Спіс лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі па хіміі
Но́белеўская прэ́мія па хі́міі (шведск.: Nobelpriset i kemi) — найвышэйшая ўзнагарода за навуковыя дасягненні ў галіне хіміі, якая штогод прысуджаецца Шведскай каралеўскай акадэміяй навук у Стакгольме. Адна з пяці Нобелеўскіх прэмій, заснаваных у 1895 годзе паводле запавету шведскага хіміка Альфрэда Нобеля, які памёр у 1896 годзе. Гэтыя прэміі прысуджаюцца за выдатныя заслугі ў галінах хіміі, фізікі, літаратуры, міру і фізіялогіі або медыцыны[1]. У адпаведнасці з запаветам Нобеля прэмія знаходзіцца ў падпарадкаванні Фонду Нобеля і прысуджаецца камісіяй з пяці членаў, якія выбіраюцца Шведскай каралеўскай акадэміяй навук[2]. Лаўрэатам першай Нобелеўскай прэміі па хіміі ў 1901 годзе стаў Якаб Хендрык вант Гоф з Нідэрландаў. Кожны лаўрэат атрымлівае медаль, дыплом і грашовы прыз, які змяняецца з цягам часу[3]. У 1901 годзе вант Гоф атрымаў 150 782 шведскія кроны, што ў снежні 2008 года было эквівалентна 7 731 004 шведскім кронам. Пачынаючы з 2001 года кожная грашовая ўзнагарода складала 10 мільёнаў шведскіх крон. Прэмія ўручаецца на штогадовай цырымоніі 10 снежня, у гадавіну смерці Альфрэда Нобеля[4].
Па меншай меры 25 лаўрэатаў атрымалі Нобелеўскую прэмію за ўклад у галіне арганічнай хіміі — больш, чым у любой іншай з абласцей хіміі[5]. Двум пераможцам Нобелеўскай прэміі па хіміі, немцам Рыхарду Куну (1938) і Адольфу Бутэнанту (1939), урад не дазволіў атрымаць прэмію. Пазней яны атрымалі медалі і дыпломы, але не грошы. Фрэдэрык Сенгер з’яўляецца адным з двух лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі, які атрымаў прыз двойчы ў адной галіне ў 1958 і 1980 гадах. Другім з’яўляецца Джон Бардзін, які атрымліваў Нобелеўскую прэмію па фізіцы ў 1956 і 1972 гадах. Яшчэ двое вучоных станавіліся Нобелеўскімі лаўрэатамі і па хіміі, і ў іншай галіне: Марыя Складоўская-Кюры (атрымала Нобелеўскія прэміі па фізіцы ў 1903 годзе і па хіміі ў 1911 годзе) і Лайнус Карл Полінг (атрымаў Нобелеўскую прэмію па хіміі ў 1954 годзе і прэмію міру ў 1962 годзе)[6]. З 1901 года Нобелеўская прэмія не прысуджалася толькі 8 разоў: у 1916, 1917, 1919, 1924, 1933, 1940, 1941 і 1942 гадах. Па стане на 2016 год прэмію атрымлівалі 175 вучоных, з якіх толькі чатыры былі жанчынамі: Марыя Складоўская-Кюры (1911), Ірэн Жаліё-Кюры (1935), Дораці Кроўфут-Ходжкін (1964) і Ада Ёнат (2009)[7]. Самым маладым лаўрэатам прэміі на момант атрымання стаў Фрэдэрык Жаліё-Кюры ва ўзросце 35 гадоў у 1935 годзе, а самым узроставым быў лаўрэат 2002 года Джон Фен, якому на момант прысуджэння было 85 гадоў[8].
Лаўрэаты
[правіць | правіць зыходнік]1901—1910 • 1911—1920 • 1921—1930 • 1931—1940 • 1941—1950 • 1951—1960 • 1961—1970 • 1971—1980 • 1981—1990 • 1991—2000 • 2001—2010 • 2011—2020 • 2021—…
1901—1910
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
1901 | Якаб Хендрык вант Гоф (1852—1911) |
Нідэрланды | «У знак прызнання велізарнай важнасці адкрыцця законаў хімічнай дынамікі і асматычнага ціску ў растворах»[9] | |
1902 | Герман Эміль Фішэр (1852—1919) |
Германія | «За эксперыменты па сінтэзе рэчываў з сахарыднымі і пурынавымі групамі»[10] | |
1903 | Свантэ Аўгуст Арэніус (1859—1927) |
Швецыя | «Як факт прызнання асаблівага значэння тэорыі электралітычнай дысацыяцыі для развіцця хіміі»[11] | |
1904 | Уільям Рамзай (1852—1916) |
Вялікабрытанія | «У знак прызнання адкрыцця ім у атмасферы розных інертных газаў і вызначэння іх месца ў перыядычнай сістэме»[12] | |
1905 | Іаган Фрыдрых Вільгельм Адольф фон Баер (1835—1917) |
Германія | «За заслугі ў развіцці арганічнай хіміі і хімічнай прамысловасці дзякуючы працам па хіміі арганічных фарбавальнікаў і гідраараматычных злучэнняў»[13] | |
1906 | Анры Муасан (1852—1907) |
Францыя | «За атрыманне элемента фтору і ўвядзенне ў лабараторную і прамысловую практыку электрычнай печы названай яго імем»[14] | |
1907 | Эдуард Бухнер (1860—1917) |
