Спіс лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі міру
Но́белеўская прэ́мія мі́ру (шведск.: Nobels fredspris) — узнагарода, якая штогод прысуджаецца Нарвежскім нобелеўскім камітэтам у Осла, «чалавеку, які выконвае найбольшую альбо найлепшую працу дзеля братэрства паміж народамі, адмены альбо скарачэння пастаянных армій і правядзення альбо заахвочвання мірных кангрэсаў»[1]. Адна з пяці Нобелеўскіх прэмій, заснаваных у 1895 годзе паводле запавету шведскага хіміка Альфрэда Нобеля, які памёр у 1896 годзе. Гэтыя прэміі прысуджаюцца за выдатныя заслугі ў галінах хіміі, фізікі, літаратуры, міру і фізіялогіі або медыцыны[2]. У адпаведнасці з запаветам Нобеля прэмія знаходзіцца ў падпарадкаванні Нарвежскага нобелеўскага камітэта і прысуджаецца камісіяй з пяці членаў, якія абіраюцца Парламентам Нарвегіі[3]. Лаўрэатамі першай Нобелеўскай прэміі міру ў 1901 годзе сталі Жан Дзюнан і Фрэдэрык Пасі. Кожны лаўрэат атрымлівае медаль, дыплом і грашовы прыз, які змяняецца з цягам часу[4]. У 1901 годзе Дзюнан і Пасі падзялілі 150 782 шведскія кроны, што ў снежні 2008 года было эквівалентна 7 731 004 шведскім кронам. Пачынаючы з 2001 года кожная грашовая ўзнагарода складала 10 мільёнаў шведскіх крон. Прэмія ўручаецца на штогадовай цырымоніі 10 снежня ў Осла ў прысутнасці караля Нарвегіі (адзіная Нобелеўская прэмія, якая не ўручаецца ў Стакгольме), у гадавіну смерці Альфрэда Нобеля[5].
Нобелеўская прэмія міру лічыцца найбольш спрэчнай сярод Нобелеўскіх прэмій і многія з лаўрэатаў падвяргаліся шырокай крытыцы[6][7]. У 1961 годзе Даг Хамаршэльд памёр за некалькі месяцаў да абвяшчэння сваёй перамогі, пасля чаго ў правілы былі ўнесены праўкі, каб пазбегнуць іншых пасмяротных узнагарод у будучыні[8]. У 1973 годзе Ле Дык Тхо адмовіўся ад прэміі, бо «быў не ў стане атрымаць узнагароду», спасылаючыся на сітуацыю ў В'етнаме, якая і стала прычынай яго перамогі[9]. Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа тройчы атрымліваў прэміі ў 1917, 1944 і 1963 гадах, а Упраўленне Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб'яднаных Нацый па справах бежанцаў двойчы — у 1954 і 1981 гадах, але ніводная асоба не атрымлівала Нобелеўскую прэмію міру больш за адзін раз[9]. Лайнус Полінг атрымаў Нобелеўскую прэмію па хіміі ў 1954 годзе і Нобелеўскую прэмію міру ў 1962 годзе[9]. З 1901 года Нобелеўская прэмія міру не прысуджалася 19 разоў, больш, чым любая іншая з Нобелеўскіх узнагарод: у 1914, 1915, 1916, 1918, 1923, 1924, 1928, 1932, 1939, 1940, 1941, 1942, 1943, 1948, 1955, 1956, 1966, 1967 і 1972 гадах. Па стане на 2016 год прэмію атрымлівалі 104 асобы і 23 арганізацыі, з якіх 16 былі жанчынамі (больш, чым у любой з іншых Нобелеўскіх прэмій)[10]. У 2014 годзе пакістанская актывістка Малала Юсуфзай стала самай маладой з усіх лаўрэатаў Нобелеўскіх прэмій ва ўсіх катэгорыях, атрымаўшы ўзнагароду ў 17 гадоў, а самым узроставым быў лаўрэат 1995 года Джозеф Ротблат, якому на момант прысуджэння было 87 гадоў[9].
Лаўрэаты[правіць | правіць зыходнік]
1901–1910 • 1911–1920 • 1921–1930 • 1931–1940 • 1941–1950 • 1951–1960 • 1961–1970 • 1971–1980 • 1981–1990 • 1991–2000 • 2001–2010 • 2011–...
