Перайсці да зместу

Грамадзянская вайна ў Сірыі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Грамадзянская вайна ў Сірыі
Асноўны канфлікт: Арабская вясна, Другая халодная вайна
     Пад кантролем урадавых сіл      Пад кантролем курдскіх сіл (Дэмакратычныя сілы Сірыі)      Пад кантролем «Ісламскай дзяржавы»      Пад кантролем «Хаят Тахрыр аш-Шам»      Пад кантролем Сірыйскай апазіцыі      Пад кантролем СНА і Турцыі      Пад кантролем апазіцыі і ЗША      Сумесны кантроль урадавых сіл з курдскімі атрадамі      Пад кантролем апазіцыі, што вядзе з урадам мірны працэс. Карта бягучай ваеннай сітуацыі ў Сірыі (англ.)

     Пад кантролем урадавых сіл
     Пад кантролем курдскіх сіл (Дэмакратычныя сілы Сірыі)
     Пад кантролем «Ісламскай дзяржавы»
     Пад кантролем «Хаят Тахрыр аш-Шам»
     Пад кантролем Сірыйскай апазіцыі
     Пад кантролем СНА і Турцыі
     Пад кантролем апазіцыі і ЗША
     Сумесны кантроль урадавых сіл з курдскімі атрадамі
     Пад кантролем апазіцыі, што вядзе з урадам мірны працэс.

Карта бягучай ваеннай сітуацыі ў Сірыі (англ.)
Дата 15 сакавіка 2011 — сённяшні дзень (13 гадоў, 8 месяцаў, 18 дзён)
Месца Сірыя і прымежныя раёны суседніх дзяржаў
Вынік Канфлікт працягваецца
Праціўнікі
Сцяг Сірыі Урад Сірыі:

 Расія (з 2014):

 Іран (з 2013):

 Ірак[1][2] (з 2014)
Праўрадавыя сілы:

Іншыя
Пры падтрымцы:

Іншыя формы замежнай падтрымкі

Апазіцыяː

Іншыя
Пры падтрымцы:

Іншыя формы замежнай падтрымкі

Замежная інтэрвенцыя (з 2014):

Захадː

Саюзныя ўзброеныя групы:

Канфлікт у Сірыйскім Курдыстане
Пры падтрымцыː

Іншыя формы замежнай падтрымкі

Ісламская дзяржава (таксама ў стане вайны з апазіцыяй)
пры падтрымцы:

Іншыя формы замежнай падтрымкі

Камандуючыя
Сцяг Сірыі Башар аль-Асад

(прэзідэнт Сірыі, галоўнакамандуючы)
Сцяг Сірыі Махер аль-Асад
(камандзір чацвёртай бранятанкавай дывізіі)
Сцяг Сірыі Фахед Джасем аль-Фрэдж
(міністр абароны)
Сцяг Сірыі Даўд Раджыха
(былы міністр абароны)
Сцяг Сірыі Асеф Шаўкат
(намеснік міністра абароны)
Сцяг Сірыі Алі Абдула Аюб
(начальнік штаба сірыйскай арміі)
Сцяг Сірыі Ісам Халак
(начальнік штаба ваенна-паветраных войскаў)
Сцяг Сірыі Гасан Джаўдат Ісмаіл
(генерал разведкі ВПС)
Сцяг Сірыі Махамад аль-Шаар
(міністр унутраных спраў)
Хасан Насрала
(генеральны сакратар Хезбалы)
Сцяг Ірана Касем Сулеймані †
(камандзір падраздзялення Кодс)
Ахмед Джыбрыль
(генеральны сакратар НФВП-ГК)

Саліх Муслім Мухамад
(кіраўнік Дэмакратычнага саюза)
Сіпан Хема
(камандзір атрадаў народнай самаабароны)

Абдула аль-Башыр

(начальнік штаба свабоднай арміі Сірыі)
Салім Ідрыс
(былы начальнік штаба свабоднай арміі Сірыі)
Рыяд аль-Асад
(былы начальнік штаба свабоднай арміі Сірыі)
Мустафа аль-Шаіх
(былы кіраўнік ваеннага савета свабоднай арміі Сірыі)

Ахмед Іса аль-Шэйх
(кіраўнік Ісламскага фронту)
Абу Амар Хурэйтан
(намеснік кіраўніка Ісламскага фронту)
Захран Алуш
(начальнік ваенных аперацый Ісламскага фронту)
Хасан Абуд
(кіраўнік Сірыйскага ісламскага фронту)
Абдул Кадэр Салех
(Былы камандзір Брыгада аль-Таўхід)

Абу Махамад аль-Галані
(кіраўнік Фронту аль-Нусра)
Джамал Маруф
(кіраўнік Сірыйскага фронту рэвалюцыянераў)

Абу Бакр аль-Багдадзі †
(1-ы халіф Ісламскай дзяржавы)
Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы †(2-і халіф Ісламскай дзяржавы)

Сілы бакоў
Узброеныя сілы Сірыіː

178 000–250 000
Галоўнае кіраўніцтва бяспекіː
8 000
Сілы Нацыянальнай абароныː
80 000
Хезбалаː
8 000–10 000
Брыгады Баасː
7 000
Брыгады аль-Абасː
10 000 (8 000 іракцаў)
Іранː
500–1 000

Атрады народнай самаабароныː
10 000–35 000
Джабат аль-Акрад:
7 000

Свабодная армія Сірыіː

40 000–50 000
Ісламскі фронтː
40 000–70 000
Брыгада Ахфад аль-Расулː
7 000—9 000
Фронт Асала аль-Танміяː
13 000
Армія Маджахедзінаː
5 000–12 000
Фронт аль-Нусраː
7 000–8 000

Ісламская дзяржаваː
50 000
Страты
Урад Сірыі
52 438—87 077 салдатаў і паліцэйскіх забітымі

25 927—40 000 апалчэнцаў забітымі
1 000 урадавых чыноўнікаў
7 000 салдатаў і апалчэнцаў і 2 000 прыхільнікаў узятымі ў палон
Хезбала
1 015 забітымі
Іншыя несірыйскія байцы
1 854 забітымі
Іран і Расія
172 ваенных загінулі

Апазіцыя
95 357—115 000 (+47 056 іншаземцаў) забітымі

979 пратэстоўцаў забітымі
39 973 байцоў апазіцыі і іх прыхільнікаў узятымі ў палон ці зніклых
Замежныя інтэрвенты
100—102 забітых

Агульныя страты
470 860 забіта ўвогуле (станам на 1 лютага 2016, па ацэнцы САПЧ)

366 200 забіта ўвогуле (станам на 1 лютага 2016 года, па ацэнцы ААН)
180 215 ахвяр увогуле задкументавана сірыйскай абсерваторыяй па правах чалавека
130 000 узята ў палон альбо знікла

58 805 — 74 143 (2 680 іншаземцаў) ахвяр сярод грамадскага насельніцтва паводле дакументаў апазіцыі каля 200 іншых замежных вайскоўцаў загінулі

4.5 мільёнаў (ААН, верасень 2013) – 5.1 мільёна (iDMC, верасень 2013) перасяленцаў унутры краіны
3 000 000 бежанцаў (лістапад 2013)

Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Грамадзянская вайна ў Сірыі (араб. الحرب الأهلية السورية‎‎), на першапачатковым этапе таксама вядомая як Сірыйскае паўстанне — узброены канфлікт, які адбываецца ў Сірыі. Беспарадкі пачаліся ў пачатку вясны 2011 года з агульнанацыянальных пратэстаў супраць урада прэзідэнта Башара аль-Асада, чые войскі адказалі гвалтоўным разгонам. Пасля некалькіх месяцаў ваенных аблог канфлікт паступова ператварыўся з народных пратэстаў ва ўзброенае паўстанне. Узброеная апазіцыя складаецца з розных груп, якія былі сфармаваны ў ходзе канфлікту, у тым ліку Свабоднай сірыйскай арміі і Ісламскага фронту.

У 2013 годзе ў падтрымку сірыйскай арміі ў вайну ўступіла Хезбала. На ўсходзе Ісламская дзяржава Ірака і Леванта, ваенізаваная групоўка джыхадзістаў, якая першапачаткова была звязана з Аль-Каідай у Іраку, хуткімі тэмпамі захапіла вялікія часткі Сірыі і Іраку. Станам на ліпень 2014 года Ісламская дзяржава кантралявала трэць тэрыторыі Сірыі, а таксама большую частку яе нафты і газу, тым самым зацвердзіўшы сабе ў якасці асноўнай апазіцыйнай сілы.

Сірыйскі ўрад атрымлівае ваенную падтрымку ад Расіі і Ірана. Катар, Саудаўская Аравія, Турцыя і Злучаныя Штаты Амерыкі аказваюць матэрыяльную дапамогу паўстанцам. ЗША, Вялікабрытанія і еўрапейскія і арабскія дзяржавы абвясцілі гатоўнасць падтрымаць умераную сірыйскую апазіцыю. У сувязі з характарам гэтага замежнага ўдзелу, міжнародныя арганізацыі ахарактарызавалі гэты канфлікт як апасродкаваную вайну.

Да ліпеня 2013 года сірыйскі ўрад кантраляваў прыблізна 30-40 % тэрыторыі краіны і 60 % насельніцтва Сірыі. У канцы 2012 года Арганізацыя Аб’яднаных Нацый апублікавала даклад, у якім апісала канфлікт як «адкрыта міжканфесійны» паміж алавіцкімі ўрадавымі войскамі, міліцыянтамі і іншымі шыіцкімі групамі з аднаго боку і суніцкімі паўстанцкімі групамі з другога. Аднак і сірыйскі ўрад, і сірыйская апазіцыя абверглі гэтае сцвярджэнне.

Міжнародныя арганізацыі абвінавацілі ўрад і апазіцыйныя сілы ў грубых парушэннях правоў чалавека. Таксама падчас канфлікту шмат разоў была выкарыстаная хімічная зброя. Праверкі ААН і арганізацыі Міжнародная Амністыя, якія праходзілі ў 2012 і 2013 гадах, вызначылі, што пераважная большасць такіх парушэнняў, а таксама самых вялікіх па маштабе, былі здзейснены сіламі сірыйскага ўрада.

Перадгісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Прыйшоўшы да ўлады ў 2000 годзе, Башар Асад пачаў ліберальныя рэформы. У краіне пачаліся публічныя грамадска-палітычныя дыскусіі (форумы), у якіх удзельнічалі сотні прадстаўнікоў сірыйскай інтэлігенцыі, была аб’яўлена маштабная палітычная амністыя, ажывіліся «Браты-мусульмане», дзейнасць якіх была забаронена з 1982 года (варта адзначыць, што сірыйскае кіраўніцтва ўсталявала кантакты з прадстаўнікамі «Братоў-мусульман» і іншымі апазіцыйнымі групоўкамі за мяжой яшчэ ў 1990-я гады, выкарыстоўваючы іх амніставаных прыхільнікаў у самой Сірыі). Так званая «дамаская (сірыйская) вясна», аднак, хутка скончылася, чаму спрыяла пазіцыя многіх членаў сірыйскага кіраўніцтва, якіх Башар Асад «атрымаў у спадчыну» ад свайго бацькі, Хафеза Асада. Калі ў незалежных СМІ пачалі востра крытыкаваць перыяд кіравання прэзідэнта Хафеза Асада, Башар Асад заявіў, што Сірыя пойдзе па шляху паэтапнай дэмакратызацыі і рэформаў, але не будзе выконваць патрабаванні асобных людзей, якія не прадстаўляюць меркаванне большасці народа[41].

У 2006 у Сірыі пачалася засуха. Яе наступствы моцна паўплывалі на жыццё мясцовага насельніцтва. У 2008 у краіне быў сабраны самы нізкі ўраджай збожжа за 9 гадоў[42]. Да 2011 на мяжы голаду апынуліся мільён чалавек[43]. Гэта прывяло да таго, што людзі сталі масава перасяляцца з сельскай мясцовасці ў гарады. Беспрацоўе ў краіне набліжалася да 20 %. Патрабаванні сацыяльнай справядлівасці аб’ядналі ўсе этнаканфесійныя групы[44]. Гэтак жа большасць насельніцтва Сірыі, якія з’яўляюцца сунітамі, была незадаволена тым, што кіруючая эліта ў значнай частцы належыць да нешматлікай суполкі алавітаў, прызнанай Іранам шыіцкай.

Пры гэтым варта адзначыць, што сацыяльна-эканамічная сітуацыя ў Сірыі адрознівалася ў лепшы бок у параўнанні з Егіптам і Тунісам. Па даных МВФ на 2010 год, ВУП на душу насельніцтва ў Сірыі складаў 4800 долараў, прырост ВУП — 2,3 %, узровень беспрацоўя — 20 % сярод дарослых (такі ж, як у Іспаніі) і 30 % сярод моладзі (у Тунісе беспрацоўнымі былі 50 % маладых). Для сірыйскага грамадства характэрны высокі адукацыйны ўзровень (доля пісьменных людзей старэйшых за 15 гадоў дасягае 86 % у мужчын і 73,6 % у жанчын), працягласць жыцця даходзіць да 70 гадоў[41].

У шэрагу крыніц называюць у якасці знешніх фактараў грамадзянскай вайны барацьбу паміж пастаўшчыкамі прыроднага газу за магчымасць пракласці праз тэрыторыю Сірыі трубаправод для забеспячэння еўрапейскага рынку. Асноўны зацікаўленым бокам з’яўляецца Катар, які спрабуе наладзіць экспарт газу праз гэты рэгіён. Іншымі ўдзельнікамі канфлікту з’яўляюцца Іран, зацікаўлены ў стабільным экспарце свайго газу, Расія, якая прагне захаваць сваю долю еўрапейскага рынку збыту, і ЗША, якія ў цэлым падтрымліваюць дыверсіфікацыю паставак у Еўропу[45][46].

Ход падзей

[правіць | правіць зыходнік]

2011

[правіць | правіць зыходнік]

Пратэсты пачаліся 15 сакавіка ў горадзе Дэр’а, як рэакцыя на арышт і катаванні 15 чалавек, якія распаўсюджвалі антыўрадавыя графіці[47]. Падчас пратэстаў 18 сакавіка, у ходзе сутычак з паліцыяй, з’явіліся першыя забітыя. Пратэстоўцы патрабавалі вызвалення палітычных зняволеных, адмены надзвычайнага становішча, грамадзянскіх свабод і спынення татальнай карупцыі сярод урадавых чыноўнікаў. 25 сакавіка пратэсты ахапілі ўсю краіну[48]. Больш за 70 чалавек загінула падчас сутыкненняў з паліцыяй[49].

Першыя масавыя акцыі пратэсту ў Сірыі, якія ўспыхнулі ў сярэдзіне сакавіка 2011 года, першапачаткова выглядалі толькі як частка больш шырокага рэгіянальнага руху — так званай «арабскай вясны». Падобныя выступы да таго часу ўжо праходзілі ў Бахрэйне, Егіпце, Емене, Лівіі і Тунісе[50][51].

Прыкладна за месяц да пачатку беспарадкаў у сацыяльнай сетцы Facebook з’явілася новая група «Сірыйская рэвалюцыя-2011», якая заклікала да «Дня гневу» — масавых дэманстрацыяў у Дамаску і Алепа супраць прэзідэнта краіны Башара Асада.

У адказ на масавыя пратэсты ўлады Сірыі арыштавалі лідараў апазіцыі[52][53]. Было арыштавана мноства палітычных актывістаў і мужчын, якія выклікалі падазрэнне[54].

Вядома таксама, што ўрад зрабіў шэраг саступак мясцоваму насельніцтву (скараціў прызыў у армію, адмяніў надзвычайнае становішча і г.д.). Аднак многія рэформы толькі абяцаліся прэзідэнтам Сірыі Башарам Асадам, але не праводзіліся.

З 20 сакавіка ў горадзе Дэр’а пачаліся масавыя дэманстрацыі і баі з паліцыяй, падчас якіх дэманстранты выкарысталі агнястрэльную зброю. 25 красавіка супраць пратэстуючых былі кінуты войскі, якія знішчылі барыкады паўстанцаў і выбілі іх з мячэці Амары.

У маі ўзброеныя выступленні прайшлі ў гарадах Баніяс, Хомс, Тэль-Калах, Латакія і іншых[55]. 9 мая ЕС увёў санкцыі супраць Сірыі[56]. У чэрвені—ліпені 2011 г. па Сірыі пракацілася хваля узброеных выступаў. 29 ліпеня група афіцэраў-дэзертыраў абвясціла аб стварэнні Свабоднай арміі Сірыі (Free Syrian Army, FSA).

27 жніўня ў Дамаску, сталіцы Сірыі, прайшла вялікая акцыя пратэсту[57].

У лістападзе Еўрасаюз увёў дадатковыя санкцыі супраць Сірыі[58], а таксама санкцыі супраць краіны Асада ўвялі манархіі Заліва і члены ЛАД.

У канцы года па правінцыі Ідліб пракацілася мноства бунтаў. Іх вынікам стала тое, што паўстанцы ўзялі пад кантроль частку правінцыі.

2012

[правіць | правіць зыходнік]

За студзень свабодная армія Сірыі захапіла гарады Забадані і Дума[59], а 16 лістапада атакавала ўскраіны Дамаска[60]. Аднак у ходзе контрнаступлення сірыйскай арміі стала трываць паразы і адступаць.

З 22 чэрвеня над сірыйскай тэрыторыяй сталі з’яўляцца турэцкія самалёты[61][62]. 5 ліпеня 5 турэцкіх грузавікоў перасеклі мяжу з Турцыяй, пры падтрымцы сірыйскай апазіцыі, і рухаліся ўглыб тэрыторыі Сірыі, але былі знішчаныя сірыйскай авіяцыяй[63].

Тым часам паўстанцы пачалі баі за сірыйскую сталіцу, Дамаск, дзе супраць іх былі выстаўленыя 3-я і 4-я бранятанкавыя дывізіі і рэспубліканская гвардыя Сірыі на чале з малодшым братам прэзідэнта Махерам Асадам. 15 і 16 ліпеня баі прайшлі ў прыгарадах Дамаска[64]. З 17 ліпеня баі ахапілі сам горад, у тым ліку цэнтральныя вуліцы[65]. 22 ліпеня ўрадавыя сілы ачысцілі ад баевікоў раёны Барзех і Мезех[66]. Вынікам баёў 3—4 жніўня стала поўнае ачышчэнне сталіцы ад баевікоў[67]. 24 жніўня тэрарысты былі выбітыя з дамаскага прыгарада Дэрая.

За 18 мая—5 чэрвеня сірыйская армія выбіла з горада Эль-Кусейр баевікоў групоўкі «Хезбала»[68].

З 19 па 28 ліпеня паўстанцы штурмавалі горад Алепа і ўзялі яго. Урадавыя сілы сталі акружаць горад, каб адбіць яго[69]. 10 жніўня сірыйская армія захапіла квартал Салах ад-Дзін. На наступны дзень баі ішлі ў раёне Сукары, Сейф ад-Давулу[70]. Шэраг кварталаў былі ачышчаны ад баевікоў да 25 жніўня. 31 жніўня баевікі атакавалі шэраг ваенных баз і аэрадромаў у ваколіцах Алепа, у прыватнасці, авіябазу Расм аль-Абуд і Абу-аз-Зухур. 2 верасня ўрадавыя войскі адказалі знішчэннем каманднага цэнтра апазіцыі ў раёне Бустан аль-Баш[71] і працягнулі вызваленне горада. 27 верасня паўстанцы вярнулі сабе некалькі кварталаў.

2013

[правіць | правіць зыходнік]

23 мая лідар сірыйскай апазіцыі Муаз аль-Хаціб звярнуўся да прэзідэнта Сірыі Башара Асада з патрабаваннем на працягу 20 дзён перадаць уладу віцэ-прэзідэнту Фаруку Шараа або кіраўніку ўрада Ваілю аль-Халкі. Ён дадаў, што калі яго патрабаванне будзе выканана, то Асаду будзе дазволена пакінуць Сірыю, узяўшы з сабою 500 набліжаных[72]. Гэта заява прагучала на фоне поспеху ўрадавых сіл Сірыі ва ўзброенай барацьбе і заяве ЗША аб павелічэнні падтрымкі паўстанцаў[73].