Германія | «За праведзеную навукова-даследчую працу ў біялагічнай хіміі і адкрыццё пазаклетачнай ферментацыі»[15] | |
1908 | Эрнэст Рэзерфорд (1871—1937) |
Вялікабрытанія, Новая Зеландыя (нарадзіўся ў горадзе Нельсан, Новая Зеландыя) |
«За даследаванні ў галіне распаду элементаў у хіміі радыеактыўных рэчываў»[16] | |
1909 | Вільгельм Оствальд (1853—1932) |
Германія (нарадзіўся ў Рызе (сучасная Латвія), якая ўваходзіла ў склад Расійскай імперыі) | «Знак прызнання праведзенай ім работы па вывучэнню каталізу, а таксама за даследаванні асноўных прынцыпаў кіравання хімічнай раўнавагай і скарасцямі рэакцыі»[17] | |
1910 | Ота Валах (1847—1931) |
Германія | «У знак прызнання яго дасягненняў у галіне развіцця арганічнай хіміі і хімічнай прамысловасці, а таксама за тое, што ён першым ажыццявіў працу ў галіне аліцыклічных злучэнняў»[18] |
1911—1920
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
1911 | Марыя Складоўская-Кюры (1867—1934) |
Францыя (нарадзілася ў Варшаве, Царства Польскае (сучасная Польшча)) | «За выдатныя заслугі ў развіцці хіміі: адкрыццё элементаў радыю і палонію, вылучэнне радыю і вывучэнне прыроды і злучэнняў гэтага выдатнага элемента»[19] | |
1912 | Віктар Грыньяр (1871—1935) |
Францыя | «За адкрыццё рэактыву Грыньяра, які спрыяў развіццю арганічнай хіміі»[20] | |
Поль Сабацье (1854—1941) |
Францыя | «За метад гідрагенізацыі арганічных злучэнняў у прысутнасці дробнадысперсных металаў, які рэзка стымуляваў развіццё арганічнай хіміі»[21] | ||
1913 | Альфрэд Вернер (1866—1919) |
Швейцарыя (нарадзіўся ў Мюлузе, Францыя) | «За працу аб прыродзе сувязей атамаў у малекулах у галіне неарганічнай хіміі»[22] | |
1914 | Тэадор Уільям Рычардс (1868—1928) |
ЗША | «За дакладнае вызначэнне атамных мас вялікай колькасці хімічных элементаў»[23] | |
1915 | Рыхард Марцін Вільштэтэр (1872—1942) |
Германія | «За даследаванні фарбавальных рэчываў расліннага свету, асабліва хларафілу»[24] | |
1916 | Прэмія не прысуджалася | |||
1917 | Прэмія не прысуджалася | |||
1918 | Фрыц Габер (1868—1934) |
Германія | «За сінтэз аміяку з элементаў-складнікаў»[25] | |
1919 | Прэмія не прысуджалася | |||
1920 | Вальтэр Герман Нернст (1864—1941) |
Германія | «У знак прызнання яго прац па тэрмадынаміцы»[26] |
1921—1930
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
1921 | Фрэдэрык Содзі (1877—1956) |
Вялікабрытанія | «За ўклад у хімію радыеактыўных рэчываў і за даследаванні паходжання і прыроды ізатопаў»[27] | |
1922 | Фрэнсіс Уільям Астан (1877—1945) |
Вялікабрытанія | «За зробленае з дапамогай вынайдзенага ім мас-спектрографа адкрыццё ізатопаў вялікай колькасці нерадыеактыўных элементаў і за фармуляванне правіла цэлых лікаў»[28] | |
1923 | Фрыц Прэгль (1869—1930) |
Аўстрыя | «За вынаходства метаду макрааналізу арганічных рэчываў»[29] | |
1924 | Прэмія не прысуджалася | |||
1925 | Рыхард Адольф Зігмандзі (1865—1929) |
Германія, Венгрыя (нарадзіўся ў Вене, Аўстрыйская Імперыя (сучасная Аўстрыя)) |
«За выяўленне гетэрагеннай прыроды калоідных раствораў і за распрацаваныя ў сувязі з гэтым метады, якія маюць фундаментальнае значэнне ў сучаснай калоіднай хіміі, паколькі ўсе праявы арганічнага жыцця ў рэшце рэшт звязаны з калоідным асяроддзем пратаплазмы»[30] | |
1926 | Тэадор Сведберг (1884—1941) |
Швецыя | «За працы ў галіне дысперсных сістэм»[31] | |
1927 | Генрых Ота Віланд (1877—1957) |
Германія | «За даследаванні жоўцевых кіслот і будовы многіх падобных рэчываў»[32] | |
1928 | Адольф Ота Рэйнгольд Віндаус (1876—1959) |
Германія | «За працы па вывучэнні будовы стэрынаў і іх сувязі з вітаміннай групай»[33] | |
1929 | Артур Гардэн (1865—1940) |
Вялікабрытанія | «За даследаванні ферментацыі цукру і ферментаў закісання»[34] | |
Ханс Карл Аўгуст Сімон фон Эйлер-Хельпін (1873—1964) |
Швецыя (нарадзіўся ў Аўгсбургу, Германія) | |||
1930 | Ханс Фішэр (1881—1945) |
