Спіс рымскіх імператараў

Статуя імператара Аўгуста ў Ватыканскім музеі

Першым імператарам (у сучасным сэнсе) Рыма стаў Актавіян Аўгуст: пасля перамогі над Маркам Антоніем і вяртаннем з Егіпта ён уладкаваў трыўмф і 13 студзеня 27 года да н.э. склаў з сябе надзвычайныя паўнамоцтвы перад сенатам і абвясціў пра рэстаўрацыю Рэспублікі, але пакінуў за сабой камандаванне 75 легіёнамі і тытул імператара (як сталы praenomen).

Пасля забойства імператара Комада Рымская імперыя ўступіла ў Крызіс трэцяга стагоддзя, калі пачалі з'яўляцца шматлікія ўзурпатары. У 395 годзе імперыя была канчаткова падзелена на Заходнюю Рымскую імперыю і Усходнюю Рымскую імперыю.

У 476 годзе быў зрынуты апошні Заходне-рымскі імператар Ромул Аўгуст (хоць фармальна імператарам лічыў сябе да 480 года Юлій Непат). Заходняя Рымская імперыя пала, а Усходняя Рымская імперыя, званая гісторыкамі з гэтага часу Візантыяй, працягвала існаваць яшчэ практычна тысячу гадоў, да 1453 года, калі Канстанцінопаль быў захоплены туркамі-асманамі, з перапынкам з 1204 па 1261 год, калі Канстанцінопаль быў захоплены крыжакамі.

Спіс рымскіх імператараў у храналагічным парадку, курсівам вылучаны ўзурпатары. Не пазначаны палкаводцы, якія паднялі паўстанні супраць цэнтральнай улады, але фармальна не абвешчаныя імператарамі (за выключэннем традыцыйна ўключаных, напр., Макрыян Старэйшы). У якасці суправіцеляў пазначаны спадчыннікі ўлады (пачынаючы з сярэдзіны I стагоддзя статус спадчынніка практычна заўсёды супадаў з тытулам цэзара), афіцыйныя суправіцелі, часам — рэгенты пры неактыўнасці імператара.

Прынцыпат

Юліі-Клаўдзіі

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Актавіян Аўгуст лац.: Gaius Octavius Thurinus лац.: Gaius Iulius Caesar Octavianus	Гай Актавій Фурын пасля ўсынаўлення (па завяшчанні) у 44 да н.э. — Гай Юлій Цэзар Актавіян		16 студзеня 27 да н.э. — 19 жніўня 14 н.э., натуральная смерць	Як прыёмны сын па завяшчанні (і траюрадны пляменнік) Юлія Цэзара, пасля ўзброенай барацьбы	Спадчыннікі — Марцэл (25 — 23 да н.э.), Агрыпа (23 — 12 да н.э.), з тытулам цэзара — Гай (17 г да н.э. — 4 г. н.э.), Луцый (17 да н.э. — 2 н.э.), Агрыпа Постум (4 — 6 н.э.), Тыберый (6—14).	23 верасня 63 да н.э., Рым — 19 жніўня 14 н.э., Нола
Тыберый лац.: Tiberius Claudius Nero лац.: Tiberius Iulius Caesar Augustus	Тыберый Клаўдзій Нерон пасля ўсынаўлення ў 4 годзе — Тыберый Юлій Цэзар Аўгуст		19 жніўня 14 — 16 сакавіка 37, цэзар з 4 года, афіцыйны спадчыннік Аўгуста — з 6 года задушаны падушкай прэфектам прэтарыянцаў Макронам	Як прыёмны сын (і пасерб) Актавіяна Аўгуста.	Спадчыннікі — Германік (14—19, цэзар з 4), Друз (21—23, цэзар з 4), Нерон (23—27), Друз (23—30), Калігула (31—37); дачаснік Сеян (23—30).	16 лістапада 42 да н.э., Рым — 16 сакавіка 37, Мізенскі мыс
Клемент лац.: Clemens (поўнае імя не захавалася)	Клемент (поўнае імя не захавалася)		16, узяты ў палон і пакараны смерцю	Раб Агрыпы Постума, выдаў сябе за памерлага гаспадара і паўстаў	супернік — Тыберый	пам. 16
Калігула лац.: Gaius Iulius Caesar Augustus Germanicus	Гай Юлій Цэзар Аўгуст Германік, вядомы пад агноменам Калігула (лац.: Caligula)		18 сакавіка 37 — 24 студзеня 41, цэзар і спадчыннік Тыберыя з 31, зарэзаны змоўшчыкамі на чале з Касіем Херэяй	Як прыёмны ўнук (і траюрадны пляменнік) Тыберыя (праўнук Актавіяна Аўгуста па жаночай лініі).	Спадчыннікі — Тыберый (37), Лепід (37—38).	31 жніўня 12, Анцый — 24 студзеня 41, Рым
Клаўдзій лац.: Tiberius Claudius Drusus лац.: Tiberius Claudius Nero Germanicus лац.: Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus	Тыберый Клаўдзій Друз з 4 па 42 гады — Тыберый Клаўдзій Нерон Германік пазней — Тыберый Клаўдзій Цэзар Аўгуст Германік		24 студзеня 41 — 13 кастрычніка 54, атручаны сваёй жонкай Агрыпінай Малодшай	Як пляменнік Тыберыя	Спадчыннік — Брытанік (з 43), Нерон (з 50).	1 жніўня 10, Лугдун — 13 кастрычніка 54, Рым
Скрыбаніян лац.: Lucius Arruntius Camillus Scribonianus	Луцый Арунтый Каміл Арунтый		41, скончыў самагубствам	Абвешчаны войскамі	супернік — Клаўдзій	пам. 41
Нерон лац.: Lucius Domitius Ahenobarbus лац.: Nero Claudius Caesar Drusus Germanicus лац.: Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus	Луцый Даміцый Агенабарб пасля ўсынаўлення ў 50 годзе — Нерон Клаўдзій Цэзар Друз Германік пасля 54 года — Нерон Клаўдзій Цэзар Аўгуст Германік		13 кастрычніка 54 — 9 чэрвеня 68, скончыў самагубствам пасля пераходу ўлады да Гальбе	Як прыёмны сын (і пасерб) Клаўдзія		15 снежня 37, Анцый — 9 чэрвеня 68, Рым
Макр лац.: Lucius Clodius Macer	Луцый Клодзій Макр		вясна—восень 68, забіты	Паўстаў у канцы кіравання Нерона прапрэтар правінцыі Афрыка, забіты войскамі Гальбы.	супернікі — Нерон, Гальба	пам. 68

1-е міжцарства

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Гальба лац.: Servius Sulpicius Galba лац.: Servius Galba Imperator Caesar Augustus	Сервій Сульпіцый Гальба як імператар — Сервій Гальба Імператар Цэзар Аўгуст		6 чэрвеня 68 — 15 студзеня 69, забіты прыхільнікамі Атона	Закліканы праціўнікамі Нерона, як імператар абвешчаны сенатам пасля самагубства Нерона	Цэзар — Пізон.	24 снежня 3, наваколлі Тэрачыны — 15 студзеня 69, Рым
Атон лац.: Marcus Salvius Otho лац.: Marcus Otho Caesar Augustus	Марк Сальвій Атон як імператар — Марк Атон Цэзар Аўгуст		15 студзеня — 16 красавіка 69, скончыў самагубствам пасля паразы ад войскаў Вітэлія	Абвешчаны сенатам (пасля забойства Гальбы)	супернік — Вітэлій	25 красавіка 32, Вітэрба — 16 красавіка 69, Рым
Вітэлій лац.: Aulus Vitellius лац.: Aulus Vitellius Germanicus Augustus	Аўл Вітэлій як імператар — Аўл Вітэлій Германік Аўгуст		17 красавіка — 20 снежня 69, забіты пасля паразы войскамі Веспасіяна	Абвешчаны легіёнамі, прызнаны сенатам пасля ваеннай паразы Атона	супернік — Атон	25 верасня 15 — 20 снежня 69, Рым