У маі начальнік штаба Вышэйшага ваеннага савета Салім Ідрыс прызнаў, што паўстанцкія атрады раздробленыя і Вышэйшы ваенны савет не ў стане кантраляваць іх дзеянні[74].

З 18 мая па 5 чэрвеня працягвалася вайсковая аперацыя падраздзяленняў рэгулярнай сірыйскай арміі і атрадаў «Хезбалы» па вызваленні ад узброеных апазіцыянераў горада Аль-Кусейр, за 15 км ад ліванскай мяжы. Да аперацыі было прыцягнута каля 7 тысяч сірыйскіх салдат і 2 тысячы апалчэнцаў «Хезбалы». Раніцай 5 чэрвеня горад быў узяты ў ходзе двухгадзіннага штурму. Ужывалася цяжкая і рэактыўная артылерыя, ракеты і інш. У выніку баёў горад быў практычна знішчаны. Сірыйскія, іранскія і ліванскія СМІ паведамлялі, што страты мяцежнікаў склалі каля 1000 чалавек забітымі, больш за 200 былі ўзятыя ў палон[75].

21 жніўня ў прыгарадзе Дамаска Усходняя Гута апазіцыйнымі групоўкамі была ўжыта газавая зброя, загінула больш за 1000 чалавек[76]. Афіцыйна паўстанцы не прызналі сваёй датычнасці да газавых нападаў, абвінаваціўшы ўрад Башара Асада.

29 верасня 50 паўстанцкіх груповак, якія дзейнічалі ў асноўным у ваколіцах Дамаска, абвясцілі аб аб’яднанні ў новую групоўку пад назвай «Джэйш аль-Іслам» («Армія ісламу»). Узначаліў яе Захран Алуш. Да лістапада ў арганізацыю ўваходзілі ўжо 60 атрадаў узброенай апазіцыі.

У пачатку лістапада ісламісцкія паўстанцкія групоўкі «Вялікага Дамаска», за выключэннем «Джэйш аль-Іслам» і найбольш радыкальных джыхадзістаў — «Фронту ан-Нусра» і ІДІЛ, — абвясцілі аб стварэнні аб’яднанага аператыўнага камандавання. Пазней пяць з найбольш буйных мясцовых утварэнняў — Брыгады аль-Хабіба аль-Мустафа, Аб’яднанне Амджад аль-Іслам, Брыгады і батальёны сахабаў, Батальёны Шабаб аль-Худа і Брыгада Дэр аль-Асіма — заявілі аб стварэнні Ісламскага саюза Аджнад аль-Шам[77].

У снежні начальнік штаба Вышэйшага ваеннага савета ССА Салім Ідрыс збег з краіны і 12 снежня праз Турцыю прыбыў самалётам у сталіцу Катара — Доху. Ідрыс быў вымушаны пакінуць краіну пасля таго, як ваенная база ў раёне Баб эль-Хауа на мяжы з Турцыяй была захоплена баевікамі «Ісламскага фронту». На гэтай базе размяшчалася штаб-кватэра ССА, а таксама былі размешчаны склады са зброяй і баепрыпасамі, якія паступілі з ЗША[78].

Уцёкі лідара ўзброенай апазіцыі сталі самым відавочным на той перыяд сведчаннем таго, што «Свабодная сірыйская армія» церпіць паражэнне пад націскам баевікоў-ісламістаў[79].

2014

[правіць | правіць зыходнік]

У студзені сірыйскія курды абвясцілі аб стварэнні на поўначы Сірыі ўласнай аўтаноміі пад назвай Рожава. У яе склад увайшлі тры раёна — Джазіра, Кабані, Афрын (на момант абвяшчэння ўяўлялі сабой падзеленыя тэрыторыі). Сірыйскія ўлады не прызналі аўтаномію, але не перашкаджалі яе функцыянаванню. Тэрыторыя Сірыйскага Курдыстана кантралявалася Вышэйшым курдскім саветам і звязанымі з ім узброенымі атрадамі народнай самаабароны (YPG).

22 студзеня ў Мантро (Швейцарыя) па сумеснай расійскай і амерыканскай ініцыятыве прайшла канферэнцыя па ўрэгуляванні сірыйскага канфлікту, на якой упершыню з пачатку канфлікту дэлегацыі сірыйскага ўрада і апазіцыі сустрэліся за адным сталом перамоваў. Канферэнцыя, аднак, не прынесла ніякіх істотных вынікаў[80].

23 сакавіка ў паветранай прасторы над правінцыяй Латакія (па даных Анкары, у паветранай прасторы Турцыі) турэцкі знішчальнік F-16 збіў сірыйскі МіГ-23. У гэты ж дзень быў забіты Хілал Асад — стрыечны брат сірыйскага прэзідэнта Башара Асада. У ходзе жорсткіх баёў у паўночных раёнах Латакіі верталёты турэцкіх ВПС аказвалі агнявую падтрымку атрадам апазіцыі[81].

20 чэрвеня ісламісты ўзарвалі замінаваны аўтамабіль у Сірыі, не менш за 34 чалавек загінулі.

7 снежня ВПС Ізраіля здзейснілі авіяналёт на аэрапорт Дамаска[82].

2015

[правіць | правіць зыходнік]

У студзені 2015 года ўрадавыя войскі Сірыі ва ўзаемадзеянні з курдскімі атрадамі народнай самаабароны вызвалілі ад фарміраванняў «Ісламскай дзяржавы» горад Кабані (Сірыйскі Курдыстан).

25 студзеня баевікі «Джэйш аль-Іслам» вырабілі масіраваны ракетны абстрэл Дамаска, паведамлялася аб сямі ахвярах[83].

26 красавіка апазыцыйнымі групоўкамі быў створаны Аперацыйны цэнтр «Вызваленне Алепа».

28 сакавіка антыўрадавымі сіламі быў узяты пад свой кантроль горад Ідліб — сталіца аднайменнай правінцыі. 20 мая байцы сірыйскай арміі пакінулі горад Пальміра за 240 км ад Дамаска[84]. Пасля захопу Пальміры тэрарысты ІД учынілі масавыя пакаранні смерцю ў гэтым раёне, забіўшы парадку 400—450 грамадзянскіх, якія падтрымлівалі САА і ўрад. Апазіцыя сцвярджае, што колькасць забітых каля 217—329 чалавек (у асноўным жанчын).

Тым часам войскі ССА занялі абарончыя пазіцыі на ўскраіне горада і пачалі ўтрымліваць шашы на Хомс і Дамаск. Таксама сірыйскія войскі ўтрымлівалі пазіцыі ля будынка турмы на ўсходзе горада і ў раёне крэпасці эміра Фахрэдзіна на заходнім узгорку, які ўзвышаецца над аазісам. Сірыйскія ВПС наносілі ўдары па месцах навалы баевікоў ІД[84].

У пачатку чэрвеня фарміраванні ІД падышлі да г. Хасэ, які размешчаны на асноўнай дарозе з Дамаска ў Хомс, і, па паведамленнях, захапіла пазіцыі на захад ад горада, стварыўшы патэнцыйную пагрозу для ўрадавых войскаў і ўзмацніўшы верагоднасць уцягнуць Ліван яшчэ глыбей у вайну.

29 ліпеня ВПС ЗША нанеслі авіяўдар па вёсцы Эль-Гандура, загінула 77 мірных жыхароў[85].

9 верасня авіябаза Абу-Духур на мяжы з паўночна-заходняй правінцыяй Ідліб перайшла ў рукі баевікоў групоўкі «Джэйш аль-Фатх». Пасля захопу авіябазы сірыйскія ваенныя былі цалкам выцесненыя з правінцыі Ідліб.

30 верасня Расія адправіла ў Сірыі авіяцыйную групу для дапамогі сірыйскаму ўраду ў барацьбе з ісламістамі[86].

4 кастрычніка было паведамлена пра тое, што ВПС РФ «з ужываннем авіябомбаў БЕТАБ-500» знішчылі чатыры камандных пункта ІД у правінцыі Ідліб[87].

13 кастрычніка ўрадавыя войскі Сірыі перайшлі ў наступленне на ўсходні прыгарад Дамаска Джабар. 7 лістапада ўрадавыя сілы акружылі ў Алепа ўмацраён тэрарыстаў «Джэбхат-ан-Нусры».

6 снежня ВПС ЗША разбамбілі ўрадавых ваенны склад у Абу-Кемаль.

9 снежня ад тэрарыстаў быў вызвалены горад Хомс, а таксама Эль-Тайба. Тым самым САА ўсталявала кантроль над стратэгічнай дарогай паміж Хамай і Ідлібам (пасля таго, як узброеныя сілы Асада ўзялі найбольш важныя стратэгічныя пазіцыі, у горадзе пачалі дзейнічаць нацыянальныя камітэты па прымірэнні)[88].

2016

[правіць | правіць зыходнік]

У пачатку 2016 паміж урадам і апазіцыяй падпісана пагаднення аб перамір’і. Да перамір’я далучыліся групоўкі ўзброенай апазіцыі, за выключэннем «Ісламскага дзяржавы», «Джэбхат ан-Нусры» і шэрагу іншых тэрарыстычных арганізацый, прызнаных такімі Арганізацыяй Аб’яднаных Нацый[89][90].

6 сакавіка САА пачынае наступальную аперацыю на Пальміру. Да 23 сакавіка ўрадавыя войскі падышлі непасрэдна да горада і на працягу наступных сутак усталявалі кантроль над панавальнымі вышынямі. Спроба баевікоў ІД утрымаць абарону ў горадзе і на былой авіябазе апынулася беспаспяховай, і яны пачалі адыход. 27 сакавіка было абвешчана пра вызваленне Пальміры, хоць зачыстка асобных кварталаў горада і ліквідацыя пакінутых баевікоў працягвалася яшчэ два дні.