Германія | «За даследаванні будовы геміну і хларафілу, асабліва за сінтэз геміну»[35] |
1931—1940
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
1931 | Карл Бош (1874—1940) |
Германія | «За заслугі па ўкараненні і развіцці метадаў высокага ціску ў хіміі, што з’яўляецца эпахальнай падзеяй у галіне хімічнай тэхналогіі»[36] | |
Фрыдрых Бергіус (1884—1949) |
Германія | |||
1932 | Ірвінг Ленгмюр (1881—1957) |
ЗША | «За адкрыццё і даследаванні ў галіне хіміі паверхневых з’яў»[37] | |
1933 | Прэмія не прысуджалася | |||
1934 | Гаральд Клейтан Юры (1893—1981) |
ЗША | «За адкрыццё цяжкага вадароду — дэйтэрыю, які выкарыстоўваецца для атрымання цяжкай вады (запавольніка ў ядзерных рэактарах), а таксама як індыкатар біяхімічных рэакцый у жывой тканцы»[38] | |
1935 | Фрэдэрык Жаліё-Кюры (1900—1958) |
Францыя | «За выкананы сінтэз новых радыеактыўных элементаў»[39] | |
Ірэн Жаліё-Кюры (1897—1956) |
Францыя | |||
1936 | Петэр Іозеф Вільгельм Дэбай (1884—1966) |
Нідэрланды | «За ўклад у разуменне малекулярнай структуры ў ходзе даследаванняў дыпольных з’яў і дыфракцыі рэнтгенаўскіх прамянёў і электронаў у газах»[40] | |
1937 | Уолтэр Норман Хоўарс (1883—1950) |
Вялікабрытанія | «За даследаванні вугляводаў і вітаміну C»[41] | |
Паўль Карэр (1889—1971) |
Швейцарыя | "За даследаванне караціноідаў і флавінаў, а таксама за вывучэнне вітамінаў А і B2 "[41] | ||
1938 | Рыхард Кун (1900—1967) |
Германія (нарадзіўся ў Вене (сучасная Аўстрыя), якая тады ўваходзіла ў склад Аўстра-Венгрыі) | «За яго працу па вывучэнні караціноідаў і вітамінаў»[42] | |
1939 | Адольф Фрыдрых Іаган Бутэнант (1903—1995) |
Германія | «За працы па палавых гармонах»[43] | |
Леапольд Ружычка (1887—1976) |
Швейцарыя (нарадзіўся ў Вукавары (сучасная Харватыя ), які тады ўваходзіў у склад Аўстра-Венгрыі) | «За працы па поліэтылене і вышэйшых тэрпенах»[43] | ||
1940 | Прэмія не прысуджалася |
1941—1950
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
1941 | Прэмія не прысуджалася | |||
1942 | Прэмія не прысуджалася | |||
1943 | Дзьёрдзь дэ Хевешы (1885—1966) |
Германія (нарадзіўся ў Будапешце (сучасная Венгрыя), які тады ўваходзіў у склад Аўстра-Венгрыі) | «За працу па выкарыстанні ізатопаў як мечаных атамаў пры вывучэнні хімічных працэсаў»[44] | |
1944 | Ота Ган (1879—1968) |
Германія | «За адкрыццё расшчаплення цяжкіх ядраў»[45] | |
1945 | Артуры Ілмары Віртанен (1895—1973) |
Фінляндыя | «За даследаванні і дасягненні ў галіне сельскай гаспадаркі і хіміі пажыўных рэчываў, асабліва за метад кансервацыі кармоў»[46] | |
1946 | Джэймс Бэтчэлер Самнер (1887—1955) |
ЗША | «За адкрыццё з’явы крышталізацыі ферментаў»[47] | |
Джон Хоўард Нортрап (1891—1987) |
ЗША | «За атрыманне ў чыстым выглядзе вірусных бялкоў»[47] | ||
Уэндэл Мерэдыт Стэнлі (1904—1971) |
ЗША | |||
1947 | Роберт Робінсан (1886—1975) |
Вялікабрытанія | «За даследаванні раслінных прадуктаў вялікай біялагічнай важнасці, асабліва алкалоідаў»[48] | |
1948 | Арнэ Вільгельм Каўрын Тыселіус (1902—1971) |
Швецыя | «За даследаванне электрафарэзу і адсарбцыйнага аналізу, асабліва за адкрыццё, звязанае з комплекснай прыродай бялкоў сыроваткі»[49] | |
1949 | Уільям Фрэнсіс Джыёк (1895—1982) |
ЗША | «За ўклад у хімічную тэрмадынаміку, асабліва ў тую яе вобласць, якая вывучае паводзіны рэчываў пры экстрэмальна нізкіх тэмпературах»[50] | |
1950 | Ота Паўль Герман Дзільс (1876—1954) |
Федэратыўная Рэспубліка Германіі | «За адкрыццё і развіццё дыенавага сінтэзу»[51] | |
Курт Альдэр (1902—1958) |
Федэратыўная Рэспубліка Германіі |
1951—1960
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
1951 | Эдвін Матысан Мак-Мілан (1907—1991) |
ЗША | «За адкрыцці ў галіне хіміі трансуранавых элементаў»[52] | |
Глен Тэадор Сібарг (1912—1999) |
ЗША | |||
1952 | Арчэр Джон Портэр Марцін (1910—2002) |
Вялікабрытанія | «За адкрыццё метаду размеркавальнай храматаграфіі»[53] | |
Рычард Лоўрэнс Мілінгтан Сінг (1914—1994) |
Вялікабрытанія | |||