Флавіі

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Веспасіян лац.: Titus Flavius Vespasianus лац.: Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus	Ціт Флавій Веспасіян як імператар — Ціт Флавій Цэзар Веспасіян Аўгуст		1 ліпеня 69 — 24 чэрвеня 79	Абвешчаны легіёнамі, прызнаны сенатам пасля ваеннай паразы Вітэлія	Супернік — Вітэлій. Цэзары Ціт і Даміцыян (з 69).	17 лістапада 9, Вікус Фалакрына — 24 чэрвеня 79, Рым
Юлій Сабін лац.: Gaius (?) Iulius Sabinus	Гай (?) Юлій Сабін		69—70, захоплены ў палон і пакараны смерцю.	Лідар паўсталых гальскіх плямёнаў	супернік — Веспасіян	пам. 79
Ціт лац.: Titus Flavius Vespasianus лац.: Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus	Ціт Флавій Веспасіян як імператар — Ціт Флавій Цэзар Веспасіян Аўгуст		24 чэрвеня 79 — 13 верасня 81, цэзар з 69	Старэйшы сын Веспасіяна	Веспасіян; цэзар Даміцыян	30 снежня 39, Рым — 13 верасня 81, Рым
Цярэнцій Максім лац.: Terentius Maximus	Цярэнцій Максім (Ілжэ-Нерон)		79—80	Выдаваў сябе за імператара Нерона, які выратаваўся.	супернік — Ціт	невядома
Даміцыян лац.: Titus Flavius Domitianus лац.: Titus Flavius Caesar Domitianus Augustus	Ціт Флавій Даміцыян як імператар — Ціт Флавій Цэзар Даміцыян Аўгуст		14 верасня 81 — 18 верасня 96, цэзар з 69; забіты па загаду сваёй жонкі Даміцылы	Малодшы сын Веспасіяна	Веспасіян; Ціт	24 кастрычніка 51, Рым — 18 верасня 96, Рым

Антаніны

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Нерва лац.: Marcus Cocceius Nerva лац.: Marcus Cocceius Nerva Caesar Augustus	Марк Кокцэй Нерва як імператар — Марк Кокцэй Нерва Цэзар Аўгуст		18 верасня 96 — 27 студзеня 98	Абвешчаны сенатам		8 лістапада 30, Нарні — 27 студзеня 98, Рым
Траян лац.: Marcus Ulpius Traianus лац.: Caesar Marcus Ulpius Nerva Traianus лац.: Caesar Nerva Traianus Augustus	Марк Ульпій Траян пасля ўсынаўлення ў 97 годзе — Цэзар Марк Ульпій Нерва Траян як імператар — Цэзар Нерва Траян Аўгуст		28 студзеня 98 — 8/9 жніўня 117	Папулярны палкаводзец, усыноўлены бяздзетным Нервай		15 верасня 53, Бетыка — 9 жніўня 117, Селінус, Кілікія
Адрыян лац.: Publius Aelius Hadrianus лац.: Caesar Publius Aelius Traianus Hadrianus Augustus	Публій Элій Адрыян як імператар — Цэзар Публій Элій Траян Адрыян Аўгуст		11 жніўня 117 — 10 ліпеня 138	Прыёмны сын (і стрыечны пляменнік) Траяна, муж яго траюраднай пляменніцы.		24 студзеня 76, Рым — 10 ліпеня 138, Баі, каля Неапаля
Антанін Пій лац.: Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius Antoninus лац.: Titus Aelius Caesar Antoninus лац.: Caesar Titus Aelius Hadrianus Antoninus Augustus	Ціт Аўрэлій Фульвій Бойній Арый Антанін пасля ўсынаўлення 25 лютага 138 — Ціт Элій Цэзар Антанін як імператар — Цэзар Ціт Элій Адрыян Антанін Аўгуст		10 ліпеня 138 — 7 сакавіка 161	Прыёмны сын Адрыяна, жанаты на пляменніцы яго жонкі.		19 верасня 86, Ланувія, Лацыё — 7 сакавіка 161, Лорыум, Этрурыя
Луцый Вер лац.: Lucius Ceionius Commodus лац.: Lucius Aelius Aurelius Commodus лац.: Caesar Lucius Aurelius Verus Augustus	Луцый Цэёній Комад пасля ўсынаўлення ў 138 годзе — Луцый Элій Аўрэлій Комад як імператар — Цэзар Луцый Аўрэлій Вер Аўгуст		7 сакавіка 161 — сакавік 169, у сукіраванні з Маркам Аўрэліем	Сын Луцыя Элія, прыёмнага сына Адрыяна; усыноўлены Антанінам Піем; муж дачкі Марка Аўрэлія.	Марк Аўрэлій	15 снежня 130, Рым — студзень 169, Алтыум, каля сучаснай Венецыі
Марк Аўрэлій лац.: Marcus Annius Catilius Severus лац.: Marcus Aelius Aurelius Verus лац.: Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus	Марк Аній Катылій Север пасля ўсынаўлення ў 136 годзе — Марк Элій Аўрэлій Вер як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Антанін Аўгуст		7 сакавіка 161 — сакавік 169, у сукіраванні з Луцыем Верам, сакавік 169 — 17 сакавіка 180, аднаасобна, з 177 зрабіў суправіцелем сына Комада	Прыёмны сын Антаніна Пія, жанаты на яго дочкі, сваёй кузіне	Луцый Вер; Комад	26 красавіка 121, Рым — 17 сакавіка 180, Віндабона
Авідзій Касій лац.: Gaius Avidius Cassius	Гай Авідзій Касій		175 (у Сірыі і Егіпце), забіты сваімі салдатамі	Палкаводзец, які падняў паўстанне і абвясціў сябе імператарам	Паўстаў у кіраванне Марка Аўрэлія	130, Кірус, Сірыя — ліпень 175, Сірыя
Комад лац.: Marcus Aurelius Commodus Antoninus Augustus лац.: Caesar Lucius Aurelius Commodus лац.: Caesar Lucius Aurelius Commodus Augustus лац.: Caesar Lucius Aurelius Commodus Antoninus Augustus лац.: Caesar Marcus Aurelius Commodus Antoninus Augustus лац.: Caesar Lucius Aelius Aurelius Commodus Augustus	Марк Аўрэлій Комад Антанін Аўгуст з 166 года — Цэзар Луцый Аўрэлій Комад з 177 года як суправіцель свайго бацькі Марка Аўрэлія — Цэзар Луцый Аўрэлій Комад Аўгуст пасля смерці Марка Аўрэлія — Цэзар Луцый Аўрэлій Комад Антанін Аўгуст з восені 180 года — Цэзар Марк Аўрэлій Комад Антанін Аўгуст пасля 191 года — Цэзар Луцый Элій Аўрэлій Комад Аўгуст		17 сакавіка 180 — 31 снежня 192, да гэтага з 177 года суправіцель Марка Аўрэлія; задушаны ў выніку змовы рабом Нарцысам	Як сын Марка Аўрэлія	Марк Аўрэлій	31 жніўня 161, Ланувій — 31 снежня 192, Рым

2-е міжцарства

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Пертынакс лац.: Publius Helvius Pertinax лац.: Caesar Publius Helvius Pertinax Augustus	Публій Гельвій Пертынакс як імператар — Цэзар Публій Гельвій Пертынакс Аўгуст		1 студзеня — 28 сакавіка 193 забіты прэтарыянцамі	Удзельнік змовы супраць Комада, абвешчаны імператарам пасля яго смерці		1 жніўня 126, Альба Пампея — 28 сакавіка 193, Рым
Дзідзій Юліян лац.: Marcus Didius Severus Iulianus лац.: Caesar Marcus Didius Severus Iulianus Augustus	Марк Дзідзій Север Юліян як імператар — Цэзар Марк Дзідзій Север Юліян Аўгуст		28 сакавіка — 1 чэрвеня 193, пасля таго, як войскі Септымія Севера падышлі да Рыма, быў зрынуты сенатам і прысуджаны да смерці	Абвешчаны прэтарыянцамі пасля забойства Пертынакса за хабар	праціўнік — Септымій Север	30 студзеня 133, Медыялан — 1 чэрвеня 193, Рым
Песцэній Нігер лац.: Gaius Pescennius Niger	Гай Песцэній Нігер		193—194 (у Сірыі і Егіпце), забіты	Палкаводзец, абвешчаны войскамі	Аналагічна	140—194, Сірыя
Клодзій Альбін лац.: Decimus Clodius Septimius Albinus	Дэцым Клодзій Септымій Альбін		196 — 19 лютага 197 (у Брытаніі і Іспаніі), пасля паразы ў бітве з Септыміем Северам скончыў самагубствам	Палкаводзец, які абвясціў сябе імператарам	Аналагічна	150 — 19 лютага 197, Лугдунум