1901–1910[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1901 | ![]() |
Жан Анры Дзюнан (1828–1910) |
![]() |
За яго ролю ў стварэнні Міжнароднага камітэту Чырвонага Крыжа. |
![]() |
Фрэдэрык Пасі (1822–1912) |
![]() |
За тое, што ён з'яўляецца адным з галоўных заснавальнікаў Міжпарламенцкага саюза, а таксама галоўным арганізатарам першага З'езда ўсеагульнага міру. | |
1902 | ![]() |
Элі Дзюкамен (1833–1906) |
![]() |
За яго ролю першага ганаровага сакратара Міжнароднага бюро міру. |
![]() |
Шарль Альбер Гоба (1843–1914) |
![]() |
За яго ролю першага генеральнага сакратара Міжпарламенцкага саюза. | |
1903 | ![]() |
Уільям Рандал Крымер (1828–1908) |
![]() |
За яго ролю «першага бацькі» Міжпарламенцкага саюза. |
1904 | ![]() |
Інстытут міжнароднага права | ![]() |
За яго намаганні ў якасці неафіцыйнага органа сфармуляваць агульныя прынцыпы міжнароднага права. |
1905 | ![]() |
Берта фон Зутнер (1843–1914) |
![]() |
За напісанне «Складзіце сваю зброю» і ўнясенне ўкладу ў стварэнне прэміі. |
1906 | ![]() |
Тэадор Рузвельт (1858–1919) |
![]() |
За яго паспяховае пасярэдніцтва ў заканчэнні расійска-японскай вайны і за яго інтарэс да арбітражу, забяспечваючы Гаагскі арбітражны суд з самага першага паседжання. |
1907 | ![]() |
Эрнеста Тэадора Манета (1833–1918) |
![]() |
За яго працу ў якасці ключавога лідара італьянскага руху за мір. |
![]() |
Луі Рэно (1843–1918) |
![]() |
За яго працу ў якасці вядучага французскага міжнароднага юрыста і члена пастаяннай палаты арбітражнага суда ў Гаазе. | |
1908 | ![]() |
Клас Понтус Арнальдсан (1844–1916) |
![]() |
За яго працу ў якасці заснавлаьніка Шведскай лігі міру і арбітражу. |
![]() |
Фрэдрык Баер (1837–1922) |
![]() |
За тое, што ён з'яўляецца правадыром міру ў Скандынавіі, сумяшчаючы працу ў Міжпарламенцкім саюзе і прэзідэнцтва ў Міжнародным бюро міру. | |
1909 | ![]() |
Агюст Беернарт (1829–1912) |
![]() |
За тое, што ён быў прадстаўніком на дзвюх канферэнцыях Гаагі і з'яўляецца вядучай фігурай у Міжпарламенцкім саюзе. |
![]() |
Поль Анры Бенжамен д'Этурнель дэ Канстан (1852–1924) |
![]() |
За камбінаваную дыпламатычную працу дзеля французска-германскага і французска-брытанскага паразумення і выдатную кар'еру ў міжнародным арбітражы. | |
1910 | ![]() |
Міжнароднае бюро міру | ![]() |
За дзеянні ў якасці злучнага звяна паміж таварыствамі розных краін свету. |
1911–1920[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1911 | ![]() |
Тобіас Асер (1838–1913) |
![]() |
|
![]() |
Альфрэд Герман Фрыд (1864–1921) |
![]() |
||
1912 | ![]() |
Эліу Рут[заўв 1] (1845–1937) |
![]() |
|
1913 | ![]() |
Анры Лафантэн (1854–1943) |
![]() |
|
1914 | Прэмія не прысуджалася | |||
1915 | Прэмія не прысуджалася | |||
1916 | Прэмія не прысуджалася | |||
1917 | ![]() |
Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа | ![]() |
|
1918 | Прэмія не прысуджалася | |||
1919 | ![]() |
Вудра Вільсан (1856–1924) |
![]() |
|
1920 | ![]() |
Леон Буржуа (1851–1925) |
![]() |
1921–1930[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1921 | ![]() |
Яльмар Брантынг (1860–1925) |
![]() |
|
![]() |
Крысціян Ланге (1869–1938) |
![]() |
||
1922 | ![]() |