1953 | Герман Штаўдынгер (1881—1965) |
Федэратыўная Рэспубліка Германіі | «За даследаванні ў галіне хіміі высокамалекулярных рэчываў»[54] | |
1954 | Лайнус Карл Полінг (1901—1994) |
ЗША | «За даследаванні прыроды хімічнай сувязі і яе прымяненне для вызначэння структуры злучэнняў»[55] | |
1955 | Вінсент дзю Віньё (1901—1978) |
ЗША | «За працу з біялагічна актыўнымі злучэннямі, і, перш за ўсё, за ўпершыню ажыццёўлены сінтэз поліпептыднага гармону»[56] | |
1956 | Сірыл Норман Хіншэлвуд (1897—1967) |
Вялікабрытанія | «За даследаванні ў галіне механізмаў хімічных рэакцый»[57] | |
Мікалай Мікалаевіч Сямёнаў (1896—1986) |
СССР | |||
1957 | Александэр Рабертус Тод (1907—1997) |
Вялікабрытанія | «За працы па нуклеатыдах і нуклеатыдных каэнзімах»[58] | |
1958 | Фрэдэрык Сенгер (1918—2013) |
Вялікабрытанія | «За ўстанаўленне структур бялкоў, асабліва інсуліну»[59] | |
1959 | Яраслаў Гейраўскі (1890—1967) |
Чэхаславакія | «За адкрыццё і развіццё паляраграфічных метадаў аналізу»[60] | |
1960 | Уілард Фрэнк Лібі (1908—1980) |
ЗША | «За ўвядзенне метаду выкарыстання вугляроду-14 для вызначэння ўзросту ў археалогіі, геалогіі, геафізіцы і іншых галінах навукі»[61] |
1961—1970
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
1961 | Мелвін Калвін (1911—1997) |
ЗША | «За даследаванні засваення дыяксіду вугляроду раслінамі»[62] | |
1962 | Макс Фердынанд Перуц (1914—2002) |
Вялікабрытанія (нарадзіўся ў Вене (сучасная Аўстрыя), якая тады ўваходзіла ў склад Аўстра-Венгрыі) | «За даследаванні структуры глабулярных бялкоў»[63] | |
Джон Коўдэры Кендру (1917—1997) |
Вялікабрытанія | |||
1963 | Карл Цыглер (1898—1973) |
Федэратыўная Рэспубліка Германіі | «За адкрыцці ў галіне хіміі і тэхналогіі высокамалекулярных палімераў»[64] | |
Джуліа Ната (1903—1979) |
Італія | |||
1964 | Дораці Кроўфут-Ходжкін (1910—1994) |
Вялікабрытанія | «За вызначэнне з дапамогай рэнтгенаўскіх прамянёў структур біялагічна актыўных рэчываў»[65] | |
1965 | Роберт Бёрнс Вудвард (1917—1979) |
ЗША | «За ўклад у даследаванне арганічнага сінтэзу»[66] | |
1966 | Роберт С. Малікен (1896—1986) |
ЗША | «За фундаментальную працу па хімічных сувязях і электроннай структуры малекул, ажыццёўленую з дапамогай метаду малекулярных арбіталей»[67] | |
1967 | Манфрэд Эйген (1927—2019) |
Федэратыўная Рэспубліка Германіі | «За даследаванні экстрэмальна хуткіх хімічных рэакцый, якія стымулююцца парушэннем раўнавагі з дапамогай вельмі кароткіх імпульсаў энергіі»[68] | |
Рональд Джордж Рэйфард Норыш (1897—1978) |
Вялікабрытанія | «За праведзенае імі даследаванне звышхуткіх хімічных рэакцый з дапамогай зрушэння малекулярнай раўнавагі вельмі кароткім імпульсам»[68] | ||
Джордж Портэр (1920—2002) |
Вялікабрытанія | |||
1968 | Ларс Онсагер (1903—1976) |
ЗША (нарадзіўся ў Осла (сучасная Нарвегія), які тады ўваходзіў у склад Шведска-нарвежскай уніі) | «За адкрыццё суадносін узаемнасці ў незваротных працэсах, названых яго імем, якія маюць прынцыпова важнае значэнне для тэрмадынамікі незваротных працэсаў»[69] | |
1969 | Дэрэк Х. Р. Бартан (1918—1998) |
Вялікабрытанія | «За ўклад у развіццё канфармацыйнай канцэпцыі і яе прымяненне ў хіміі»[70] | |
Од Хасель (1897—1981) |
Нарвегія | |||
1970 | Луіс Ф. Лелуар (1906—1987) |
Аргенціна | «За адкрыццё першага цукровага нуклеатыду і даследаванне яго функцый у ператварэнні цукру і ў біясінтэзе складаных вугляводаў»[71] |
1971—1980
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
1971 | Герхард Герцберг (1904—1999) |
Канада (нарадзіўся ў Гамбургу, Германія) | «За яго ўклад у разуменне электроннай структуры і будовы малекул, асабліва свабодных радыкалаў»[72] | |
1972 | Крысціян Б. Анфінсен (1916—1995) |
ЗША | «За працу па даследаванні рыбануклеазы, асабліва ўзаемасувязі паміж амінакіслотнай паслядоўнасцю і яе біялагічна актыўнымі каферментамі»[73] | |
Станфард Мур (1913—1982) |