Северы

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Септымій Север лац.: Lucius Septimius Severus лац.: Caesar Lucius Septimius Severus Pertinax Augustus	Луцый Септымій Север як імператар — Цэзар Луцый Септымій Север Пертынакс Аўгуст		9 красавіка 193 — 4 лютага 211 з 198 зрабіў суправіцелем сына Каракала, з 209 — і сына Гету	Абвешчаны войскамі	Напачатку змагаўся з трыма папярэднімі; Каракал	11 красавіка 146, Лептыс-Магна — 4 лютага 211, Эбаракум
Каракал лац.: Lucius Septimius Bassianus лац.: Marcus Aurelius Antoninus Caesar лац.: Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus лац.: Caesar Marcus Aurelius Severus Antoninus Pius Augustus	Луцый Септымій Басіян з 195 г. — Марк Аўрэлій Антанін Цэзар з 198 г. як суправіцель Септымія Севера — Цэзар Марк Аўрэлій Антанін Аўгуст з 211 г. пасля смерці Септымія Севера — Цэзар Марк Аўрэлій Север Антанін Пій Аўгуст		з 198 суправіцель бацькі Септымія Севера; з 209 суправіцель бацькі Септымія Севера і брата Геты; 4 лютага — 26 снежня 211 суправіцель брата Геты; 26 снежня 211 — 8 красавіка 217 аднаасобна; забіты ў выніку змовы Макрынаўа	Старэйшы сын Септымія Севера	Септымій Север; Гета	4 красавіка 188, Лугдунум — 8 красавіка 217, Харана
Гета лац.: Publius Septimius Geta лац.: Caesar Publius Septimius Geta Augustus	Публій Септымій Гета з 209 г. як суправіцель Септымія Севера і Каракалы — Цэзар Публій Септымій Гета Аўгуст		з 209 суправіцель бацькі Септымія Севера і брата Каракалы; 4 лютага 211 — 26 снежня 211 суправіцель брата Каракалы, які яго і забіў	Малодшы сын Септымія Севера	Септымій Север; Каракал	28 мая 189, Рым — 26 снежня 211, Рым
Макрын лац.: Marcus Opellius Macrinus лац.: Caesar Marcus Opellius Severus Macrinus Augustus	Марк Апелій Макрынаў як імператар — Цэзар Марк Апелій Север Макрын Аўгуст		11 красавіка 217 — 8 чэрвеня 218 у сукіраванні з сынам Дыядуменам, быў забіты пасля паразы ад войскаў Элагабала	Прыйшоў да ўлады, забіўшы Каракала	Дыядумен	11 красавіка 217, Шаршал — 8 чэрвеня 218, Антыёхія
Дыядумен лац.: Marcus Opellius Diadumenianus лац.: Marcus Opellius Antoninus Diadumenianus	Марк Апелій Дыядуменіян як імператар — Марк Апелій Антанін Дыядуменіян		11 красавіка 217 — 8 чэрвеня 218 у сукіраванні з бацькам Макрынам, пасля паразы ад войскаў Элагабала бег, пазней быў забіты	Як сын і суправіцель Макрына, у 9 гадоў	Макрын	14 верасня 208 — 8 чэрвеня 218, Антыёхія
Элагабал лац.: Varius Avitus Bassianus лац.: Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus	Варый Авіт Басіян; як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Антанін Аўгуст		8 чэрвеня 218 — 11 сакавіка 222 забіты прэтарыянцамі пасля сваёй няўдалай спробы забіць Аляксандра Севера	Першы ўнук Юліі Мезы, сёстры Юліі Домны (жонкі Септымія Севера), быў абвешчаны пабочным сынам Каракалы		204, Рым — 11 сакавіка 222, Рым
Гелій Максім лац.: Gellius Maximus (поўнае імя не захавалася)	Гелій Максім (поўнае імя не захавалася)		219 (у Сірыі) пакараны смерцю па загаду Элагабла	Абвешчаны войскамі	супернік — Элагабал	пам. 219
Вер лац.: Verus (поўнае імя не захавалася)	Вер (поўнае імя не захавалася)		219 (у Сірыі) пакараны смерцю па загаду Элагабла	Абвешчаны войскамі	супернік — Элагабал	пам. 219
Селеўк лац.: Sеleucus (поўнае імя не захавалася)	Селеўк (поўнае імя не захавалася)		паміж 218 і 222 (месца ўзурпацыі не высветлена)	Абвешчаны войскамі	супернік — Элагабал	пам. паміж 218 і 222
Аляксандр Север лац.: Marcus Iulius Gessius Bassianus Alexianus; лац.: Caesar Marcus Aurelius Alexander лац.: Caesar Marcus Aurelius Severus Alexander Augustus	Марк Юлій Гесій Басіян Алексіян пасля ўсынаўлення ў 221 г. — Цэзар Марк Аўрэлій Аляксандр як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Север Аляксандр Аўгуст		13 сакавіка 222 — 19 сакавіка 235 забіты з маці Юліяй Мамеяй салдатамі пасля абвяшчэння Максіміна імператарам	Стрыечны брат Элагабала, другі ўнук Юліі Мезы, сёстры Юліі Домны (жонкі Септымія Севера), быў абвешчаны пабочным сынам Каракалы; усыноўлены Элагабалам	Юлія Мамея (224—235), з тытулам consors imperii.	1 кастрычніка 208, Аркіт, Ліван — 19 сакавіка 235, Магантыяцум

Крызіс III стагоддзі

Усе імператары (і ўзурпатары) гэтага перыяду памерлі гвалтоўнай смерцю, акрамя Гасціліяна