Фрыцьёф Нансен (1861–1930) |
![]() |
|
1923 | Прэмія не прысуджалася | |||
1924 | Прэмія не прысуджалася | |||
1925 | ![]() |
Осцін Чэмберлен[заўв 1] (1863–1937) |
![]() |
|
![]() |
Чарлз Гейтс Даўэс[заўв 1] (1865–1951) |
![]() |
||
1926 | ![]() |
Арыстыд Брыян (1862–1932) |
![]() |
|
![]() |
Густаў Штрэземан (1878–1929) |
![]() |
||
1927 | ![]() |
Фердынанд Эдуард Бюісон (1841–1932) |
![]() |
|
![]() |
Людвіг Квідэ (1858–1941) |
![]() |
||
1928 | Прэмія не прысуджалася | |||
1929 | ![]() |
Фрэнк Білінгс Келаг[заўв 1] (1856–1937) |
![]() |
|
1930 | ![]() |
Натан Сёдэрблюм (1866–1931) |
![]() |
1931–1940[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1931 | ![]() |
Джэйн Адамс (1860–1935) |
![]() |
|
![]() |
Нікалас Мюрэй Батлер (1862–1947) |
![]() |
||
1932 | Прэмія не прысуджалася | |||
1933 | ![]() |
Норман Энджэл[заўв 1] (1873–1967) |
![]() |
|
1934 | ![]() |
Артур Хендэрсан (1863–1935) |
![]() |
|
1935 | ![]() |
Карл фон Асецкі[заўв 2] (1889–1938) |
![]() |
|
1936 | ![]() |
Карлас Сааведра Ламас (1878–1959) |
![]() |
|
1937 | ![]() |
Роберт Сесіл (1864–1958) |
![]() |
|
1938 | ![]() |
Нансенаўская міжнародная арганізацыя па справах бежанцаў | ![]() |
|
1939 | Прэмія не прысуджалася | |||
1940 | Прэмія не прысуджалася |
1941–1950[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1941 | Прэмія не прысуджалася | |||
1942 | Прэмія не прысуджалася | |||
1943 | Прэмія не прысуджалася | |||
1944 | ![]() |
Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа | ![]() |
|
1945 | ![]() |
Кордэл Хал (1871–1955) |
![]() |
|
1946 | ![]() |
Эмілі Грын Болч (1867–1961) |
![]() |
|
![]() |
Джон Рэлей Мот (1865–1955) |
![]() |
||
1947 | ![]() |
Савет Сяброў на службе грамадству | ![]() |
|
![]() |
Амерыканскі камітэт Сяброў на службе грамадству | ![]() |
||
1948 | Прэмія не прысуджалася | |||
1949 | ![]() |
Джон Бойд Ор (1880–1971) |
![]() |
|
1950 | ![]() |
Ральф Банч (1904–1971) |
![]() |
1951–1960[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1951 | ![]() |
Ліён Жуо (1879–1954) |
![]() |
|
1952 | ![]() |
Альберт Швейцэр (1875–1965) |
![]() |
|
1953 | Джордж Маршал (1880–1959) |
![]() |
||
1954 | Упраўленне Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб'яднаных Нацый па справах бежанцаў | ![]() |
||
1955 | Прэмія не прысуджалася | |||
1956 | Прэмія не прысуджалася | |||
1957 | ![]() |
Лестэр Боўлс Пірсан (1897–1972) |
![]() |
|
1958 | ![]() |
Жорж Пір (1910–1969) |
![]() |
|
1959 | ![]() |
Філіп Ноэль-Бэйкер (1889–1982) |
![]() |
|
1960 | ![]() |
Альберт Лутулі (1898–1967) |
![]() (Нарадзіўся ў Паўднёвай Радэзіі) |
1961–1970[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1961 | ![]() |
Даг Хамаршэльд[заўв 3] (1905–1961) |
![]() |
|
1962 | ![]() |
Лайнус Полінг (1901–1994) |
![]() |
|
1963 | ![]() |
Міжнародны камітэт Чырвонага Крыжа | ![]() |
|
![]() |
Ліга таварыстваў Чырвонага Крыжа | |||
1964 | ![]() |
Марцін Лютэр Кінг (1929–1968) |
![]() |
|
1965 | Дзіцячы фонд ААН | ![]() |
||
1966 | Прэмія не прысуджалася | |||
1967 | Прэмія не прысуджалася | |||
1968 | ![]() |
Рэнэ Касэн (1887–1976) |
![]() |
|
1969 | ![]() |
Міжнародная арганізацыя працы | ![]() |