ЗША | «За ўклад у тлумачэнне сувязі паміж хімічнай структурай і каталітычным дзеяннем актыўнага цэнтра малекулы рыбануклеазы»[73] | ||
Уільям Х. Стайн (1911—1980) |
ЗША | |||
1973 | Эрнст Ота Фішэр (1918—2007) |
Федэратыўная Рэспубліка Германіі | «За наватарскую, праведзеную незалежна адзін ад аднаго, працу ў галіне хіміі металаарганічных, так званых сандвічавых, злучэнняў»[74] | |
Джэфры Уілкінсан (1921—1996) |
Вялікабрытанія | |||
1974 | Пол Джэй Флоры (1910—1985) |
ЗША | «За фундаментальныя дасягненні ў галіне тэорыі і практыкі фізічнай хіміі макрамалекул»[75] | |
1975 | Джон Уоркап Корнфарт (1917—2011) |
Аўстралія , Вялікабрытанія |
«За даследаванні стэрэахіміі рэакцый ферментатыўнага каталізу»[76] | |
Уладзімір Прэлаг (1906—1998) |
Швейцарыя (нарадзіўся ў Сараева (сучасная Боснія і Герцагавіна), які тады ўваходзіў у склад Аўстра-Венгрыі) | «За даследаванні ў галіне стэрэахіміі арганічных малекул і рэакцый»[76] | ||
1976 | Уільям Н. Ліпскамб (1919—2011) |
ЗША | «За даследаванні структуры боравадародаў (боргідрытаў), якія тлумачаць праблемы хімічных сувязей»[77] | |
1977 | Ілья Прыгожын (1917—2003) |
Бельгія (нарадзіўся ў Маскве, Расійская Імперыя) | «За працы па тэрмадынаміцы незваротных працэсаў, асабліва за тэорыю дысіпатыўных структур»[78] | |
1978 | Пітэр Д. Мічэл (1920—1992) |
Вялікабрытанія | «За ўклад у разуменне працэсу пераносу біялагічнай энергіі, зроблены дзякуючы стварэнню хеміасматычнай тэорыі»[79] | |
1979 | Герберт Ч. Браўн (1912—2004) |
ЗША (нарадзіўся ў Лондане, Вялікабрытанія) | «За распрацоўку новых метадаў арганічнага сінтэзу складаных бор- і фосфарзмяшчальных злучэнняў»[80] | |
Георг Вітыг (1897—1987) |
Федэратыўная Рэспубліка Германіі | |||
1980 | Пол Берг (1926—2023) |
ЗША | «За фундаментальныя даследаванні біяхімічных уласцівасцей нуклеінавых кіслот, асабліва рэкамбінантных ДНК»[81] | |
Уолтэр Гілберт (нар. 1932) |
ЗША | «За іх уклад у вызначэнне паслядоўнасці асноў у нуклеінавых кіслотах»[81] | ||
Фрэдэрык Сенгер (1918—2013) |
Вялікабрытанія |
1981—1990
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
1981 | Кэн’іці Фукуі (1918—1998) |
Японія | «За распрацоўку тэорыі праходжання хімічных рэакцый»[82] | |
Роалд Хофман (нар. 1937) |
ЗША (нарадзіўся ў Золачыве (сучасная Украіна), які тады ўваходзіў у склад Міжваеннай Польшчы) | |||
1982 | Аарон Клуг (1926—2018) |
Вялікабрытанія (нарадзіўся ў Зельве, Літва) | «За распрацоўку метаду крышталеграфічнай электроннай мікраскапіі і тлумачэнне структуры біялагічна важных комплексаў нуклеінавая кіслата — бялок»[83] | |
1983 | Генры Таўбэ (1915—2005) |
ЗША (нарадзіўся ў Саскатуне, Канада) | «За вывучэнне механізмаў рэакцый з пераносам электрону, асабліва комплексаў металаў»[84] | |
1984 | Роберт Брус Мерыфілд (1921—2006) |
ЗША | «За прапанаваную метадалогію хімічнага сінтэзу на цвёрдых матрыцах»[85] | |
1985 | Херберт А. Хаўптман (1917—2011) |
ЗША | «За выдатныя дасягненні ў распрацоўцы прамога метаду расшыфроўкі структур»[86] | |
Джэром Карле (1918—2013) |
ЗША | |||
1986 | Дадлі Р. Хершбах (нар. 1932) |
ЗША | «За ўклад у развіццё даследаванняў дынамікі элементарных хімічных працэсаў»[87] | |
Юань Ц. Лі (нар. 1936) |
ЗША (нарадзіўся ў Сіньчжу, Тайвань) | |||
Джон Ч. Полані (нар. 1929) |
Канада | |||
1987 | Дональд Джэй Крэм (1919—2001) |
ЗША | «За распрацоўку і прымяненне малекул са структурна-спецыфічнымі ўзаемадзеяннямі высокай выбіральнасці»[88] | |
Жан-Мары Лен (нар. 1939) |
Францыя | |||
Чарлз Джэй Педэрсен (1904—1989) |
ЗША (нарадзіўся ў Пусане (сучасная Паўднёвая Карэя), які тады ўваходзіў у склад Карэйскай Імперыі) | |||
1988 | Іаган Дайзенхофер (нар. 1943) |
Федэратыўная Рэспубліка Германіі | «За ўстанаўленне трохмернай структуры фотасінтэтычнага рэакцыйнага цэнтра»[89] | |
Роберт Хубер (нар. 1937) |
Федэратыўная Рэспубліка Германіі | |||
Хартмут Міхель (нар. 1948) |
Федэратыўная Рэспубліка Германіі | |||
1989 | Сідней Олтмен (1939—2022) |
Канада, ЗША |