Салдацкія імператары

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Максімін Фракіец лац.: Gaius Iulius Verus Maximinus	Гай Юлій Вер Максімін		20 сакавіка 235 — 10 мая 238 адхілены сенатам 22 сакавіка 238 забіты паўсталымі салдатамі	Абвешчаны войскамі		173, Фракія — 10 мая 238, Аквілея
Гардыян I (Афрыканскі) лац.: Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus лац.: Caesar Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus Augustus	Марк Антоній Гардыян Семпраніян Раман Афрыкан як імператар — Цэзар Марк Антоній Гардыян Семпраніян Раман Афрыкан Аўгуст		22 сакавіка — 12 красавіка 238 скончыў самагубствам пасля весткі пра паразу Гардыяна II	Абвешчаны сенатам	Гардыян II	каля 164, Фрыгія — 12 красавіка 238, Карфаген
Гардыян II лац.: Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus лац.: Caesar Marcus Antonius Gordianus Sempronianus Romanus Africanus Augustus	Марк Антоній Гардыян Семпраніян Раман Афрыкан як імператар — Цэзар Марк Антоній Гардыян Семпраніян Раман Афрыкан Аўгуст		22 сакавіка — 12 красавіка 238 загінуў у бітве з прыхільнікам Максіміна Фракійца — Капеліянам	Сын і суправіцель Гардыяна I	Гардыян I	192, Фрыгія — 12 красавіка 238, Карфаген
Пупіен лац.: Marcus Clodius Pupienus Maximus лац.: Caesar Marcus Clodius Pupienus Maximus Augustus	Марк Клодзій Пупіен Максім як імператар — Цэзар Марк Клодзій Пупіен Максім Аўгуст		22 красавіка — 29 ліпеня 238 забіты прэтарыянцамі	Абвешчаны сенатам у сукіраванні з Бальбіном	Бальбін, Гордзіян III	164 — 29 ліпеня 238, Рым
Бальбін лац.: Decimus Caelius Calvinus Balbinus Pius лац.: Caesar Decimus Caelius Calvinus Balbinus Pius Augustus	Дэцым Цэлій Кальвін Бальбін Пій як імператар — Цэзар Дэцым Цэлій Кальвін Бальбін Пій Аўгуст		22 красавіка — 29 ліпеня 238 забіты прэтарыянцамі	Абвешчаны сенатам у сукіраванні з Пупіеном	Пупіен, Гордзіян III	178 — 29 ліпеня 238, Рым
Гардыян III лац.: Marcus Antonius Gordianus Pius	Марк Антоній Гардыян Пій		29 ліпеня 238 — 11 лютага 244 да 29 ліпеня 238 суправіцель Пупіена і Бальбіна, забіты салдатамі	Сын Гардыяна II ці яго сёстры; абвешчаны сенатам як суправіцель Пупіена і Бальбіна	Пупіен, Бальбін	20 студзеня 225 — 11 лютага 244, Фалуджа
Сабініян лац.: Sabinianus (поўнае імя не захавалася)	Сабініян (поўнае імя не захавалася)		240 (у Афрыцы) пакараны смерцю ў Карфагене	Абвешчаны войскамі	супернік — Гордзіян III	пам. 240
Філіп Араб лац.: Marcus Iulius Philippus лац.: Caesar Marcus Iulius Philippus Augustus	Марк Юлій Філіп як імператар — Цэзар Марк Юлій Філіп Аўгуст		2 лютага 244 — верасень/кастрычнік 249 загінуў у бітве	Абвешчаны войскамі	Філіп Малодшы	каля 204 — верасень/кастрычнік 249, Верона
Філіп Малодшы лац.: Marcus Iulius Severus Philippus	Марк Юлій Север Філіп		247 — верасень/кастрычнік 249 забіты прэтарыянцамі	Сын і суправіцель Філіпа Араба	Філіп Араб	237 — верасень/кастрычнік 249, Верона
Пакацыян лац.: Tiberius Claudius Marinus Pacatianus	Тыберый Клаўдзій Марын Пакацыян		248 (у Мезіі) забіты салдатамі	Абвешчаны войскамі	супернік — Філіп Араб	пам. 248
Іатапіян лац.: Marcus Fulvius Ru(fus?) Iotapianus	Марк Фульвій Ру(ф?) Іатапіян		249 (у Сірыі) забіты салдатамі	Абвешчаны войскамі	супернік — Філіп Араб	пам. 249
Сілбанак лац.: Mar. Silbannacus	Мар. (-ін? -ій? -цый?) Сілбанак (поўнае імя не захавалася)		у прамежку паміж 243 і 253 (верагодна, у Галіі), верагодна забіты	Абвешчаны войскамі	супернік — не высветлены	у прамежку паміж 243 і 253
Дэцый Траян лац.: Gaius Messius Quintus Decius лац.: Caesar Gaius Messius Quintus Traianus Decius Augustus	Гай Месій Квінт Дэцый як імператар — Цэзар Гай Месій Квінт Траян Дэцый Аўгуст		восень 249 — 1 ліпеня 251 у 251 абвясціў суправіцелем сына — Герэнія Этруска; загінуў у бітве	Абвешчаны войскамі	Герэній Этруск	201, Будалія — 1 ліпеня 251, каля Абрытуса
Герэній Этруск лац.: Quintus Herennius Etruscus Messius Decius	Квінт Герэній Этруск Месій Дэцый		251 абвешчаны Дэцыем Траянам суправіцелем; загінуў у бітве	Старэйшы сын Дэцыя Траяна	Дэцый Траян	паміж 220 і 230, Сірмій — 1 ліпеня 251, каля Абрытуса
Гасціліян лац.: Gaius Valens Hostilianus Messius Quintus	Гай Валент Гасціліян Месій Квінт		чэрвень — лістапад 251 памёр у эпідэмію чумы	Малодшы сын Дэцыя Траяна і брат Герэнія Этруска; усыноўлены Трэбаніянам Галам пасля гібелі бацькі	Трэбаніян Гал	пасля 230, Сірмій — лістапад 251, Рым
Трэбаніян Гал лац.: Gaius Vibius Trebonianus Gallus лац.: Caesar Gaius Vibius Trebonianus Gallus Augustus	Гай Вібій Трэбаніян Гал як імператар — Цэзар Гай Вібій Трэбаніян Гал Аўгуст		чэрвень 251 — жнівень 253 да лістапада 251 г. як суправіцель усыноўленага ім Гасціліяна; затым суправіцелем стаў яго сын Валузіян; забіты сваімі салдатамі пасля паразы ад Эміліяна	Абвешчаны войскамі	Гасціліян, Валузіян	206, Перузія — жнівень 253, Інтэрамна
Валузіян лац.: Caius Vibius Afinius Gallus Veldumnianus Volusianus	Гай Вібій Афіній Гал Вендуміян Валюсіян		лістапад 251 — жнівень 253 забіты сваімі салдатамі пасля паразы ад Эміліяна	Сын і суправіцель Трэбаніяна Гала	Трэбаніян Гал	пам. у жніўні 253, Інтэрамна
Эміліян лац.: Marcus Aemilius Aemilianus лац.: Caesar Marcus Aemilius Aemilianus Augustus	Марк Эмілій Эміліян як імператар — Цэзар Марк Эмілій Эміліян Аўгуст		жнівень — кастрычнік 253 забіты сваімі легіянерамі пасля абвяшчэння на Рэйне імператарам Валяр'яна I	Абвешчаны войскамі		каля 207, Джэрба — кастрычнік 253, каля Спалетыума
Валерыян I лац.: Publius Licinius Valerianus лац.: Caesar Publius Licinius Valerianus Augustus	Публій Ліцыній Валерыян як імператар — Цэзар Публій Ліцыній Валерыян Аўгуст		кастрычнік 253 — чэрвень 260 адразу абвясціў суправіцелем сына — Галіена забіты ў персідскім палоне	Абвешчаны войскамі	Галіен	каля 193 — чэрвень 260, каля Сузы
Галіен лац.: Publius Licinius Egnatius Gallienus лац.: Caesar Publius Licinius Egnatius Gallienus Augustus	Публій Ліцыній Эгнацый Галіен як імператар — Цэзар Публій Ліцыній Эгнацый Галіен Аўгуст		кастрычнік 253 — верасень 268 аднаасобна — пасля гібелі Валерыяна I; у ліпені 260 у сукіраванні з сынам — Салонінам; памёр ад раны	Сын і суправіцель Валерыяна I	Валерыян I; Галіен; «Трыццаць тыранаў»	218 — верасень 268, Медыяланум
Салонін лац.: Publius Licinius Cornelius Saloninus Valerianus лац.: Caesar Publius Licinius Cornelius Saloninus Valerianus Augustus	Публій Ліцыній Карнелій Салонін Валерыян як імператар — Цэзар Публій Ліцыній Карнелій Салонін Валерыян Аўгуст		ліпень 260 забіты	Малодшы сын і суправіцель Галіена	Галіен	242 — ліпень 260, Калонія Агрыпіна
Інгенуй лац.: Ingenuus (поўнае імя не захавалася)	Інгенуй (поўнае імя не захавалася)		260 (у Паноніі) забіты салдатамі	Абвешчаны войскамі	супернік — Галіен	пам. 260, Мурса
Рэгаліян лац.: P(ublius?) C(assius?) Regalianus	П(ублій?) Да(асій?) Рэгаліян		260 (у Паноніі і Мезіі) забіты	Абвешчаны войскамі	супернік — Галіен	пам. 260, Карнунт
Валент лац.: Valens (поўнае імя не захавалася)	Валент (поўнае імя не захавалася)		261 (у Ахеі) забіты салдатамі	Абвешчаны войскамі	супернік — Галіен	пам. 261, Ахея
Макрыян Старэйшы лац.: T(itus?) Fulvius Macrianus	Ц(іт?) Фульвій Макрыян		260—261 (у Сірыі) забіты, Макрыян Старэйшы і Макрыян Малодшы — у паходзе на Рым, Квіет — кіраўніком Пальміры	Па ініцыятыве Макрыяна Старэйшага яго сыны Макрыян Малодшы і Квіет войскамі абвешчаны суправіцелямі	супернік — Галіен	пам. 261
Макрыян Малодшы лац.: Titus Fulvius Iunius Macrianus	Ціт Фульвій Юній Макрыян					пам. 261
Квіет лац.: Titus Fulvius Iunius Quietus	Ціт Фульвій Юній Квіет					пам. 261, Пальміра
Мусій Эміліян лац.: Lucius Mussius Aemilianus	Луцый Мусій Эміліян		261—261/262 (у Егіпце) задушаны ў турме	Абвешчаны войскамі	супернік — Галіен	пам. 262
Аўрэол лац.: Manius Acilius Aureolus	Маній Ацылій Аўрэол		268 (у Медыялане), пакараны смерцю	Абвешчаны войскамі	супернік — Галіен	паміж 220 і 230, Дакія — 268, Медыялане

Імператары Галіі

Гальская імперыя (лац.: Imperium Galliarum) — сепаратысцкае ўтварэнне, якое ўзнікла на тэрыторыі рымскай Галіі падчас крызісу III стагоддзя. Імперыя праіснавала з 260-га па 274 гг. і складалася з тэрыторый правінцый Галіі, Іберыі, Брытаніі і Германіі (пасля гібелі Постума Іберыя ўз'ядналася з Рымскай імперыяй). Сталіцай імперыі стаў горад Калонія Агрыпіна (лац.: Colonia Claudia Ara Agrippinensium) — сучасны Кёльн. Пры імператарах Тэтрыку I і Тэтрыку II сталіца была перанесена ў горад Аўгуста Тверэрарум (лац.: Augusta Treverorum) — сучасны — Трыр. У 274 г. Тэтрык I здаўся імператару Аўрэліяну, і заходнія правінцыі зноў увайшлі ў склад Рымскай імперыі

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Постум лац.: Marcus Cassianius Latinius Postumus лац.: Caesar Marcus Cassianus Latinius Postumus Augustus Germanicus Maximus	Марк Касіяній Лаціній Постум як імператар — Цэзар Марк Касіяній Лаціній Постум Аўгуст Германік Максім		260—269 забіты ўласным войскам	Абвясціў імператарам сам сябе	супернік — Леліян	Галія — пам. 269
Леліян лац.: Ulpius Cornelius Laelianus	Ульпій Карнелій Леліян		люты — красавік 269 (у горадзе Магантыяцыуме); забіты пры аблозе горада Постумам	Абвясціў імператарам сам сябе	супернік — Постум	Галія — пам. красавік 269
Марый лац.: Marcus Aurelius Marius	Марк Аўрэлій Марый		269 (ад 3 дзён да 3 месяцаў), забіты	Абвешчаны войскамі пасля забойства імі Постума		пам. 269
Віктарын лац.: Marcus Piavonius Victorinus	Марк Піявоній Віктарын		жнівень 269—270/271 забіты	Абвешчаны войскамі		пам. 271, Калонія Агрыпіна
Даміцыян II лац.: Domitianus (поўнае імя не захавалася)	Даміцыян (поўнае імя не захавалася)		270 ці 271 лёс невядомая	Невядома		пам. 271
Тэтрык I лац.: Gaius Pius Esuvius Tetricus	Гай Пій Эзувій Тэтрык		270—274, з 273 прызначыў суправіцелем сына Тэтрыка II	Абвешчаны салдатамі	Тэтрык II
Тэтрык II лац.: Gaius Pius Esuvius Tetricus	Гай Пій Эзувій Тэтрык		273—274, суправіцелем бацькі Тэтрыка I	Сын і суправіцель Тэтрыка I	Тэтрык I

Пальмірскае царства

Пальмірскае царства (260—273) — сепаратысцкая дзяржава з цэнтрам у Пальміры, утвораная на тэрыторыі Рымскай імперыі падчас яе распаду ў III стагоддзі. У яго ўваходзілі правінцыі Сірыя, Палесціна, Егіпет і большая частка Малой Азіі. Кіраўнікамі быў прыняты персідскі тытул цара. Было разгромлена імператарам Аўрэліянам, якія стварылі на вернутай тэрыторыі Restitutor Orientis.