|
1970 | ![]() |
Норман Эрнэст Барлоўг (1914–2009) |
![]() |
1971–1980[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1971 | ![]() |
Вілі Брант (1913–1992) |
![]() |
|
1972 | Прэмія не прысуджалася | |||
1973 | ![]() |
Генры Кісінджэр (1923–...) |
![]() (Нарадзіўся ў ![]() |
|
![]() |
Ле Дык Тхо[заўв 4] (1911–1990) |
![]() | ||
1974 | ![]() |
Шон Макбрайд (1904–1988) |
![]() (Нарадзіўся ў ![]() |
|
![]() |
Эйсаку Сато (1901–1975) |
![]() |
||
1975 | ![]() |
Андрэй Сахараў[заўв 5] (1921–1989) |
![]() |
|
1976 | ![]() |
Бэці Уільямс (1943–...) |
![]() |
|
![]() |
Мэйрыд Карыган (1944–...) |
![]() | ||
1977 | Міжнародная Амністыя (1901–1994) |
![]() |
||
1978 | ![]() |
Анвар Садат (1918–1981) |
![]() |
|
![]() |
Менахем Бегін (1913–1992) |
![]() (Нарадзіўся ў Брэсце, зараз ![]() | ||
1979 | ![]() |
Маці Тэрэза (1910–1997) |
![]() (Нарадзілася ў Скоп'е, зараз ![]() |
|
1980 | ![]() |
Адольфа Перэс Эсківель (1931–...) |
![]() |
1981–1990[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1981 | Упраўленне Вярхоўнага камісара Арганізацыі Аб'яднаных Нацый па справах бежанцаў | ![]() |
||
1982 | ![]() |
Альва Мюрдаль (1902–1986) |
![]() |
|
![]() |
Альфонса Гарсія Роблес (1911–1991) |
![]() | ||
1983 | ![]() |
Лех Валенса (1943–...) |
![]() |
|
1984 | ![]() |
Дэсмонд Туту (1931–...) |
![]() |
|
1985 | Урачы свету за прадухіленне ядзернай вайны | ![]() |
||
1986 | ![]() |
Элі Візель (1928–2016) |
![]() (Нарадзіўся ў ![]() |
|
1987 | ![]() |
Оскар Арыяс (1940–...) |
![]() |
|
1988 | ![]() |
Міратворчыя сілы ААН | ![]() |
|
1989 | ![]() |
Далай-лама XIV (1935–...) |
![]() (Нарадзіўся ў Тыбеце) |
|
1990 | ![]() |
Міхаіл Гарбачоў (1931–...) |
![]() |
1991–2000[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
1991 | ![]() |
Аун Сан Су Чжы[заўв 6] (1945–...) |
![]() |
|
1992 | Рыгаберта Менчу (1959–...) |
![]() |
||
1993 | ![]() |
Нельсан Мандэла (1918–2013) |
![]() |
|
![]() |
Фрэдэрык Вілем дэ Клерк (1936–...) |
![]() | ||
1994 | ![]() |
Ясір Арафат (1929–2004) |
![]() (Нарадзіўся ў ![]() |
|
![]() |
Іцхак Рабін (1922–1995) |
![]() | ||
![]() |
Шымон Перэс (1923–2016) |
![]() (Нарадзіўся ў ![]() | ||
1995 | ![]() |
Джозеф Ротблат (1908–2005) |
![]() (Нарадзіўся ў ![]() |
|
![]() |
Пагуошскі рух навукоўцаў | ![]() | ||
1996 | ![]() |
Карлуш Белу (1948–...) |
![]() |
|
![]() |
Жазэ Рамуш-Орта (1949–...) |
![]() | ||
1997 | ![]() |
Міжнародны рух за забарону супрацьпяхотных мін | ![]() |
|
![]() |
Джодзі Уільямс (1950–...) |
![]() | ||
1998 | ![]() |
Джон Х'юм (1937–...) |
![]() |
|
![]() |
Дэвід Трымбл (1944–...) |
![]() | ||
1999 | Урачы без межаў | ![]() |
||
2000 | ![]() |
Кім Дэ Джун (1925–2009) |
![]() |
2001–2010[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
2001 | ![]() |
Арганізацыя Аб'яднаных Нацый | ![]() |
|
![]() |
Кофі Анан (1938–...) |
![]() | ||
2002 | ![]() |
Джымі Картэр (1924–...) |
![]() |
|
2003 | ![]() |
Шырын Эбадзі (1947–...) |
![]() |
|
2004 | ![]() |
Вангары Маатаі (1940–2011) |
![]() |
|
2005 | ![]() |
Міжнароднае агенцтва па атамнай энергіі | ![]() |
|
![]() |
Махамед аль-Барадэі (1942–...) |
![]() | ||
2006 | ![]() |
Мухамад Юнус (1940–...) |