«За адкрыццё каталітычных уласцівасцей рыбануклеінавых кіслот»[90] | |
Томас Чэк (нар. 1947) |
ЗША | |||
1990 | Эліяс Джэймс Коры (нар. 1928) |
ЗША | «За развіццё тэорыі і метадалогіі арганічнага сінтэзу»[91] |
1991—2000
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
1991 | Рыхард Р. Эрнст (1933—2021) |
Швейцарыя | «За ўклад у развіццё метадалогіі ядзернай магнітнай рэзананснай спектраскапіі высокага разрознення»[92] | |
1992 | Рудольф А. Маркус (нар. 1923) |
ЗША (нарадзіўся ў Манрэале, Канада) | «За ўклад у тэорыю рэакцый пераносу электрону ў хімічных сістэмах»[93] | |
1993 | Кэры Б. Муліс (1944—2019) |
ЗША | «За вынаходства метаду палімеразнай ланцуговай рэакцыі»[94] | |
Майкл Сміт (1932—2000) |
Канада (нарадзіўся ў Блэкпуле, Вялікабрытанія) | «За фундаментальны ўклад ва ўстанаўленні алігануклеатыдна-базавага, лакальна-арыентаванага мутагенезу і яго развіццё для вывучэння бялкоў»[94] | ||
1994 | Джордж А. Ола (1927—2017) |
ЗША (нарадзіўся ў Будапешце, Венгрыя) | «За ўклад у хімію карбакатыёнаў»[95] | |
1995 | Паўль Джэй Крутцэн (1933—2021) |
Нідэрланды | «За працы па атмасфернай хіміі, асабліва ў частцы працэсаў утварэння і раскладання азону»[96] | |
Марыа Х. Маліна (1943—2020) |
ЗША (нарадзіўся ў Мехіка, Мексіка) | |||
Ф. Шэрвуд Роўланд (1927—2012) |
ЗША | |||
1996 | Роберт Кёрл (1933—2022) |
ЗША | «За адкрыццё Фулерэнаў»[97] | |
Харальд У. Крота (1939—2016) |
Вялікабрытанія | |||
Рычард Э. Смелі (1943—2005) |
ЗША | |||
1997 | Пол Д. Боер (1918—2018) |
ЗША | «За высвятленне ферментатыўнага механізму, які ляжыць у аснове сінтэзу адэназін-фасфату»[98] | |
Джон Э. Уокер (нар. 1941) |
Вялікабрытанія | |||
Енс К. Скоу (1918—2018) |
Данія | «За адкрыццё першага іон-транспартнага энзіму Na+,K+-АТФазы»[98] | ||
1998 | Вальтэр Кон (1923—2016) |
ЗША (нарадзіўся ў Вене, Аўстрыя) | «За развіццё тэорыі функцыяналу шчыльнасці»[99] | |
Джон Попл (1925—2004) |
Вялікабрытанія | «За распрацоўку вылічальных метадаў квантавай хіміі»[99] | ||
1999 | Ахмед Зевейл (1946—2016) |
Егіпет, ЗША |
«За даследаванні пераходных станаў, якія ўзнікаюць у час хімічных рэакцый, з выкарыстаннем фемтасекунднай тэхнікі»[100] | |
2000 | Алан Джэй Хігер (нар. 1936) |
ЗША | «За адкрыццё праводнасці ў палімерах»[101] | |
Алан Г. Мак-Дыярмід (1927—2007) |
ЗША, Новая Зеландыя (нарадзіўся ў Мастэртане, Новая Зеландыя) | |||
Хідэкі Сіракава (нар. 1936) |
Японія |
2001—2010
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
2001 | Уільям С. Ноўлс (1917—2012) |
ЗША | «За даследаванні, якія выкарыстоўваюцца ў фармацэўтычнай прамысловасці — стварэнне хіральных каталізатараў акісляльна-аднаўленчых рэакцый»[102] | |
Рыёдзі Наёры (нар. 1938) |
Японія | |||
К. Бары Шарплес (нар. 1941) |
ЗША | |||
2002 | Джон Б. Фен (1917—2010) |
ЗША | «За распрацоўку метадаў ідэнтыфікацыі і аналізу структур біялагічных макрамалекул, і, у прыватнасці, за распрацоўку метадаў мас-спектраметрычнага аналізу біялагічных макрамалекул»[103] | |
Каіці Танака (нар. 1959) |
Японія | |||
Курт Вютрых (нар. 1938) |
Швейцарыя | «За распрацоўку прымянення ЯМР-спектраскапіі для вызначэння трохмернай структуры біялагічных макрамалекул у растворы»[103] | ||
2003 | Пітэр Эгр (нар. 1949) |
ЗША | «За адкрыццё іоннага канала»[104] | |
Родэрык Мак-Кінан (нар. 1956) |
ЗША | «За вывучэнне структуры і механізму іонных каналаў»[104] | ||
2004 | Аарон Чэхановер (нар. 1947) |
Ізраіль | «За адкрыццё убіквіцін-апасродаванага раскладання бялку»[105] | |
Аўрам Гершко (нар. 1937) |
Ізраіль (нарадзіўся ў Карцагу, Венгрыя) | |||
Ірвін Роўз (1926—2015) |
ЗША | |||
2005 | Роберт Х. Грабс (1942―2021) |
ЗША | «За ўклад у развіццё метаду метатэзы ў арганічным сінтэзе»[106] | |
Рычард Р. Шрок (нар. 1945) |
ЗША | |||
Іў Шавэн (1930—2015) |
Францыя | |||
2006 | Роджэр Д. Корнберг (нар. 1947) |
ЗША | «За даследаванні механізму капіравання клеткамі генетычнай інфармацыі»[107] | |