5 красавіка ў Алепа паўстанцы парушылі дамоўленасць аб спыненні баявых дзеянняў і абстралялі з рэактыўных ракетных установак жылы квартал Шэйх-Максуд, у выніку загінулі 10 чалавек, яшчэ больш за 50 атрымалі раненні.

24 жніўня Турцыя абвясціла аб пачатку на сірыйскай тэрыторыі сумеснай з фарміраваннямі Свабоднай сірыйскай арміі аперацыі «Шчыт Еўфрата» супраць баевікоў ІД з мэтай зачысткі тэрыторыі ў 5 тыс. км², вызвалення ад тэрарыстаў гарадоў Джэраблус і Эль-Баб і стварэння на гэтай тэрыторыі зоны бяспекі для размяшчэння бежанцаў.

17 верасня ў выніку авіяўдару па Дэйр-эз-Зору, нанесенай кааліцыяй ЗША, загінулі больш за 60 сірыйскіх вайскоўцаў і каля 100 чалавек атрымалі раненні.

19 верасня ў ваколіцах Алепа быў нанесены ўдар па сумеснаму гуманітарнаму канвою ААН і Сірыйскага таварыства Чырвонага Паўмесяца, у выніку чаго загінулі па меншай меры 18 чалавек. ЗША ўсклалі адказнасць за інцыдэнт на Расію і сірыйскія ўлады.

22 верасня ўрадавая армія пачала штурм раёнаў Алепа, якія знаходзіліся пад кантролем апазіцыі.

У пачатку снежня, скарыстаўшыся тым, што асноўныя сірыйскія ўрадавыя сілы былі адцягнуты на аблогу Алепа, фарміраванні ІД здолелі адбіць Пальміру і прылеглыя тэрыторыі.

22 снежня горад Алепа цалкам перайшоў пад кантроль урадавых войскаў і іх саюзнікаў[91].

2017

[правіць | правіць зыходнік]

1 студзеня баевікі ІД здзейснілі напад на авіябазу «Т-4», якая знаходзілася пад кантролем урадавых войскаў. Атаку тэрарыстаў удалося адбіць.

6 студзеня 2017 года Мінабароны РФ абвясціла аб сыходзе з Сірыі караблёў Паўночнага флота на чале з цяжкім авіянясучым крэйсерам «Адмірал Кузняцоў», у адпаведнасці з рашэннем прэзідэнта Уладзіміра Пуціна аб скарачэнні групоўкі войскаў у САР[92]. За час знаходжання авіяносца «Адмірал Кузняцоў» у Міжземным моры небаявыя страты склалі два знішчальнікі: МіГ-29КР (14.11.16) і Су-33 (5.12.16)[93].

18 студзеня пачалася першая сумесная аперацыя ВПС Расіі і Турцыі ў Сірыі супраць групоўкі «Ісламская дзяржава», у ваколіцах горада Эль-Баб, у якой былі задзейнічаныя франтавыя бамбардзіроўшчыкі Су-24М і Су-34, а таксама штурмавікі Су-25СМ у звязку з экіпажамі F-16 і F-4 ВПС Турцыі[94].

Новы прэзідэнт ЗША Дональд Трамп, які заняў пасаду ў студзені, абвясціў адной са сваіх задач перамогу над «Ісламскай дзяржавай». У сувязі з гэтым ён заявіў пра гатоўнасць узаемадзейнічаць з Расіяй у барацьбе з тэрарыстамі, аднак узаемадзеянне двух міжнародных антытэрарыстычных кааліцый, узначаленых Расіяй і ЗША, па большай частцы абмяжоўвалася выкарыстаннем тэлефонных каналаў сувязі для прадухілення магчымых інцыдэнтаў[95].

У пачатку красавіка Трамп усклаў на сірыйскія ўлады адказнасць за хімічную атаку ў Ідлібе, у выніку якой загінулі больш за 80 чалавек[96], і загадаў нанесці масіраваны ракетны ўдар па сірыйскай авіябазе Эш-Шайрат (правінцыя Хомс). У выніку амерыканскія ваенныя караблі з акваторыі Міжземнага мора выпусцілі па авіябазе 59 крылатых ракет «Тамагаўк». Расійскія ўлады назвалі гэты ўдар агрэсіяй супраць суверэннай дзяржавы і на некаторы час прыпынілі дзеянне падпісанага з ЗША Мемарандума аб прадухіленні інцыдэнтаў і забеспячэнні бяспекі палётаў авіяцыі ў ходзе аперацый у Сірыі.

2018

[правіць | правіць зыходнік]

У 2018 годзе сірыйская ўрадавая армія, пры дапамозе Расіі і Ірана, усталявала кантроль над 3 з чатырох створаных у 2017 годзе зон дээскалацыі: на паўднёвым захадзе Сірыі, вакол Дамаска (Усходняя Гута) і ў раёне Хомса. Упершыню з 2012 года сталіца краіны перастала падвяргацца абстрэлам з боку ўзброенай апазіцыі і джыхадзістаў. За выключэннем двух кантраляваных «Ісламскім дзяржавай» участкаў тэрыторыі ў Сірыйскай пустыні і на ўсходнім беразе ракі Еўфрат, сірыйскія ўлады змаглі вярнуць сабе ўсе тэрыторыі, акрамя тых, якія знаходзіліся пад апекай Турцыі (зона дээскалацыі Ідліб на паўночным захадзе краіны) і ЗША[97].

У пачатку студзеня сірыйскія ўрадавыя войскі пры падтрымцы расійскіх ПКС разгарнулі шырокамаштабнае наступленне на поўдні правінцыі Ідліб (паўночны захад Сірыі) на раёны, кантраляваныя ўзброенай групоўкай «Хаят Тахрыр аш-Шам» і шэрагам іншых радыкальных груповак.

Адначасова ўрадавыя сілы і іх саюзнікі прасоўваліся ў правінцыях Алепа і Хама ў напрамку стратэгічнай авіябазы Абу-Духур (Абу эд-Духур). Ужо 20 студзеня авіябаза перайшла пад кантроль Сірыйскай Арабскай арміі.

20 студзеня УС Турцыі сумесна з пратурэцкай «Сірыйскай нацыянальнай арміяй» пачалі аперацыю «Аліўкавая галіна», мэтай якой было выцясненне курдскіх фарміраванняў з раёна Афрын, што і адбылося ў сакавіку.

30 студзеня ў Сочы прайшоў Кангрэс сірыйскага нацыянальнага дыялогу з удзелам 1,5 тыс. дэлегатаў. На працягу года працягвалася фарміраванне канстытуцыйнага камітэта для выпрацоўкі новага асноўнага закона Сірыі. 18 снежня «астанінская тройка» (Расія, Турцыя і Іран) перадала прадстаўнікам ААН спіс кандыдатур у канстытуцыйны камітэт[97][98].

У ноч з 7 на 8 лютага ірэгулярныя праўрадавыя сілы падвергліся агнявому налёту з боку ВПС ЗША каля горада Хашам.

Да канца мая ўрадавая армія цалкам узяла пад кантроль тэрыторыю вакол сталіцы краіны.

У ліпені ССА, сумесна з фарміраваннямі «Хезбалы», перайшла ў наступленне на ІД на паўднёвым захадзе правінцыі Эс-Сувейда.

У ноч на 22 ліпеня з дапамогай ізраільскіх ваенных праз акупаваныя Галанскія вышыні і тэрыторыю Ізраіля былі эвакуіраваны ў Іарданію актывісты няўрадавай арганізацыі «Сірыйская грамадзянская абарона» («Белыя каскі») і члены іх сем’яў. Эвакуіраваныя атрымалі магчымасць пражывання ў розных краінах, у тым ліку ў Канадзе, Вялікабрытаніі і Германіі.

31 ліпеня ўрадавыя сілы завяршылі аперацыю па ачыстцы тэрыторыі правінцыі Дэр’а ад незаконных узброеных фарміраванняў.

Да пачатку жніўня пад кантроль урадавых сіл перайшлі правінцыі Эс-Сувейда, Дэр’а і Эль-Кунейтра, адноўленая мяжа з Іарданіяй.

У канцы снежня ўрадавыя сілы ўвайшлі ў Манбідж, пакінуты курдскімі фарміраваннямі YPG[99].

2019

[правіць | правіць зыходнік]

У студзені 2019 года расійская ваенная паліцыя пачала патруляванне зоны бяспекі ўздоўж сірыйска-турэцкай мяжы ў раёне населенага пункта Манбідж (поўнач правінцыі Алепа) з задачай забеспячэння бяспекі і кантролю за становішчам і перамяшчэннем узброеных фармаванняў. Яшчэ ў снежні 2018 года сірыйская армія ўвайшла ў горад Манбідж пасля вываду з яго курдскіх фарміраванняў і ўзняла над горадам сірыйскі сцяг. Курды пагадзіліся перадаць Манбідж сірыйскім уладам у абмен на гарантыю абароны горада ад турэцкага ўварвання[100].

1 студзеня іракскія ВПС нанеслі ўдар з паветра па сірыйскім населеным пункце Аль-Суза, дзе знаходзіліся баевікі ІД. У выніку было забіта трыццаць высокапастаўленых камандзіраў тэрарыстычнай арганізацыі[101].

16 студзеня ў выніку тэракту ў Манбіджы, які ажыццявіў тэрарыст-смяротнік ІД, загінула, па розных крыніцах, ад 6 да 14 чалавек, у тым ліку мірныя жыхары і 4—6 амерыканскіх вайскоўцаў. Таксама 19 чалавек параненыя[102].

8 лютага ў сірыйскі горад Алепа для аказання гуманітарнай дапамогі прыбыла група армянскіх спецыялістаў. У склад групы колькасцю 83 чалавекі ўвайшлі сапёры, медыцынскі персанал і служба па забеспячэнні бяспекі. Паводле міністэрства абароны Арменіі, у задачы спецмісіі ўвайшлі размініраванне аб’ектаў, аказанне медыцынскай дапамогі выключна па-за зонай вядзення баёў[103].

16 лютага фарміравання СДС вызвалілі з палону тэрарыстаў у населеным пункце Эль-Багуз больш за 3 тыс. мірных жыхароў, якія выкарыстоўваліся баевікамі ІД у якасці жывога шчыта. 15 лютага рэшткі атрадаў ІД здаліся араба-курдскім атрадам СДС, якія акружылі іх у Эль-Багузе[104].