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Адэнат лац.: Lucius Septimius Odaenathus	Луцый Септымій Адэнат		260—267 з 264 прызначыў суправіцелем сына Герада; забіты стрыечным братам Меоніем	Абвясціў царом сам сябе	Герад
Герад лац.: Herodes Septimius	Герад Септымій		264—267, у сукіраванні з бацькам Адэнатам, забіты стрыечным дзядзькам Меоніем	Старэйшы сын і суправіцель Адэната	Адэнат
Вабалат лац.: Lucius Iulius Aurelius Septimius Vaballathus Athenodorus	Луцый Юлій Аўрэлій Септымій Вабалат Афінадор		267—273, у сукіраванні з маці Зенобіяй, захоплены імператарам Аўрэліянам	Малодшы сын Адэната	Зенобія	пам. у 273 па дарозе ў Рым

Ілірыйскія імператары

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Клаўдзій II лац.: Marcus Aurelius Valerius Claudius лац.: Caesar Marcus Aurelius Claudius Pius Felix Invictus Augustus	Марк Аўрэлій Валерый Клаўдзій як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Валерый Клаўдзій Пій Фелікс Інвікт Аўгуст		верасень 268 — студзень 270	Абвешчаны войскамі пасля смерці Галіена		10 мая 213 — студзень 270, Сірмій
Квінціл лац.: Marcus Aurelius Claudius Quintillus лац.: Caesar Marcus Aurelius Claudius Quintillus	Марк Аўрэлій Клаўдзій Квінціл як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Клаўдзій Квінціл		жнівень — верасень 270; скончыў самагубствам пасля пераходу войскаў да Аўрэліяну	Брат Клаўдзія II, абвешчаны сенатам		220, Дарданія, Верхняя Мезія — 270, Аквілея
Аўрэліян лац.: Lucius Domitius Aurelianus лац.: Caesar Lucius Domitius Aurelianus Augustus	Луцый Даміцый Аўрэліян як імператар — Цэзар Луцый Даміцый Аўрэліян Аўгуст		9 верасня 270 — верасень 275 забіты змоўшчыкамі	Абвешчаны войскамі	Узурпатары Феліцысім, Урбан, Фірмаў, Септымій, Фаўсцін	214, Сірмій — 15 верасня 275 , Візантый
Тацыт лац.: Marcus Claudius Tacitus лац.: Caesar Marcus Claudius Tacitus Augustus	Марк Клаўдзій Тацыт як імператар — Цэзар Марк Клаўдзій Тацыт Аўгуст		25 верасня 275 — чэрвень 276 памёр, ці забіты салдатамі	Абвешчаны сенатам		200, Тэрні — чэрвень 276, Тыяна, Кападокія
Фларыян лац.: Marcus Annius Florianus лац.: Caesar Marcus Annius Florianus Augustus	Марк Аній Фларыян як імператар — Цэзар Марк Аній Фларыян Аўгуст		ліпень — верасень 276 скончыў самагубствам, даведаўшыся пра абвяшчэнне Проба	Захапіў уладу самавольна, брат Тацыта		пам. 9 верасня 276, Тарсус
Проб лац.: Marcus Aurelius Probus лац.: Caesar Marcus Aurelius Probus Augustus	Марк Аўрэлій Проб як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Проб Аўгуст		верасень 276 — верасень 282 забіты салдатамі	Абвешчаны войскамі	Узурпатары Сатурнін, Прокул і Баноз	19 жніўня 232, Сірмій — верасень 282 , Сірмій
Сатурнін лац.: Sextus (Gaius?) Iulius Saturninus	Секст (Гай?) Юлій Сатурнін		280 (у Егіпце) забіты салдатамі	Абвешчаны войскамі	праціўнік — Ппроб	пам. 280, Іўдзея
Прокул лац.: Proculus (поўнае імя не захавалася)	Ц(іт)? Э(лій)? Прокул (поўнае імя не захавалася)		280 (у Галіі) пакараны смерцю	Абвешчаны войскамі	праціўнік — Спроб	Альбенга — 281
Баноз лац.: Bonosus (поўнае імя не захавалася)	Баноз (поўнае імя не захавалася)		281 (у Германіі) скончыў самагубствам	Абвешчаны войскамі	праціўнік — Спроб
Кар лац.: Marcus Aurelius Carus лац.: Caesar Marcus Aurelius Carus Augustus	Марк Аўрэлій Кар як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Кар Аўгуст		верасень 282 — жнівень 283; забіты маланкай	Абвешчаны войскамі		224, Нарбо — жнівень 283, на рацэ Тыгр
Карын лац.: Marcus Aurelius Carinus лац.: Caesar Marcus Aurelius Carinus Augustus	Марк Аўрэлій Карын як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Карын Аўгуст		жнівень 283 — ліпень 285, да лістапада 284 у сукіраванні з братам Нумерыянам, забіты войскамі Дыяклетыяна	Сын Кара	Нумерыян, праціўнікі — Юліян I, Дыяклетыян	пам. ліпень 285, на рацэ Мараве
Нумерыян лац.: Marcus Aurelius Numerius Numerianus лац.: Caesar Marcus Aurelius Numerius Numerianus Augustus	Марк Аўрэлій Нумерый Нумерыян як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Нумерый Нумерыян Аўгуст		жнівень 283— лістапад 284, у сукіраванні з братам Карынам, забіты прыхільнікамі свайго цесця Арыя Апта	Сын Кара	Карын	пам. лістапад 284, Эмеза
Юліян I лац.: Marcus Aurelius Sabinus Iulianus	Марк Аўрэлій Сабінаў Юльянаў		лістапад 284—285 загінуў у бітве з Карынам	Абвешчаны войскамі пасля паведамлення пра забойства Нумерыяна	праціўнік — Карын

Дамінат

Тэтрархія

Тэтрархія (грэч. τετραρχία  — «кіраванне чатырох») — назва ўрада, у якім улада падзелена паміж чатырма людзьмі (тэтрархамі). Як правіла, тэтрархіяй завецца сістэма кіравання Рымскай імперыяй, уведзеная імператарам Дыяклетыянам у 293 г. і якая доўжылася да 313 г. У 285 г. Дыяклетыян прызначыў военачальніка Максіміяна малодшым суправіцелем («цэзарам»), а ў 286 годзе — «аўгуст». Дыяклетыян кіраваў усходняй паловай імперыі, а Максіміян — заходняй. У 293 годзе, палічыўшы, што ваенныя і грамадзянскія праблемы патрабуюць спецыялізацыі, дадаткова былі прызначаны двое цэзараў у памочнікі аўгустам: Галерый і Канстанцый Хлор. Меркавалася, што аўгусты будуць адракацца пасля 20-летняга кіравання, а ўлада будзе пераходзіць да цэзараў. Чатырма сталіцамі тэтрархаў былі:

• Нікамедыя ў Малой Азіі (цяпер Ізміт у Турцыі), была сталіцай усходняга і найгалоўнага аўгуста. У табліцы — EA
• Сірмій (цяпер Срэмска-Мітравіца у раёне Ваяводзіна сучаснай Сербіі, была сталіцай усходняга цэзара. У табліцы — EC
• Медыялан (цяпер Мілан, каля Альп) быў сталіцай заходняга аўгуста. У табліцы — WA
• Аўгуста Трэверарум (цяпер Трыр, у Германіі) была сталіцай заходняга цэзара. У табліцы — WC