2007 | Герхард Эртль (нар. 1936) |
Германія | «За даследаванні хімічных працэсаў на паверхнях цвёрдых цел»[108] | |
2008 | Марцін Чалфі (нар. 1947) |
ЗША | «За адкрыццё і распрацоўку зялёнага флуарэсцэнтнага бялку (GFP)»[109] | |
Асаму Сімамура (1928—2018) |
ЗША (нарадзіўся ў Кіёта, Японія) | |||
Роджэр Ю. Цьсен (1952—2016) |
ЗША | |||
2009 | Венкатраман Рамакрышнан (нар. 1952) |
Вялікабрытанія (нарадзіўся ў Чыдамбараме, Індыя) | «За даследаванні структуры і функцыі рыбасомы»[110] | |
Томас А. Стэйц (1940—2018) |
ЗША | |||
Ада Е. Ёнат (нар. 1939) |
Ізраіль | |||
2010 | Рычард Ф. Хек (1931—2015) |
ЗША | «За рэакцыі перакрыжаванага ўзаемадзеяння, якія каталізуюцца паладыем, у арганічным сінтэзе»[111] | |
Эйіці Нэгісі (1935—2021) |
Японія | |||
Акіра Судзукі (нар. 1930) |
Японія |
2011—2020
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
2011 | Дан Шэхтман (нар. 1941) |
Ізраіль | «За адкрыццё квазікрышталёў»[112] | |
2012 | Роберт Лефкавіц (нар. 1943) |
ЗША | «За даследаванні рэцэптараў G-бялкоў»[113] | |
Браян Кабылка (нар. 1955) |
ЗША | |||
2013 | Марцін Карплюс (нар. 1930) |
ЗША Аўстрыя (нарадзіўся ў Вене, Аўстрыя) |
«За развіццё многамасштабных мадэлей комплексных хімічных сістэм»[114] | |
Майкл Левіт (нар. 1947) |
Ізраіль ЗША Вялікабрытанія (нарадзіўся ў Прэторыі, ПАР) | |||
Ары Варшэль (нар. 1940) |
Ізраіль ЗША | |||
2014 | Эрык Бецыг (нар. 1960) |
ЗША | «За развіццё флуарэсцэнтнай мікраскапіі высокага разрознення»[115] | |
Уільям Э. Мёрнер (нар. 1953) |
ЗША | |||
Штэфан У. Гель (нар. 1962) |
Германія (нарадзіўся ў Сінтане, Румынія) | |||
2015 | Томас Ліндаль (нар. 1938) |
Швецыя, Вялікабрытанія |
«За механістычныя даследаванні па рэпарацыі ДНК»[116] | |
Пол Л. Модрыч (нар. 1946) |
ЗША | |||
Азіз Санджар (нар. 1946) |
Турцыя, ЗША | |||
2016 | Жан-П’ер Саваж (нар. 1944) |
Францыя | «За распрацоўку і сінтэз малекулярных машын»[117] | |
Фрэйзер Стодарт (нар. 1942) |
Вялікабрытанія, ЗША | |||
Бернард Ферынга (нар. 1951) |
Нідэрланды | |||
2017 | Жак Дзюбашэ (нар. 1942) |
Швейцарыя | «За развіццё крыяэлектроннай мікраскапіі высокай разрознасці для вызначэння структуры біямалекул у растворы»[118] | |
Ёахім Франк (нар. 1940) |
ЗША | |||
Рычард Хендэрсан (нар. 1945) |
Вялікабрытанія | |||
2018 | Фрэнсіс Арнольд (нар. 1956) |
ЗША | «За даследаванне эвалюцыі ферментаў»[119] | |
Джордж Сміт (нар. 1941) |
ЗША | «За даследаванні пептыдаў і антыцелаў спосабам фагавага дысплэя»[120] | ||
Грэг Уінтэр (нар. 1951) |
Вялікабрытанія | |||
2019 | Джон Гудэнаф (1922—2023) |
ЗША | «За ўдасканаленне літый-іонных батарэй»[121] | |
Стэнлі Уітынгем (нар. 1941) |
ЗША | |||
Акіра Ёсіна (нар. 1948) |
Японія | |||
2020 | Эманюэль Шарпанцье (нар. 1968) |
Францыя | «За развіццё метаду рэдагавання генома»[122] | |
Джэніфер Даўдна (нар. 1964) |
ЗША |
2021—…
[правіць | правіць зыходнік]Год | Партрэт | Імя[заўв 1] | Краіна[заўв 2] | Абгрунтаванне[заўв 3] |
---|---|---|---|---|
2021 | Дэвід Мак-Мілан (нар. 1968) |
Вялікабрытанія | «За развіццё асіметрычнага арганакаталізу»[123] | |
Бенджамін Ліст (нар. 1968) |
Германія | |||
2022 | К. Бары Шарплес (нар. 1941) |
ЗША | «За развіццё клік-хіміі і біяартаганальнай хіміі»[124] | |
Мортэн Мельдаль (нар. 1954) |
Данія | |||
Каралін Бертоцы (нар. 1966) |
ЗША | |||
2023 | Муні Бавендзі (нар. 1961) |
Францыя | За адкрыццё і сінтэз квантавых кропак[125] | |
Луіс Брус (нар. 1943) |
ЗША | |||
Аляксей Іванавіч Якімаў (нар. 1945) |
ЗША | |||
2024 | Дэвід Бейкер (нар. 1962) |
ЗША | За камп’ютарны дызайн бялкоў[126] | |
Дэміс Хасабіс (нар. 1976) |
Вялікабрытанія | За прадказанне структуры бялкоў[126] | ||
Джон Джампер (нар. 1985) |
ЗША |
Заўвагі
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б в г д е ё ж з і к л м Форма і напісанне імёнаў паводле дадзеных nobelprize.org, афіцыйнага сайта Фонду Нобеля. Альтэрнатыўныя формы і напісанні імёнаў, калі яны існуюць, прыведзены ў артыкулах пра асоб.