19 лютага расійскі Цэнтр па прымірэнні варагуючых бакоў сумесна з урадам Сірыі адкрыў у населеных пунктах Джлеб і Гара-эль-Гураб гуманітарныя калідоры для выхаду сірыйскіх грамадзян з лагера бежанцаў Эр-Рукбан. Для размяшчэння бежанцаў падрыхтаваны месцы ў лагерах і цэнтрах часовага размяшчэння бежанцаў у правінцыі Рыф Дамаск[105].

22 лютага афіцыйны прадстаўнік Белага дома Сара Сандэрс паведаміла, што пасля вываду амерыканскіх войскаў з Сірыі там застанецца невялікі «міратворчы» кантынгент колькасцю каля 200 чалавек. Як мяркуюць, частка вайскоўцаў можа быць пакінута на паўночным усходзе Сірыі, а частка — на базе ў Эт-Танфе[106].

28 сакавіка сілы супрацьпаветранай абароны Сірыі адлюстравалі авіяцыйныя ўдары, нанесеныя ВПС Ізраіля па горадзе Алепа[107].

Са студзеня па сакавік 2019 курды, пры падтрымцы Заходняй кааліцыі, вялі баі з ІД за вёску Багуз у раёне ракі Еўфрат, аднаго з апошніх апірышчаў баевікоў ІД. Вынікам сутыкненняў стаў разгром тэрарыстаў[108][109].

12 красавіка сілы СПА Сірыі адлюстравалі ракетны ўдар ізраільскай авіяцыі па сірыйскім раёне Масьяф правінцыі Хама. У выніку атакі пацярпелі трое сірыйскіх вайскоўцаў і было разбурана некалькі будынкаў. У гэты ж час у правінцыі Хама падраздзялення сірыйскага войска ўступілі ў перастрэлку з тэрарыстычнай групоўкай «Джэбхат Ан-Нусра»[110].

15 красавіка ізраільскі ваенна-аналітычны партал Debka са спасылкай на «замежныя разведвальныя крыніцы» паведаміў аб гібелі беларускіх, іранскіх і паўночнакарэйскіх ваенных спецыялістаў 13 красавіка падчас атакі ізраільскіх ВПС на горад Масьяф. Па сцвярджэнні партала, замежнікі займаліся мадэрнізацыяй ракет наземнага базіравання для Сірыі і «Хезбалы». МЗС і Дзяржкамваенпрам Беларусі адмаўляюць дадзенную інфармацыю[9].

28 красавіка, выступаючы на ​​VIII Маскоўскай канферэнцыі па міжнароднай бяспекі, начальнік Генштаба УС РФ Валерый Герасімаў паведаміў аб тым, што ў Сірыі завяршылася ваенная фаза канфлікту, створаны неабходныя ўмовы для поўнага ўрэгулявання[111].

У пачатку мая САА і ПКС РФ узмацнілі бамбардзіроўкі пазіцый ісламістаў у раёнах Хама і Ідліб. На гэтым фоне, баевікі ХТШ з РСЗА паспрабавалі абстраляць расійскую ваенную базу ў Латакіі, але ўсе ракеты тэрарыстаў былі альбо збітыя, альбо ўпалі ў ваколіцах базы[112]. Тым часам армія Турцыі пачала вывад войскаў з Хамы[113].

1 ліпеня чатыры чалавекі загінулі ў выніку ракетнага ўдару па гарадах Дамаск і Хомс з боку Ізраіля. Яшчэ 21 чалавек атрымаў раненні[114].

На працягу ліпеня працягваліся разлютаваныя баі паміж сірыйскай арміяй і радыкальнымі ісламісцкімі групоўкамі на паўночным захадзе правінцыі Хама і правінцыі Ідліб, што пачаліся яшчэ ў чэрвені[115].

9 кастрычніка падраздзяленні арміі Турцыі высунуліся на паўночны ўсход Сірыі, выцясняючы з гэтага раёна курдскіх апалчэнцаў. Амерыканскія войскі пакінулі зону правядзення ваеннай аперацыі[116]. Аперацыя атрымала назву «Крыніца міру». З пачаткам наступлення ВПС нанеслі ўдары па дзвюх сотнях аб’ектаў на поўначы Сірыі. Сярод цэляў апынулася і турма, дзе ўтрымліваліся тэрарысты. У якасці галоўнай мэты называлася стварэнне 500-кіламетровай зоны бяспекі, вольнай ад тэрарыстаў і баевікоў курдскіх атрадаў самаабароны. Афіцыйны Дамаск выступіў катэгарычна супраць турэцкай інтэрвенцыі, заявіўшы, што яна ўяўляе сабой абуральнае парушэнне суверэнітэту і тэрытарыяльнай цэласнасці Сірыі і прынцыпаў міжнароднага права[117]. ЗША і ЕС таксама выступілі супраць турэцкай аперацыі ў Сірыі[118].

У ходзе аперацыі турэцкія войскі і іх саюзнікі ўсталявалі кантроль над сірыйскімі прыгранічнымі гарадамі Рас-эль-Айн і Тэль-Аб’яд.

13 кастрычніка прадстаўнікі курдскай самаабвешчанай аўтаномнай адміністрацыі паўночна-ўсходніх раёнаў пры садзейнічанні расійскай арміі дасягнулі пагаднення з сірыйскім урадам аб уводзе сірыйскіх урадавых войскаў у раёны, якія кантралююцца курдамі. 14 кастрычніка сірыйскія падраздзялення пачалі вылучэнне на поўнач Сірыі і на працягу некалькіх дзён ўзялі пад свой кантроль гарады Манбідж, Кабані, Ат-Табка, Рака і суседнія раёны, дзве гідраэлектрастанцыі, масты праз Еўфрат, а таксама стратэгічныя шашы.

17 кастрычніка ЗША і Турцыя па выніках перамоваў у Анкары дасягнулі пагаднення аб прыпыненні аперацыі на 120 гадзін, каб даць магчымасць курдскім атрадам пакінуць створаную Турцыяй 30-кіламетровую памежную зону бяспекі.

22 кастрычніка прэзідэнты Расіі і Турцыі Уладзімір Пуцін і Рэджэп Таіп Эрдаган падпісалі ў Сочы мемарандум аб узаемаразуменні, які замацаваў новыя зоны ўплыву і згарнуў турэцкую ваенную аперацыя ў паўночна-ўсходняй Сірыі.

27 кастрычніка прэзідэнт ЗША Дональд Трамп на спецыяльна скліканай прэс-канферэнцыі абвясціў аб знішчэнні лідара групоўкі «Ісламская дзяржава» Абу Бакра аль-Багдадзі. Па сцвярджэнні Трампа, яго выявілі і забілі ў сірыйскай правінцыі Ідліб пры садзейнічанні Расіі, Турцыі, Сірыі, Ірака і курдаў. 31 кастрычніка «Ісламская дзяржава» пацвердзіла смерць аль-Багдадзі. Новым лідарам ІД стаў Абу Ібрагім аль-Хашымі аль-Курашы.

У лістападзе сірыйская армія аднавіла наступленне на паўднёвым усходзе Ідліба. Вайскоўцы сумесна са спецназам штурмавалі абарону баевікоў групоўкі «Хаят Тахрыр аш-Шам» у горадзе Мушарыфа Аш-Шмаль. Пасля непрацяглай бітвы сірыйскія ваенныя ўстанавілі поўны кантроль над горадам. У выніку гэтага прасоўвання армія Сірыі здолела накіраваць свае сілы на поўнач ад горада Ум-Халал. Па інфармацыі выдання AMN, наступленне Сірыйскай Арабскай арміі на паўднёвым усходзе Ідліба прызначана для размяшчэння іх войскаў на паўднёва-ўсходнім флангу Марат-ан-Нума, які з’яўляўся асноўнай апорай узброеных сіл уздоўж шашы Ідліб — Хама.

2020

[правіць | правіць зыходнік]

8 студзеня інфармацыйнае агенцтва SANA паведаміла аб распачатым вывадзе амерыканскіх вайскоўцаў з двух баз на паўночным усходзе Сірыі. Па даных агенцтва, каля 40 грузавікоў пакінулі базу Хараб-Джэйр (правінцыя Хасеке). Яшчэ 50 грузавікоў з’ехалі з базы ў горадзе Шададзі. SANA паведаміла, што грузавікі накіраваліся да памежнага КПП аль-Валід на мяжы з Іракам[119]. Разам з тым, на поўначы Сірыі быў здзейснены тэракт. Сем турэцкіх вайскоўцаў, якія ажыццяўлялі патруляванне, загінулі ў выніку выбуху замініраванага аўтамабіля[120].

12 студзеня ў поўнач увайшло ў сілу спыненне агню ў правінцыі Ідліб, пра якое дамовіліся Расія і Турцыя.

14—15 студзеня баевікі групоўкі «Ісламская дзяржава» працягнулі серыю скаардынаваных нападаў на сірыйскія ўрадавыя сілы на ўсходзе Сірыі. Нападам падвергліся калона Рэспубліканскай гвардыі на поўдзень ад горада Маядзін (правінцыя Дэйр-эз-Зор), мабільны пост сірыйскай арміі на поўнач ад зоны «Ат-Танф» (правінцыя Хомс) і пост урадавых сіл на поўнач ад Ас-Сухна (правінцыя Хомс). Тэрарысты таксама атакавалі калону сірыйскіх вайскоўцаў захад ад Аш-Шола (правінцыя Дэйр-эз-Зор). Самыя цяжкія страты армія панесла 14 студзеня ў выніку нападу на поўдзень ад Маядзіна. Група баевікоў ІД здзейсніла засаду, абстраляўшы гвардзейцаў з СТРК і буйнакаліберных кулямётаў. У выніку згарэла БРДМ-2, былі пашкоджаныя яшчэ тры аўтамабілі, загінулі 9 чалавек. Сярод іх — камандуючы інжынернымі падраздзяленнямі Рэспубліканскай гвардыі спецыяліст па «тунэльнай вайне» генерал-маёр УС Сірыі Махамед Фахра[121].