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Дыяклетыян лац.: Diocles лац.: Caesar Gaius Aurelius Valerius Diocletianus Augustus	Дыёкл як імператар — Цэзар Гай Аўрэлій Валерый Дыяклетыян Аўгуст		20 лістапада 284 — 1 мая 305	Абвешчаны войскамі пасля смерці Кара і забойствы Нумерыяна падчас персідскай вайны	Максіміян (WA), Канстанцый I Хлор (WC), Галерый (EC), праціўнік — Карын	22 снежня 244, Дыяклетыя — 3 снежня 311, Салона
Максіміян лац.: Marcus Aurelius Valerius Maximianus Herculius	Марк Аўрэлій Валерый Максіміян Геркулій		21 ліпеня 285 — 1 красавіка 286 (цэзар) 1 красавіка 286 — 1 мая 305 (WA) паўторна 306 — 11 лістапада 308, скончыў самагубствам	Прыцягнуты Дыяклетыянам	Дыяклетыян (EA), Канстанцый I Хлор (WC), Галерый (EC), Ліцыній (WA), Канстанцін I Вялікі (WC)	250, Сірмій — ліпень 310, Масалія
Канстанцый I Хлор лац.: Marcus Flavius Valerius Constantius лац.: Caesar Marcus Flavius Valerius Constantius Augustus	Марк Флавій Юлій Канстанцый як імператар — Цэзар Марк Флавій Валерый Канстанцый Аўгуст		293 — 1 мая 305 (WC) 1 мая 305 — 25 ліпеня 306 (WA)	Прыцягнуты Дыяклетыяном у 293 г. (WC)	Дыяклетыян (EA), Максіміян (WA), Галерый (EC) і (EA), Флавій Север (WC)	31 сакавіка 250, Дарданія — 25 ліпеня 306, Эбаракум, Брытанія
Галерый лац.: Gaius Galerius Valerius Maximianus лац.: Gaius Caesar Galerius Valerius Maximianus Augustus	Гай Галерый Валерый Максіміян як імператар — Гай Цэзар Галерый Валерый Максіміян Аўгуст		1 сакавіка ці 21 мая 293 — 1 мая 305 (EC) 1 мая 305 — 5 мая 311 (EA)	Прыцягнуты Дыяклетыяном у 293 г. (EC)	Дыяклетыян (EA), Максіміян (WA), Канстанцый I Хлор (WC) і (WA), Флавій Север (WC) і (WA), Максімін II Дая (EC) і (EA), Ліцыній (WC) і (WA), Канстанцін I Вялікі (WC)	каля 250, каля Сердзікі — 5 мая 311, Сердзіка
Караузій лац.: Marcus Aurelius Mausaeus Valerius Carausius	Марк Аўрэлій Маўзей Валерый Караузій		286 — 293 (у Брытаніі) забіты сваім скарбнікам Алектам	Абвясціў сябе сам	праціўнікі — тэтрархі	Белгіка — 293, Брытанія
Аллкт лац.: Allectus (поўнае імя не захавалася)	Алект (поўнае імя не захавалася)		293 — 296 (у Брытаніі) забіты ў бітве з Канстанцыем I Хлорам	пасля забойства Караузія	праціўнікі — тэтрархі	296, Брытанія
Флавій Север лац.: Severus лац.: Caesar Flavius Valerius Severus Augustus	Север як імператар — Цэзар Флавій Валерый Север Аўгуст		1 мая 305 — 25 ліпеня 306 (WC) 25 ліпеня 306 — 16 лютага 307 (WA) скончыў самагубствам па загаду Максенцыя	Прызначаны Галерыем і Канстанцыем I Хлорам	Галерый (EA), Канстанцый I Хлор (WA), Максімін II Дая (WC), Канстанцін I Вялікі (WC)	Ілірык — 16 лютага 307, Рым
Максімін II Дая лац.: Maximinus лац.: Caesar Gaius Valerius Galerius Maximinus Augustus	Максімін як імператар — Цэзар Гай Валерый Галерый Максімін Аўгуст		1 мая 305—310 (EC) 310 — май 312 (EA)	Прызначаны Галерыем і Канстанцыем I Хлорам	Галерый (EA), Канстанцый I Хлор (WA), Флавій Север (WC) і (WA), Ліцыній (WA), Канстанцін I Вялікі (WC)	20 лістапада 270, Фелікс Рамуліяна — жнівень 313, Тарс
Максенцый лац.: Marcus Aurelius Valerius Maxentius лац.: Caesar Marcus Aurelius Valerius Maxentius Augustus	Марк Аўрэлій Валерый Максенцый як імператар — Цэзар Марк Аўрэлій Валерый Максенцый Аўгуст		28 кастрычніка 306 — 28 кастрычніка 312 (у Рыме)	Сын Максіміяна абвясціў сябе сам	праціўнікі — тэтрархі	278 — 28 кастрычніка 312, патануў у Тыбры
Ліцыній лац.: Flavius Galerius Valerius Licinian Licinius	Флавій Галерый Валерый Ліцыніян Ліцыній		307 — 11 лістапада 308 (WC) 11 лістапада 308—312 (WA) 312 — 18 верасня 324 (EA)	Прызначаны Галерыем задушаны па загаду Канстанціна I Вялікага	Галерый (EA), Канстанцый I Хлор (WA), Максімін II Дая (EC) і (EA), Валент I (WA), Марцініян (WA), Канстанцін I Вялікі (WC) і (WA), Крысп (WC), Канстанцін II (WC),	263 ці 265, Дакія — вясна 325, Фесалонікі
Даміцый Аляксандр лац.: Lucius Domitius Alexander	Луцый Даміцый Аляксандр		308 — 311 (у Афрыцы)	Абвешчаны войскам		Фрыгія — пам. 311, Афрыка
Валент I лац.: Gaius Aurelius Valerius Valens	Гай Аўрэлій Валерый Валент		снежань 316 — 1 сакавіка 317 (WA) пакараны смерцю Ліцыніем	Прызначаны Ліцыніем, ім жа зрушаны	Ліцыній (EA), Канстанцін I Вялікі (WA)	пам. 317
Марцініян лац.: Sextus Marcius Martinianus	Секст Марцый Марцініян		ліпень — 18 верасня 324 (WA) пакараны смерцю Канстанцінам I Вялікім	Прызначаны Ліцыніем	Ліцыній (EA), Канстанцін I Вялікі (WA)	пам. 324, Фесалонікі

Дынастыя Канстанціна (2-я Флавіяў)