- ↑ а б в г д е ё ж з і к л м Прыналежнасць да краіны паводле дадзеных nobelprize.org, афіцыйнага сайта Фонду Нобеля. Нацыянальнасць лаўрэата можа быць іншай.
- ↑ а б в г д е ё ж з і к л м Цытаты абгрунтавання кожнай прэміі прыведзены (не заўсёды ў поўным аб’ёме) паводле дадзеных nobelprize.org, афіцыйнага сайта Фонду Нобеля. Больш поўная інфармацыя аб працы, праведзенай кожным з лаўрэатаў, прыведзена ў артыкулах пра асоб.
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Alfred Nobel – The Man Behind the Nobel Prize . Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
- ↑ The Nobel Prize Awarders . Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
- ↑ The Nobel Prize . Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
- ↑ The Nobel Prize Award Ceremonies . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 жніўня 2008. Праверана 7 кастрычніка 2008.
- ↑ Malmström, Bo G.; Bertil Andersson. The Nobel Prize in Chemistry: The Development of Modern Chemistry . Nobelprize.org (3 снежня 2001). Праверана 8 кастрычніка 2008.
- ↑ Nobel Laureates Facts . Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
- ↑ Women Nobel Laureates . Nobelprize.org. Праверана 7 кастрычніка 2008.
- ↑ Facts on the Nobel Prize in Chemistry(недаступная спасылка). Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 26 кастрычніка 2012. Праверана 29 жніўня 2012.
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1901 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1902 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1903 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1904 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1905 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1906 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1907 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1908 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1909 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1910 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1911 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1912 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2012. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1911 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1913 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2013. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1915 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1915 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1918 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1920 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1921 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1922 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1923 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1925 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1926 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1927 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1928 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1929 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1930 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1931 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1932 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1934 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1935 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1936 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 1937 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1938 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 1939 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1943 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1944 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1945 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 1946 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1947 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1948 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1949 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1946 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1951 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1952 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1953 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1954 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1955 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1956 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1957 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1958 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1959 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1960 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1961 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1962 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1963 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1964 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1965 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1966 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 1967 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1968 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1969 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1970 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1971 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 1972 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1973 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1974 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 1975 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1976 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1977 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1978 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1979 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 1980 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1981 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1982 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1983 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1984 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1985 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1986 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1987 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1988 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1989 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1990 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1991 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1992 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 1993 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1994 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1995 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1996 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 1997 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 1998 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 1999 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2000 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2001 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 2002 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 22 чэрвеня 2011. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 2003 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2004 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2005 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2006 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2007 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2008 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2009 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 27 ліпеня 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2010 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 6 кастрычніка 2010. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2011 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 5 кастрычніка 2011. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2012 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 22 чэрвеня 2013. Праверана 11 кастрычніка 2012. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2013 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 15 мая 2014. Праверана 9 кастрычніка 2013. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2014 года . Nobelprize.org. Архівавана з першакрыніцы 5 верасня 2015. Праверана 5 снежня 2014. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2015 года . nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize (7 кастрычніка 2015). Архівавана з першакрыніцы 7 кастрычніка 2015. Праверана 2015-10-7.
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2016 года . nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize. Архівавана з першакрыніцы 7 кастрычніка 2016. Праверана 8 кастрычніка 2016.
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2017 года . nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2018 года . nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2018 года . nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2019 года . nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2020 года . nobleprize.org. The Official Web Site of the Nobel Prize.
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2021 года . Nobelprize.org. Праверана 6 кастрычніка 2021. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2022 года . Nobelprize.org. Праверана 6 кастрычніка 2022. (англ.)
- ↑ Нобелеўская прэмія па хіміі 2023 года . Nobelprize.org. Праверана 9 кастрычніка 2023. (англ.)
- ↑ а б Нобелеўская прэмія па хіміі 2024 года . Nobelprize.org. Праверана 10 кастрычніка 2024. (англ.)
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]Спіс лаўрэатаў Нобелеўскай прэміі па хіміі на Вікісховішчы |
- Афіцыйны сайт Шведскай каралеўскай акадэміі навук
- Афіцыйны сайт Фонду Нобеля
- Нобелеўскія лаўрэаты на сайце Nobelprize.org
Гэты спіс уваходзіць у лік выдатных спісаў беларускамоўнага раздзела Вікіпедыі. |