17 студзеня сірыйскія ўрадавыя войскі і іх саюзнікі пасля абмену ракетна-артылерыйскімі ўдарамі пачалі новае наступленне, маючы намер узяць пад кантроль паўднёвыя і заходнія раёны правінцыі Алепа, якія ўваходзяць у Ідлібскую зону дээскалацыі[122]. Да лініі фронту сцягнутыя дадатковыя сілы, артылерыя і бранятэхніка. У ліку іншых у зону баявых дзеянняў перакінутыя падраздзяленні іранскіх сіл спецпрызначэння «Кодс». Падтрымку аказалі ПКС Расіі[123].

На працягу студзеня амерыканскія ваенныя некалькі разоў блакавалі перамяшчэнні расійскіх вайскоўцаў на паўночным усходзе Сірыі, па стратэгічнай аўтатрасе М4 (Алепа — Рака — Хасаке). 15 студзеня расійская калона з 60 транспартных сродкаў, якія вылучылі з базы ў раёне Тэль-Тамра, была спынена на шляху да аднаго з нафтавых радовішчаў у раёне Румейлан, дзе размешчана авіябаза ЗША. У задачу расійскіх вайскоўцаў уваходзіла стварэнне блакпаста ў дадзеным раёне. 21 студзеня амерыканцы заблакавалі рух двух расійскіх аўтакалон на кантрольна-прапускных пунктах, якія знаходзіліся пад кантролем урадавых войскаў Сірыі. Першая калона была заблакаваная на скрыжаванні ля населенага пункта Тэль-Байдара ў паўночнай частцы правінцыі Хасаке, недалёка ад горада Камышлы. Другая была блакаваная ля горада Малікія ў той жа правінцыі[124].

У лютым на поўначы Сірыі паміж турэцкімі войскамі і пратурэцкімі сіламі сірыйскай апазіцыі з аднаго боку, і Сірыйскай Арабскай Арміяй, падтрыманай ПКС Расіі, з другога адбыўся шэраг буйных узброеных сутыкненняў і ўзаемных артабстрэлаў, а 1 сакавіка Турцыя афіцыйна абвясціла пра пачатак аперацыі «Вясновы шчыт» на тэрыторыі Сірыі.

31 сакавіка авіябаза Эш-Шайрат у Сірыі падверглася ізраільскаму ракетнаму ўдару падчас сустрэчы высокапастаўленых афіцэраў Сірыі і Ірана.

28 красавіка турэцкія войскі перайшлі ў наступленне ў Сірыі, атакаваўшы пазіцыі баевікоў у раёне шашы M4 каля паселішча Найраб у правінцыі Ідліб. Таксама зафіксавана некалькі авіяўдараў па апорных пунктах групоўкі «Хаят Тахрыр аш-Шам» (ХТШ). Некалькі дзясяткаў чалавек загінулі з-за выбуху ў сірыйскім Афрыне.

У чэрвені з’явіліся чарговыя паведамленні аб тым, што амерыканскія і расійскія войскі сутыкнуліся адзін з адным у супрацьстаянні на паўночным усходзе Сірыі[125]

У верасні з тэрыторыі суседняга Ірака адбылося ўварванне сіл ІД у 1,5 тысяч баевікоў у правінцыю Дэйр-эз-Зор. 30 верасня ўрадавая армія ажыццявіла паспяховае акружэнне атрадаў праціўніка і прыступіла да паступовай ліквідацыі «катла»[126].

Бягучая абстаноўка

[правіць | правіць зыходнік]

Станам на 2023 год актыўныя баявыя дзеянні прыпыніліся. Час ад часу адбывалі сутыкненні на паўночным захадзе краіны[127]. Сілы ІД захаваліся толькі ў якасці некалькіх ячэек[128].

У 2024 годзе ўтварыўся вакуум праз паслабленне «Хезбалы» ў выніку вайны з Ізраілем, ціску на Іран і вядзеннем Расіяй вайны супраць Украіны. У сувязі з гэтым у канцы лістапада разгарнулі наступленне ў мухафазе Алепа[129]. Да раніцы 30 лістапада паўстанцы дасягнулі адміністрацыйнага цэнтра правінцыі, захапіўшы палову горада[130]. Наступленне стала першай буйной аперацыяй сіл апазіцыі пасля перамір’я ў Ідлібе ў сакавіку 2020 года[131].

Замежнае ўмяшанне ў канфлікт

[правіць | правіць зыходнік]
Асноўны артыкул: Удзел замежных краін у грамадзянскай вайне ў Сірыі

Дзяржавы, акрамя Сірыя, якія непасрэдна ўдзельнічаюць у сірыйскім канфлікце:

Расійская аперацыя

[правіць | правіць зыходнік]
Асноўны артыкул: Ваенная аперацыя Расіі ў Сірыі

З 2015 года Расія праводзіць ваенную аперацыю на тэрыторыі Сірыі. Асноўныя мэты — барацьба з тэрарыстамі, стабілізацыя законнай улады ў краіне і стварэнне ўмоў для пошуку палітычнага кампрамісу[132][133]. Уступленне Расіі ў канфлікт дазволіла радыкальным чынам змяніць накіраванасць і характар ​​ваенных дзеянняў[134]. Уступленне Расіі ў вайну дапамагло сірыйскай урадавай арміі спыніць прасоўванне баевікоў ІД, а затым перайсці ў контрнаступленне, адбіўшы у тэрарыстаў і апазіцыі большую частку краіны.

22 жніўня 2018 года Мінабароны РФ апублікавала відэасправаздачу аб выніках аперацыі УС РФ у Сірыі пад назвай «Вынікі ў лічбах». У ім гаворыцца, што баявы вопыт у Сірыі атрымалі 63 012 расійскіх вайскоўцаў, з іх амаль палова (25 738 чалавек) — афіцэры. Таксама ў аперацыі ў Сірыі ўдзельнічалі 434 генерала. Праз групоўку войскаў у Сірыі прайшлі ўсе камандуючыя войскамі ваенных акругаў, агульнавайсковых армій і армій ВПС і СПА, камандзіры дывізій, а таксама 95 % камандзіраў агульнавайсковых брыгад і палкоў. За час аперацыі быў апрабаваны 231 узор зброі, авіяцыя здзейсніла больш за 39 тыс. баявых вылетаў, сілы ВМФ здзейснілі 189 баявых паходаў[135].

Аперацыя заходняй кааліцыі

[правіць | правіць зыходнік]
Асноўныя артыкулы: Ваенная аперацыя супраць Ісламскай дзяржавы і Інтэрвенцыя ЗША і іх саюзнікаў у Сірыі

22 верасня 2014 года ЗША і іх саюзнікі пачынаюць ваенную аперацыю на тэрыторыі Сірыі. Таксама як і Расія, заходняя кааліцыя паставіла перад сабой мэту выкараніць ісламарадыкалаў з краіны.

Удзел заходняй кааліцыі ў сірыйскім канфлікце абмяжоўваецца авіаналётамі, хоць не аднойчы ў Сірыі былі заўважаныя наземныя сілы і спецпадраздзяленні краін НАТА[136][137]. Нанясеннем авіяўдараў па аб’ектах на сірыйскай тэрыторыі ў рамках ваеннай аперацыі супраць «Ісламскай дзяржавы» ажыццяўляе Цэнтральнае камандаванне Узброеных сіл ЗША.

Акрамя нанясення авіяўдараў па джыхадзісцкім фарміраванням, ЗША дапамаглі курдам на поўначы Сірыі стварыць баяздольныя фарміравання, якія правялі наступленне на тэрыторыі, падкантрольныя ІДІЛ, і атрымалі над баевікамі перамогу. Амерыканскае камандаванне таксама не хавала, што адна з мэтаў прысутнасці амерыканскіх войскаў у Сірыі — процівага іранскаму ўплыву, «Хезбале», праіранскім шыіцкім групоўкам, якія падтрымліваюць рэжым Асада[138][139].

За першыя 13 месяцаў аперацыі ў выніку авіяўдараў, па даных ЗША, былі забітыя каля 3700 тэрарыстаў, у тым ліку 3276 баевікоў ІД і 374 члена «Аль-Каіды».

Бамбардзіроўка авіябазы Эш-Шайрат
Асноўны артыкул: Бамбардзіроўка авіябазы Эш-Шайрат

Уначы 7 красавіка 2017 г. пасля хімічнай атакі ў Ідлібе, па сірыйскай авіябазе «Эш-Шайрат» у мухафазе Хомс быў нанесены авіяўдар крылатымі ракетамі «Тамагаўк». Загад на нанясенне авіяўдару аддаў Прэзідэнт ЗША Дональд Трамп[140]. Ракеты былі накіраваны па самалётах і інфраструктуры і забяспечаныя як асколачна-фугаснымі, так і касетнымі боепрыпасамі. У выніку ўдару было знішчана ад 9 да 20 самалётаў сірыйскіх ВПС, узлётна-пасадачная паласа не была пашкоджана, частка самалётаў таксама засталася без пашкоджанняў[141]. Паводле даных сірыйскага ўрадавага агенцтва SANA, ахвярамі ўдару сталі дзевяць мірных жыхароў, у тым ліку чацвёра дзяцей. Раненні атрымалі прынамсі сем чалавек[142].

Ахвяры і наступствы вайны

[правіць | правіць зыходнік]

Па даных Арганізацыі Аб’яднаных Нацый у чэрвені 2013 года колькасць загінулых перавысіла 100 000, а да верасня 2013 года дасягнула 120 000. У красавіку 2014 года планка паднялася да 190 000 чалавек. Акрамя таго, дзесяткі тысяч пратэстуючых, студэнтаў, ліберальных актывістаў і праваабаронцаў былі заключаныя ў турмы, і маюцца паведамленні пра шырока распаўсюджаную практыку катаванняў і тэрору ў дзяржаўных турмах.

Цяжар гуманітарнай катастрофы ў Сірыі вылучаецца ААН і іншымі міжнароднымі арганізацыямі. Больш за чатыры мільёны сірыйцаў былі вымушаны пакінуць свае хаты, больш за тры мільёны — беглі з краіны, стаўшы бежанцамі, і яшчэ мільёны людзей засталіся ў дрэнных жыллёвых умовах з недахопам харчавання і пітной вады.