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Канстанцін I Вялікі лац.: Flavius Valerius Aurelius Constantinus	Флавій Валерый Аўрэлій Канстанцін		25 ліпеня 306 — 29 кастрычніка 312 (WC) 29 кастрычніка 312 — 19 верасня 324 (WA) 19 верасня 324 — 22 мая 337 (аднаасобны імператар)	сын Канстанцыя I Хлора, абвешчаны па яго патрабаванні	Максіміян (WA), Галерый (EA), Флавій Север (WA), Максімін II Дая (EC) і (EA), Ліцыній (WC), (WA) і (EA), Валент I (WA), Марцініян (WA), Крысп, Канстанцін II, Канстанцый II, Канстант, Далмацый Малодшы, Ганмбаліян Малодшы	27 лютага 272, Наіс — 22 мая 337, Нікамедыя
Крысп лац.: Flavius Iulius Crispus	Флавій Юлій Крысп		1 сакавіка 317—326 (WC), забіты па загаду бацькі	старэйшы сын Канстанціна Вялікага ад першага шлюбу з Мінервінай; прызначаны Канстанцінам Вялікім	Канстанцін I Вялікі (WA), Ліцыній (EA), Канстанцін II Канстанцый II	каля 305, Нікамедыя — 326
Канстанцін II лац.: Flavius Claudius Constantinus	Флавій Клаўдзій Канстанцін		1 сакавіка 317 — 22 мая 337 (WC) 22 мая 337—340 (Галія, Іспанія і Брытанія) у сукіраванні з братамі Канстанцыем II і Канстантам, загінуў у бітве з Канстантам	старэйшы сын Канстанціна Вялікага ад другога шлюбу з Фаўстай; прызначаны Канстанцінам Вялікім	Канстанцін I Вялікі (WA), Ліцыній (EA), Крысп, Канстанцый II, Канстант, Далмацый Малодшы, Ганібаліян Малодшы	люты 317, Арэлат — 340, Аквілея
Канстанцый II лац.: Flavius Iulius Constantius	Флавій Юлій Канстанцый		23 лістапада 324 — 22 мая 337 (цэзар) 22 мая 337—340 (азіяцкія правінцыі) у сукіраванні з братамі Канстанцінам II і Канстантам 340 — 350 (усходняя частка) у сукіраванні з Канстантам 350 — 3 лістапада 361 аднаасобна	другі сын Канстанціна Вялікага ад другога шлюбу з Фаўстай; прызначаны Канстанцінам Вялікім	Канстанцін I Вялікі (WA), Крысп, Канстанцін II, Канстант, Далмацый Малодшы, Ганібаліян Малодшы, Канстанцый Гал, Ветраніён, Юліян II Адрачэнец	7 жніўня 317, Сірмій — 3 лістапада 361, Мапсустыя, Кілікія
Канстант лац.: Flavius Iulius Constans	Флавій Юлій Канстант		333 — 22 мая 337 (цэзар) 22 мая 337—340 (балканскія правінцыі) у сукіраванні з братамі Канстанцінам II і Канстанцыем II 340 — 350 (заходняя частка) у сукіраванні з братам Канстанцыем II, зрынуць арміяй і забіты па загаду Магненцыя	трэці сын Канстанціна Вялікага ад другога шлюбу з Фаўстай; прызначаны Канстанцінам Вялікім	Канстанцін I Вялікі (WA), Канстанцін II, Канстанцый II, Далмацый Малодшы, Ганібаліян Малодшы	323 — 350, каля Эльна, Галія
Далмацый Малодшы лац.: Flavius Dalmatius	Флавій Далмацый		19 верасня 335—337 (цэзар) забіты Канстанцінам II	старэйшы сын Далмацыя Старэйшага, зводнага брата Канстанціна Вялікага; прызначаны Канстанцінам Вялікім	Канстанцін I Вялікі (WA), Канстанцін II, Канстанцый II, Канстант, Ганібаліян Малодшы	пам. 337
Ганібаліян Малодшы лац.: Flavius Hannibalianus	Флавій Ганібаліян		335 — верасень 337 (цэзар) забіты Канстанцінам II	малодшы сын Далмацыя Старэйшага, зводнага брата Канстанціна Вялікага; прызначаны Канстанцінам Вялікім	Канстанцін I Вялікі (WA), Канстанцін II, Канстанцый II, Канстант, Далмацый Малодшы	пам. у верасні 337
Магненцый лац.: Flavius Magnus Magnentius	Флавій Магн Магненцый		18 студзеня 350 — 11 жніўня 353 (Галія і Італія) кінуўся на меч	Абвешчаны войскамі	Магн Дэцэнцый	303, Самарабрыва — 11 жніўня 353, Лугдунум
Магн Дэцэнцый лац.: Magnus Decentius	Магн Дэцэнцый		350 ці 351 — 18 жніўня 353 (цэзар) павесіўся на тальмахі	Брат Магненцыя, абвешчаны Магненцыем	Магненцый	пам. 18 жніўня 353, Сеноны
Ветраніён лац.: Vetranio (поўнае імя не захавалася)	Ветраніён (поўнае імя не захавалася)		1 сакавіка — 25 снежня 350 (у Сірміі), пазбаўлены ўлады Канстанцыем II	Абвешчаны войскамі і прызнаны Канстанцыем II	Канстанцый II	Мезія — 356, Сірміі
Непацыян лац.: Flavius Iulius Popilius Nepotianus Constantinus	Флавій Юлій Папілій Непацыян Канстанцін		3 чэрвеня — 30 чэрвеня 350 (у Рыме) забіты па загаду Магненцыя	Унук Канстанцый I Хлора, абвешчаны войскамі		пам. 30 чэрвеня 350, Рым
Канстанцый Гал лац.: Flavius Claudius Constantius Gallus	Флавій Клаўдзій Канстанцый Гал		15 сакавіка 351—354 (цэзар) пакараны смерцю Канстанцыем II	старэйшы сын Юлія Канстанцый, брата Канстанціна Вялікага; прызначаны Канстанцыем II	Канстанцый II	каля 335, Маса — 354, Пола
Сільван лац.: Claudius Silvanus	Клаўдзій Сільван		11 жніўня — 7 верасня 355 (у Калоніі Агрыпіне) забіты салдатамі	Абвясціў сябе сам		пам. 7 верасня 355, Калонія Агрыпіна
Юліян II Адрачэнец лац.: Flavius Claudius Iulianus лац.: Flavius Claudius Iulianus Augustus	Флавій Клаўдзій Юліян, як імператар — Флавій Клаўдзій Юліян Аўгуст		6 лістапада 355 — люты 360 (цэзар) люты 360 — 3 лістапада 361 (жнівень) 3 лістапада 361 — 26 чэрвеня 363 (аднаасобна)	малодшы сын Юлія Канстанцый, брата Канстанціна Вялікага; прызначаны Канстанцыем II	Канстанцый II	331 ці 332, Канстанцінопаль — 26 чэрвеня 363, у бітве пры Маранзе, Месапатамія
Іавіян лац.: Flavius Claudius Iovianus	Флавій Клаўдзій Іавіян		27 чэрвеня 363 — 17 лютага 364	Абвешчаны войскам пасля гібелі Юліяна II Адрачэнца		330 ці 331, Сінгідунум — 17 лютага 364, Дадастана, Віфінія

Дынастыя Валентыніяна-Феадосія

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Валентыніян I лац.: Flavius Valentinianus лац.: Flavius Valentinianus Augustus	Флавій Валентыніян як імператар — Флавій Валентыніян Аўгуст		26 лютага — 28 сакавіка 364 (аднаасобна), 28 сакавіка 364 — 17 лістапада 375 (на Захадзе), суправіцель Валента II	Абвешчаны войскамі, але прыняў кіраванне толькі заходняй часткай імперыі	Валент II, Грацыян	321, Кібала — 17 лістапада 375, Брэгецыён, на Дунаі
Валент II лац.: Flavius Iulius Valens лац.: Flavius Iulius Valens Augustus	Флавій Юлій Валент як імператар — Флавій Юлій Валент Аўгуст		28 сакавіка 364 — 17 лістапада 375, (на Усходзе), суправіцель Валентыніяна I, 17 лістапада 375 — 9 жніўня 378 (на Усходзе), суправіцель Грацыяна і Валентыніяна II, загінуў у бітве з готамі	Брат Валентыніяна I, прызначаны ім	Валентыніян I, Грацыян, Валентыніян II	328, Кібала — 9 жніўня 378, Адрыянапальская бітва
Пракопій лац.: Procopius (поўнае імя не захавалася)	Пракопій (поўнае імя не захавалася)		26 верасня 365 — 27 мая 366 (у Малой Азіі), пакараны смерцю Валентам II	Абвешчаны войскамі		325, Кілікія — 27 мая 366, Фракія
Грацыян лац.: Flavius Gratianus лац.: Flavius Gratianus Augustus	Флавій Грацыян як імператар — Флавій Грацыян Аўгуст		4 жніўня 367 — 17 лістапада 375, суправіцель бацькі на Захадзе, 17 лістапада 375 — 25 жніўня 383 (на Захадзе), суправіцель Валентыніяна II, забіты Магнам Максімам	Сын Валентыніяна I, прызначаны ім	Валентыніян I, Валент II, Валентыніян II, Феадосій I Вялікі, праціўнік — Магн Максім	18 красавіка 359 год, Сірмій — 25 жніўня 383, Лугдунум
Валентыніян II лац.: Flavius Valentinianus лац.: Flavius Valentinianus Augustus	Флавій Валентыніян як імператар — Флавій Валентыніян Аўгуст		375 — 25 жніўня 383, суправіцель брата на Захадзе, 25 жніўня 383 — 15 мая 392, суправіцель на Захадзе ўзурпатара Магна Максіма, верагодна, забіты па загаду Арбагаста	Брат Грацыяна, прызначаны ім	Валент II, Грацыян, Феадосій I Вялікі,, Магн Максім	371 — 15 мая 392 год, В’ен
Магн Максім лац.: Magnus Clemens Maximus	Магн Клемент Максім		383 — 25 жніўня 383, праціўнік Грацыяна, 25 жніўня 383—387, суправіцель на Захадзе Валентыніяна II, 387 — 28 жніўня 388, праціўнік Валентыніяна II і Феадосія I Вялікага, пакараны смерцю Феадосіем I Вялікім	Абвешчаны войскамі ў Брытаніі	праціўнік — Грацыян, Валентыніян II, праціўнік — Феадосій I Вялікі	каля 335, Іспанія — 28 жніўня 388, Аквілея
Флавій Віктар лац.: Flavius Victor	Флавій Віктар		384 — жнівень 388, суправіцель бацькі — Магна Максіма, пакараны смерцю па загаду Феадосія I Вялікага	Сын Магна Максіма, прызначаны ім	Магн Максім, Валентыніян II, праціўнік — Феадосій I Вялікі	пам. у жніўні 388, Аўгуста Трэвераў
Яўгеній лац.: Flavius Eugenius	Флавій Яўгеній		22 жніўня 392 — 6 верасня 394, пакараны смерцю Феадосіем I Вялікім	Абвешчаны з дапамогай Арбагаста	праціўнік — Феадосій I Вялікі	пам. 6 верасня 394, на р. Фрыгід (суч. Славенія)
Феадосій I Вялікі лац.: Flavius Theodosius лац.: Flavius Theodosius Augustus	Флавій Феадосій як імператар — Флавій Феадосій Аўгуст		19 студзеня 379 — 15 мая 392 (на Усходзе), 15 мая 392 — 17 студзеня 395 (аднаасобна)	прызначаны Грацыяном	Грацыян, Валентыніян II, Ганорый, Аркадзь, праціўнікі — Магн Максім, Флавій Віктар, Яўгеній	11 студзеня 347, Каўка, Іспанія — 17 студзеня 395, Медыялан

Заходняя Рымская імперыя

Пасля 395 года агульнага кіраўніка ў абедзвюх частак дзяржавы ўжо не было, хоць імперыя па-ранейшаму лічылася адзінай, толькі кіруемай двума імператарамі і двума дварамі. Феадосій I Вялікі быў апошнім імператарам, які кіраваў аб'яднанай Рымскай імперыяй.