![]() |
|
Grameen Bank | ![]() | |||
2007 | Міжурадавая група экспертаў па змяненню клімату | ![]() |
||
![]() |
Альберт Гор (1948–...) |
![]() | ||
2008 | ![]() |
Марці Ахцісаары (1937–...) |
![]() |
|
2009 | ![]() |
Барак Абама (1961–...) |
![]() |
|
2010 | Лю Сяабо[заўв 7] (1955–...) |
![]() |
2011–...[правіць | правіць зыходнік]
Год | Партрэт | Імя | Краіна | Абгрунтаванне |
---|---|---|---|---|
2011 | ![]() |
Элен Джонсан-Серліф (1938–...) |
![]() |
|
![]() |
Лейма Гбові (1972–...) |
![]() | ||
![]() |
Тавакуль Карман (1979–...) |
![]() | ||
2012 | ![]() |
Еўрапейскі Саюз | ![]() |
|
2013 | Арганізацыя па забароне хімічнай зброі | Міжнародная | ||
2014 | ![]() |
Кайлаш Сацьяртхі (1954–...) |
![]() |
|
![]() |
Малала Юсуфзай (1997–...) |
![]() | ||
2015 | ![]() |
Квартэт нацыянальнага дыялогу ў Тунісе | ![]() |
|
2016 | ![]() |
Хуан Мануэль Сантас (1951–...) |
![]() |
|
2017 | Міжнародная кампанія за ліквідацыю ядзернай зброі | Міжнародная | прыцягненні ўвагі да катастрафічных гуманітарных наступстваў ад выкарыстання ядзернай зброі |
Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Эліу Рут, Осцін Чэмберлен, Чарлз Гейтс Даўэс, Фрэнк Білінгс Келаг і Норман Энджэл атрымлівалі свае прэміі на год пазней, паколькі камітэт прымаў рашэнне, што ніводны кандыдат не адпавядае крытэрыям волі Нобеля ў год, у які яны пералічаны як атрымальнікі прэміі. Згодна з правіламі камітэт адкладаў прысуджэнне прэмій да наступнага года, але яны адзначаны як атрымальнікі прэміі за папярэдні год.
- ↑ Прэмія была прысуджана Карлу фон Асецкаму «завочна», бо ўрад Германіі адмовіў яму ў выдачы пашпарта.
- ↑ Даг Хамаршэльд стаў лаўрэатам прэміі пасмяротна.
- ↑ Ле Дык Тхо адмовіўся прыняць прэмію.
- ↑ Прэмія была прысуджана Андрэю Сахараву «завочна», бо ўрад СССР адмовіў яму ў выдачы пашпарта.
- ↑ Прэмія была прысуджана Аун Сан Су Чжы «завочна», бо яна была зняволенай урадам Бірмы. Пасля яе вызвалення з-пад хатняга арышту і выбараў у Палату прадстаўнікоў М'янмы Су Чжы змагла асабіста атрымаць узнагароду 16 чэрвеня 2012 года.
- ↑ Прэмія была прысуджана Лю Сяабо «завочна», бо ён знаходзіўся ў зняволенні ў Кітаі.
Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ Excerpt from the Will of Alfred Nobel. Nobel Foundation. Праверана 6 кастрычніка 2011.
- ↑ Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize. Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
- ↑ The Nobel Prize Awarders. Nobel Foundation.
- ↑ The Nobel Prize. Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
- ↑ The Nobel Prize Award Ceremonies. Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 жніўня 2008. Праверана 7 кастрычніка 2008.
- ↑ Controversies and Criticisms. Nobelprize.org.
- ↑ The Nobel: Dynamite or damp squib?. BBC.
- ↑ The Nobel Peace Prize, 1901–2000. Nobelprize.org.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 Nobel Laureates Facts. Nobelprize.org.
- ↑ Women Nobel Laureates. Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
![]() |
Спіс лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі міру на Вікісховішчы |
---|
- Афіцыйны сайт Фонду Нобеля
- Нобелеўскія лаўрэаты на сайце Nobelprize.org