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Заўвагі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ It looks like Iraq has joined Assad's side in the Syrian war(недаступная спасылка). Business Insider. Архівавана з першакрыніцы 12 чэрвеня 2018. Праверана 16 February 2014.
  2. ↑ Джами Деттмер. Сирийские повстанцы недовольны решением США направить спецназ на север их страны Архівавана 6 жніўня 2019.//«Голос Америки», 31 октября 2015 года
  3. ↑ "Syrian war widens Sunni-Shia schism as foreign jihadis join fight for shrines". The Guardian. 4 June 2013. Праверана 7 June 2013.
  4. ↑ "Syria rebels clash with army, Palestinian fighters". Agence France-Presse. 31 October 2012.
  5. ↑ а б Who Are Syria's Friends And Why Are They Supporting Assad?. NPR.org (28 жніўня 2013). Праверана 8 February 2015.
  6. ↑ а б China's Syria Connection. The National Interest.
  7. ↑ Ryall, Julian. Syria: North Korean military 'advising Assad regime'. The Telegraph (6 чэрвеня 2013). Праверана 2 August 2013.
  8. ↑ "North Korea violating sanctions, according to UN report". The Telegraph. 3 July 2012. Праверана 6 October 2012.
  9. ↑ а б Израильские СМИ сообщили о гибели белорусских специалистов в Сирии, Беларусь опровергает Архівавана 21 верасня 2019.
  10. ↑ Paragga, Mariana. Exclusive: Venezuela ships fuel to war-torn Syria: traders(недаступная спасылка). Reuters. Архівавана з першакрыніцы 24 верасня 2015. Праверана 5 December 2013.
  11. ↑ Parraga, Mariana. Venezuela to ship more fuel to Syria as crackdown spreads(недаступная спасылка). Thomson Reuters Foundation. Архівавана з першакрыніцы 13 ліпеня 2015. Праверана 5 December 2013.
  12. ↑ Solomon, Jay. To power Syria, Chavez sends diesel. The Wall Street Journal. Праверана 5 December 2013.
  13. ↑ Report: Syrian regime being aided from 12 countries. Foreign Policy.
  14. ↑ Lukashenka supplies weapons to Assad. Charter 97.
  15. ↑ Беларусь и Сирия: от дипломатии до военного сотрудничества — sputnik.by (29 мая 2017)
  16. ↑ Беларусь выходит в лидеры на рынке средств радиоэлектронной борьбы; Не исключено, что белорусская электроника двойного назначения применялась в ходе боевых действий в Сирии Архівавана 27 кастрычніка 2018. — Naviny.by (4 мая 2018)
  17. ↑ Белорусская «Гроза-С» в Сирии вырвала зубы у американских «Жнецов» // Discred (15 сентября 2020)
  18. ↑ Народ без держави: хто такі курди? — Deutsche Welle, 31.07.2015
  19. ↑ Лидер сирийских курдов признал получение помощи от курдских структур в Ираке // Regnum, 14.11.2013
  20. ↑ Анкара: Рабочая партия Курдистана действует в Сирии // Regnum, 14.10.2013
  21. ↑ Irish, John (13 November 2013). "Syrian Kurdish leader claims military gains against Islamists". Reuters. Архівавана з арыгінала 14 лістапада 2013. Праверана 13 November 2013.
  22. ↑ Зана Омар. Успех Демократических сил Сирии Архівавана 6 жніўня 2019.//«Голос Америки», 20 ноября 2015 года
  23. ↑ France will keep delivering arms to Kurdish Syrian rebels to fight Islamic State group//FOX News, October 15, 2014
  24. ↑ Максим Солопов. Невидимый друг: каким повстанцам помогает Россия в Сирии//РБК, 12 января 2016
  25. ↑ Андрей Архипов. Послы России и США ответили за курдов//«Вести», 14 октября 2015
  26. ↑ Принц Мухаммед не скрывает — саудиты создали ИГИЛ
  27. ↑ США начинают военную подготовку сирийских повстанцев — Радио Свобода, 08.05.2015
  28. ↑ В Сирии высадились обученные в США повстанцы — Русская служба BBC, 20 сентября 2015
  29. ↑ США начали поставки вооружений сирийской оппозиции — ТАСС, 11 сентября 2013
  30. ↑ CIA begins weapons delivery to Syrian rebels — The Washington Post, September 11, 2013
  31. ↑ Под чужими знамёнами: почему в боях на Ближнем Востоке участвуют военные советники из США // RT, 8 февраля 2016
  32. ↑ Президент Франции подтвердил поставки оружия сирийской оппозиции//ТАСС, 21 августа 2014
  33. ↑ Великобритания оденет в броню сирийских повстанцев
  34. ↑ "Syria: Jordan to spearhead Saudi Arabian arms drive". The Guardian. 14 April 2013. Праверана 15 October 2015. (англ.)
  35. ↑ а б в Ливийская революция пошла на экспорт — «Коммерсантъ», 07.11.2012
  36. ↑ "Saudi Arabia just replenished Syrian rebels with one of the most effective weapons against the Assad regime". Business Insider. 9 October 2015. Праверана 15 October 2015. (англ.)
  37. ↑ Турция продолжит подготовку бойцов умеренной сирийской оппозиции//«Interfax», 27 августа 2015
  38. ↑ Сирийские повстанцы при поддержке Турции отбили несколько деревень у курдских сил Архівавана 6 жніўня 2019.//Служба новостей «Голоса Америки», 28 августа 2016
  39. ↑ Дарья Еремина. Эрдоган назвал свержение Асада целью турецкой военной операции в Сирии//«Deutsche Welle», 30.11.2016
  40. ↑ Как заводы Болгарии расцветают на поставках оружия джихадистам в Сирии
  41. ↑ а б Мовсесян В. А. Предпосылки конфликта в Сирии в 2011 г. // Регион и мир, 2017, # 1.
  42. ↑ Сирия соберет самый низкий урожай зерна за 9 лет Архівавана 10 красавіка 2015.
  43. ↑ Ученые обьяснили причину конфликта в Сирии
  44. ↑ Архіўная копія(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 15 студзеня 2014. Праверана 10 красавіка 2016.
  45. ↑ Armed Forces Journal – Pipeline politics in Syria. www.armedforcesjournal.com. Праверана 29 лютага 2016.
  46. ↑ Dmitriy. Трубопроводные интриги вокруг Сирии(недаступная спасылка). geo-politica.info. Архівавана з першакрыніцы 10 сакавіка 2016. Праверана 29 лютага 2016.
  47. ↑ A Faceless Teenage Refugee Who Helped Ignite Syria’s War,The New York Times (9 February 2013). http://www.nytimes.com/2013/02/09/world/middleeast/a-faceless-teenage-refugee-who-helped-ignite-syrias-war.html?_r=0
  48. ↑ Holliday, Joseph (December 2011). «The Struggle for Syria in 2011». Institute for the Study of War. http://www.understandingwar.org/sites/default/files/Struggle_For_Syria.pdf
  49. ↑ Slackman, Michael. Syrian Troops Open Fire on Protesters in Several Cities, New York Times (25 March 2011). Проверено 28 января 2013.http://www.nytimes.com/2011/03/26/world/middleeast/26syria.html
  50. ↑ "Demonstrations erupt across Syria as unrest sweeps on". The Scotsman. 18 March 2011. Праверана 12 November 2011.
  51. ↑ Сирия: все началось с растоптанного платка старейшины // Вести.ру, 20 ноября 2015
  52. ↑ Jailed prominent Syrian opposition for seven and a half years (Arabic). free-syria.com. 
  53. ↑ Syrian authorities detain national identity Adnan Mustafa Abu Ammar (Arabic). free-syria.com. Проверено 12 февраля 2011. Архивировано из первоисточника 11 мая 2011. http://free-syria.com/loadarticle.php?articleid=37802 Архівавана 11 мая 2011.
  54. ↑ Syrian Arrests Are Said to Have Snared Tens of Thousands, The New York Times (27 June 2012).Проверено 2 августа 2012.http://www.nytimes.com/2012/06/28/world/middleeast/beyond-arms-syria-uses-arrests-against-uprising.html
  55. ↑ Syrian army tanks 'moving towards Hama', BBC News (5 May 2011). Проверено 20 января 2012. http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-13343540
  56. ↑ ЕС ввел санкции против Сирии
  57. ↑ Syrian tanks 'resume shelling' eastern town // «Al Jazeera English», 25 Aug 2011 http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2011/08/201182582619939913.html
  58. ↑ ЕС ввел против Сирии дополнительные санкции
  59. ↑ Syrian deserters seize town of Douma northeast of Damascus, scores killed http://english.alarabiya.net/articles/2012/01/21/189650.html
  60. ↑ «Свободная армия Сирии» атаковала окраину Дамаска
  61. ↑ Сирия пдтвердила, что сбила турецкий истребитель
  62. ↑ Сирия снова обстреляла турецкий самолет
  63. ↑ Сирия уничтожила пять турецких грузовиков Архівавана 19 лютага 2017.
  64. ↑ В Дамаске второй день подрят идут тяжелые бои
  65. ↑ Сирия:в Дамаске ожесточились бои, говорит оппозиция
  66. ↑ http://www.armynow.ru/news/v-damaske-voiska-pytayutsya-vytesnit-povstantsev-iz-raiona-barzekh Архівавана 3 кастрычніка 2015.
  67. ↑ Сирийская армия выбила боевиков из Дамаска
  68. ↑ Аль-Кусейр долгожданный триумф Башера Асада Архівавана 8 чэрвеня 2013.
  69. ↑ http://russian.news.cn/importnews/2012-07/29/c_131745508.htm Архівавана 5 лютага 2016.
