999 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  91. Нобелеўская прэмія міру 2000 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  92. Нобелеўская прэмія міру 2001 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  93. Нобелеўская прэмія міру 2002 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  94. Нобелеўская прэмія міру 2003 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  95. Нобелеўская прэмія міру 2004 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  96. Нобелеўская прэмія міру 2005 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  97. Нобелеўская прэмія міру 2006 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  98. Нобелеўская прэмія міру 2007 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  99. Нобелеўская прэмія міру 2008 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  100. Нобелеўская прэмія міру 2009 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  101. Нобелеўская прэмія міру 2010 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  102. Нобелеўская прэмія міру 2011 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  103. Нобелеўская прэмія міру 2012 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  104. Нобелеўская прэмія міру 2013 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  105. Нобелеўская прэмія міру 2014 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  106. Нобелеўская прэмія міру 2015 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  107. Нобелеўская прэмія міру 2016 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  108. Нобелеўская прэмія міру 2017 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  109. Нобелеўская прэмія міру 2018 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  110. Нобелеўская прэмія міру 2019 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  111. Нобелеўская прэмія міру 2020 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  112. Нобелеўская прэмія міру 2021 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
  113. Нобелеўская прэмія міру 2022 года. nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]