Імя	Імя на беларускай мове	Партрэт	Гады кіравання	Прыход да ўлады	Суправіцелі	Гады жыцця
Ганорый лац.: Flavius Honorius лац.: Flavius Honorius Augustus	Флавій Ганорый як імператар — Флавій Ганорый Аўгуст		23 студзеня 393 — 17 студзеня 395 суправіцель з бацькам Феадосіем I Вялікім 17 студзеня 395 — 15 жніўня 423 (на Захадзе)	Сын і суправіцель Феадосія I Вялікага	Феадосій I Вялікі, Канстанцый III, праціўнікі — Канстанцін III, Канстант II, Прыск Атал, Іавін, Севасціян	9 верасня 384, Канстанцінопаль — 15 жніўня 423, Равена
Марк лац.: Marcus (поўнае імя не захавалася)	Марк (поўнае імя не захавалася)		406 — 407 (у Брытаніі) забіты салдатамі	Абвешчаны войскамі		пам. 407, Брытанія
Грацыян лац.: Gratianus (поўнае імя не захавалася)	Грацыян (поўнае імя не захавалася)		407 (у Брытаніі) забіты салдатамі	Абвешчаны войскамі		пам. 407, Брытанія
Канстанцін III лац.: Flavius Claudius Constantinus	Флавій Клаўдзій Канстанцін		407 — 409 (у Брытаніі і Галіі) 409 — 411 сумесна з Ганорыем і Канстантам II, пакараны смерцю Ганорыем	Абвешчаны войскамі	Ганорый, Канстант II	пам. 18 верасня 411, каля Равены
Канстант II лац.: Constans (поўнае імя не захавалася)	Канстант (поўнае імя не захавалася)		408 — 409 (цэзар) 409 — 411 сумесна з Ганорыем і Канстанцінам III, забіты палкаводцам Геронціем	Сын і суправіцель Канстанціна III	Ганорый, Канстанцін III	пам. да 18 верасня 411, Віена
Прыск Атал лац.: Priscus Attalus	Прыск Атал		409 зрушаны каралём вестготаў Аларыхам I, 414 — 415 схоплены будучым імператарам Канстанцыем III	Абвешчаны сенатам па патрабаванні караля вестготаў Аларыха I,  — ізноў вестготамі		пам. пасля 416, Ліпарскія астравы
Іавін лац.: Jovinus (поўнае імя не захавалася)	Іавін (поўнае імя не захавалася)		411 — 413 (Галія) пакараны смерцю	Абвешчаны войскамі	Севасціян	пам. 413, Нарбо
Севасціян лац.: Sebastianus (поўнае імя не захавалася)	Севасціян (поўнае імя не захавалася)		412 — 413 (Галія) пакараны смерцю	Брат і суправіцель Іавіна	Іавін	пам. 413, Нарбо
Канстанцый III лац.: Flavius Constantius	Флавій Канстанцый		8 лютага — 2 верасня 421 суправіцель Ганорыя	Прызначаны Ганорыем яго суправіцелем	Ганорый	Наіса — 2 верасня 421
Іаан лац.: Flavius Johannes	Флавій Іаан		27 жніўня 423 — май 425 захоплены і забіты	Сакратар Ганорыя, пасля яго смерці абвясціў сам сябе		пам. у маі 425, Аквілея
Валентыніян III лац.: Flavius Placidus Valentinianus	Флавій Плацыд Валентыніян		23 кастрычніка 423 — 23 кастрычніка 425 (цэзар) 23 кастрычніка 425 — 16 сакавіка 455 аднаасобна, заколаты на Марсавым полі па загаду Петронія Максіма	Сын Канстанцый III, пасля смерці якога абвешчаны Феадосіем II (дзядзькай)		2 ліпеня 419, Равена — 16 сакавіка 455, Рым
Петроній Максім лац.: Flavius Petronius Maximus	Флавій Петроній Максім		17 сакавіка — 22 красавіка 455 забіты камянямі чэрню	Пасля забойства Валентыніяна III прымусіў выйсці замуж за сябе яго ўдаву і захапіў уладу		пам. 22 красавіка 455, Рым
Авіт лац.: Marcus Maecilius Flavius Eparchius Avitus	Марк Мецылій Флавій Епархій Авіт		10 ліпеня 455 — 6 кастрычніка 456 адрокся пад ціскам Рыцымера	Выбраны на сходзе прадстаўнікоў сямі гальскіх правінцый		385, Немес — пачатак 457, па дарозе ў Галію
Маярыян лац.: Flavius Iulius Valerius Maiorianus	Флавій Юлій Валерый Маярыян		1 красавіка 457 — 2 жніўня 461 адрокся пад ціскам Рыцымера	Абвешчаны ў ваенным лагеры ў Равене пад ціскам Рыцымера		лістапад 420 — 7 жніўня 461, Тартона (ад дызентэрыі)
Лібій Север лац.: Flavius Libius Severus Serpentius	Флавій Лібій Север Серпентый		19 лістапада 461 — 15 жніўня 465 верагодна, атручаны па загаду Рыцымера	Прызначаны Рыцымерам		Луканія — 15 жніўня 465
Пракопій Антэмій лац.: Flavius Procopius Anthemius	Флавій Пракопій Антэмій		12 красавіка 467 — 11 ліпеня 472 пакараны смерцю Рыцымерам	Дасланы візантыйскім дваром і прызначаны Рыцымерам		12 красавіка 467, Канстанцінопаль — 11 ліпеня 472, Рым
Алібрый лац.: Flavius Anicius Olybrius	Флавій Аніцый Алібрый		11 ліпеня — 22 кастрычніка 472 памёр ад чумы	Абвешчаны ў лагеры Рыцымера		пам. 22 кастрычніка 472
Гліцэрый лац.: Flavius Glycerius	Флавій Гліцэрый		3 сакавіка 473 — чэрвень 474 зрынуты Юліем Непатам	Абвешчаны палкаводцам Гундабадам		пам. пасля] 480
Юлій Непат лац.: Iulius Nepos	Юлій Непат		чэрвень 474 — 28 жніўня 475 (у Італіі) 475 — 480 (атуліўся ў Далмацыю), забіты ў асабістых пакоях, пасля весткі пра яго смерць рымскі сенат выслаў знакі імператарскай улады ў Канстанцінопаль	Прызначаны візантыйскім імператарам Львом I Макелай, зрынуў Гліцэрыя	Ромул Аўгустул	430 — 480, Салона
Ромул Аўгустул лац.: Flavius Romulus Augustus	Флавій Ромул Аўгуст		31 кастрычніка 475 — 4 верасня 476 зрынуты Адаакрам	Абвешчаны сваім бацькам — магістрам арміі Арэстам	Юлій Непат	461 ці 463 — пасля 511

Гл. таксама

• Год чатырох імператараў
• Пяць добрых імператараў
• Спіс візантыйскіх імператараў
• Консулы Рымскай імперыі

Літаратура

Першасная літаратура

• Гай Светоній Транквіл. Жыццё 12 цэзараў.
• Пісьменнікі гісторыі Аўгустаў.
• Тацыт. Аналы. Гісторыя.
• Еўтропій. Брэвіярый ад заснавання Горада.
• Аўрэлій Віктар. Пра Цэзараў.
• Псеўда-Аўрэлій Віктар. Выманні пра жыццё рымскіх імператараў.
• Зосім. Новая гісторыя.
• Герадыян. Гісторыя імператарскай улады пасля Марка.
• Павел Арозій. Гісторыя супраць язычнікаў.

Навукова-папулярная літаратура

• Фёдорова Е.В. Императорский Рим в лицах. — М., 1979.
• Рыжов К. Все монархи мира. Древняя Греция. Древний Рим. Византия. — М.: Вече, 1999. — 656 с. — ISBN 5-7838-0342-1.
• De Imperatoribus Romanis: An Online Encyclopedia of Roman Rulers and Their Families (англ.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 верасня 2020. Праверана 10 студзеня 2011.

Навуковая літаратура

• Kienast D. Romische Kaisertabelle: Grundzuge einer romischen Kaiserchronologie. — 3. — 2004. — ISBN 3534182405.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Спіс рымскіх імператараў
• Жыццё і кіраванне рымскіх імператараў у храналагічнай паслядоўнасці Архівавана 9 мая 2012.