  70. ↑ Столкновения правительственных сил с боевиками идут в Алеппо http://ria.ru/arab_sy/20120811/721239294.html
  71. ↑ Командный центр боевиков в Алеппо уничтожен
  72. ↑ Оппозиция даёт Асаду три недели. Архівавана з першакрыніцы 24 мая 2013. Праверана 23 мая 2013.
  73. ↑ Вашингтон пригрозил увеличить поддержку сирийской оппозиции, если Башар Асад не пойдёт на сотрудничество // ТАСС
  74. ↑ Ферсович, Вадим. Конфликт в Сирии: «блицкриг» Салима Идриса (руск.)(недаступная спасылка). Голос России (18 чэрвеня 2013). Архівавана з першакрыніцы 24 снежня 2013. Праверана 21 снежня 2013.
  75. ↑ Аль-Кусейр. Долгожданный триумф Башара Асада. Архівавана з першакрыніцы 6 чэрвеня 2013. Праверана 6 чэрвеня 2013.
  76. ↑ Химическая атака в Сирии: сомнения западных экспертов
  77. ↑ The Ajnad al-Sham Islamic Union. Carnegie Endowment for International Peace (4 сакавіка 2014). Праверана 17 December 2015.
  78. ↑ Командующий Сирийской свободной армии бежал из Сирии в Катар (руск.). 9 Канал Израиль (12 снежня 2013). Праверана 23 снежня 2013.
  79. ↑ WSJ: Исламисты вынудили лидера прозападных сирийских повстанцев бежать из страны (руск.)(недаступная спасылка). Голос Америки (12 снежня 2013). Архівавана з першакрыніцы 16 снежня 2013. Праверана 23 снежня 2013.
  80. ↑ Инициативы России и США по урегулированию сирийского конфликта // ТАСС, 3 октября 2016 года
  81. ↑ Сводка событий в провинции Латакия за 23 марта 2014 года Архівавана 26 сакавіка 2016.
  82. ↑ Сирия заявила о налете ВВС Израиля на международный аэропорт Дамаска
  83. ↑ Сирия: повстанцы обстреляли Дамаск ракетами.
  84. ↑ а б "СМИ: сирийская армия покинула Пальмиру".
  85. ↑ Действия США и их союзников в Сирии
  86. ↑ Павел Аптекарь. Итоги двух лет российской операции в Сирии // Ведомости, 29 сентября 2017 года
  87. ↑ Авиация ВКС РФ уничтожила четыре командных пункта ИГ в провинции Идлиб
  88. ↑ сирийская армия освободила город Эль-Тайба // 5 ноября 2015
  89. ↑ Перемирие в Сирии // РИА Новости, 26 февраля 2016
  90. ↑ Перемирие в Сирии: условия и координационный центр // РИА Новости, 26 февраля 2016
  91. ↑ 4,000 rebels leave Aleppo in 'last stages' of evacuation
  92. ↑ Военные отчитались о выполненных палубной авиацией боевых задачах в САР
  93. ↑ В Минобороны подтвердили потерю Су-33 при посадке на «Адмирал Кузнецов»
  94. ↑ Военные самолеты нашли общую цель // «Коммерсантъ», 19.01.2017
  95. ↑ Война и мир Сирии. Восстановлению страны мешает раскол между двумя «антитеррористическими коалициями» // «Коммерсантъ», 29.12.2017
  96. ↑ «Варварская атака режима Асада не должна остаться безнаказанной». Дональд Трамп назвал химатаку в Идлибе «печальным днем для России» // Коммерсант.ru, 06.04.2017
  97. ↑ а б Вывод в пользу Турции. В 2019 году Анкара может сыграть центральную роль в сирийском урегулировании // «Коммерсантъ» № 241 от 28.12.2018
  98. ↑ У Сирии списки не сходятся. России, Турции и Ирану не удалось согласовать состав конституционного комитета республики // Газета «Коммерсантъ» № 234 от 19.12.2018
  99. ↑ Опубликовано видео входа сирийской правительственной армии в Манбидж // Взгляд, 28 декабря 2018
  100. ↑ Российская военная полиция начала патрулировать район Сирии рядом с Турцией // Коммерсантъ, 08.01.2019
  101. ↑ ru-an
  102. ↑ Теракт в Манбидже: что известно на данный момент
  103. ↑ Стало известно о прибытии на север Сирии армянских военнослужащих
  104. ↑ СМИ: свыше 3 тыс. мирных жителей покинули последний форпост ИГ на востоке Сирии // ТАСС, 16.02.2019
  105. ↑ Свыше 1,6 млн сирийцев вернулись в свои дома из разных районов страны и зарубежья // ТАСС, 19.02.2019
  106. ↑ США сообщили о решении оставить в Сирии «миротворческий контингент» // РБК, 22.02.2019
  107. ↑ ПВО Сирии отразили авиаудар Израиля по Алеппо(недаступная спасылка)
  108. ↑ РАЙОН СИРИЙСКОГО БАГУЗА ФУКАНИ ПОСЛЕ ОКОНЧАНИЯ БОЕВ Архівавана 13 красавіка 2019. // news-front, 29 марта 2019
  109. ↑ Последний день халифата || Комментарии с дивана(недаступная спасылка) — Ютуб
  110. ↑ Удар по Сирии: ПВО отразила атаку Израиля
  111. ↑ Военный конфликт в Сирии завершился || ГЛАВНОЕ от ANNA NEWS на утро 29 апреля 2019 // Відэа на Yotube
  112. ↑ Сирия. ВКС России продолжает «мочить» джихадистов в Идлибе | Сводка Боевых действий Архівавана 4 мая 2019. — Anna news, відэа на Yotube
  113. ↑ [1]
  114. ↑ Стало известно о погибших в результате израильского ракетного удара по Сирии
  115. ↑ СМИ: сирийские войска уничтожили 25 террористов в ходе атаки на город Хамамият // ТАСС, 11.07.2019
  116. ↑ Наступление турецких войск в Сирии. Главное
  117. ↑ Дамаск осудил планы Турции по военной операции на севере Сирии
  118. ↑ Турэцкая армія нанесла ўдары па дзвюх сотнях аб’ектаў на поўначы Сірыі // Белтэлерадыёкампанія, 10 кастрычніка 2019
  119. ↑ SANA сообщило о выводе американских военных с двух баз в Сирии // РБК, 08.01.2020
  120. ↑ СМИ: число погибших на севере Сирии турецких военных увеличилось до семи // ТАСС, 09.01.2020
  121. ↑ ИГ атакует в сирийской пустыне: погиб генерал правительственных войск // Eurasia Daily, 16.01.2020
  122. ↑ После Идлиба бои развернулись и в Алеппо: «режим тишины» в Сирии дал сбой // Eurasia Daily, 17.01.2020
  123. ↑ Сирийская армия атакует в Идлибе и Алеппо: на кону — трасса М5 // Eurasia Daily, 17.01.2020
  124. ↑ Американская «ДПС» с большой дороги: Пентагон готовит провокации в Сирии? // Eurasia Daily, 26.01.2020
  125. ↑ US, Russian troops square off in northeast Syria as Kremlin eyes wider footprint. US-Russian standoff near Derik, Syria, blocks traffic for hours before Russians return to Qamishli. by Jared Szuba, June 3, 2020.
  126. ↑ Российские ВКС уничтожили более 2,35 тыс. боевиков в Сирии за десять дней. ТАСС. Праверана 7 кастрычніка 2020.
  127. ↑ Al Jazeera Staff. Twelve years on from the beginning of Syria’s war (англ.). www.aljazeera.com. Архівавана з першакрыніцы 7 чэрвеня 2023. Праверана 12 чэрвеня 2023.
  128. ↑ Ex-Islamic State fighters still pose a risk in Turkey, finds report (англ.). euronews (1 сакавіка 2023). Архівавана з першакрыніцы 8 чэрвеня 2023. Праверана 12 чэрвеня 2023.
  129. ↑ Удары Израиля разбудили сирийских боевиков (руск.). Коммерсантъ (28 лістапада 2024). Праверана 28 лістапада 2024.
  130. ↑ Сирийские боевики достигли центра Алеппо. По данным Reuters, правительственные силы закрыли аэропорт и дороги в город (руск.). Meduza (30 ноября 2024). Праверана 30 лістапада 2024.
  131. ↑ Edwards, Eyad Kourdi, Christian. Syrian rebels launch major attack on regime forces in Aleppo province (англ.). CNN (27 лістапада 2024). Праверана 28 лістапада 2024.
  132. ↑ "Путин назвал основную задачу российских военных в Сирии". Интерфакс. 2015-10-11.
  133. ↑ Два года операции в Сирии: чего добилась Россия и какой ценой «Русская служба Би-би-си», 29.09.2017
  134. ↑ M. Kofman, M. Rojansky. What Kind of Victory for Russia in Syria? (англ.) // Military Review : журнал. — 2018. — March-April. — С. 6—23.
  135. ↑ Минобороны в цифрах отчиталось об основных итогах операции в Сирии // РБК, 22.08.2018
  136. ↑ США отправят в Сирию спецназовцев в качестве советников Русская служба Би-Би-Си, 30 октября 2015
  137. ↑ Кому это выходно. Дональд Трамп выводит американские войска из Сирии // Газета «Коммерсантъ» № 235 от 20.12.2018
  138. ↑ «Скорее всего это решение останется на уровне декларации». Максим Юсин — о заявлении Дональда Трампа о выводе войск из Сирии // «Коммерсантъ FM» от 19.12.2018
  139. ↑ Jessica Elgot. 'No alternative': Theresa May sends British jets to join airstrikes on Syria (англ.). the Guardian (14 красавіка 2018). Праверана 16 красавіка 2018.
  140. ↑ «Не можа быць сумневаў: Сірыя выкарыстоўвала хімічная зброя» Што сказаў Дональд Трамп пра ўдары ЗША па Сірыі. Meduza (7 красавіка 2017). Праверана 7 красавіка 2017.
  141. ↑ Тэлеканал «Расія 24» паказаў кадры з авіябазы Шайрат, па якой нанеслі ўдар УС ЗША. ІТАР-ТАСС (7 красавіка 2017). Праверана 7 красавіка 2017.
  142. ↑ Што вядома пра ўдар ЗША па авіябазе ў Сірыі. ІТАР-ТАСС (7 красавіка 2017). Праверана 7 красавіка 2017.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Грамадзянская_вайна_ў_Сірыі&oldid=4881682"